ಅನ್ಯಾಕಾರಜ್ಞಾನಮನ್ಯಾಲಂಬನಂ ವಾ ವಸ್ತುನೋ ವಸ್ತ್ವಂತರಾತ್ಮನಾವಭಾಸೋ ವಾ ಅನ್ಯಥಾಖ್ಯಾತಿರಿತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯ ಪ್ರಥಮಂ ದೂಷಯತಿ -

ನನ್ವೇವಂ ಸತಿ ವೈಪರೀತ್ಯಮಿತಿ ।

ರಜಜ್ಞಾನೇತಿರಜತಜ್ಞಾನಗತರಜತಾಕಾರಸ್ಯ ಶುಕ್ತಿಕಾ ಬಿಂಬಭೂತೇತ್ಯಾಲಂಬನಶಬ್ದಸ್ಯೈಕೋಽರ್ಥಃ । ರಜತಜಾತ್ಯಾಕಾರಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಶುಕ್ತಿವ್ಯಕ್ತೇಃ ಪರ್ಯವಸಾನಭೂಮಿತ್ವಮನ್ಯೋಽರ್ಥಃ । ತದುಭಯಂ ಯಥಾಜ್ಞಾನಮರ್ಥಮಭ್ಯುಪಗಚ್ಛತಾಂ ವೈಪರೀತ್ಯಮಾಪದ್ಯತ ಇತಿ ಭಾವಃ ।

ಜ್ಞಾನಗತಾಕಾರಂ ಪ್ರತಿ ಬಿಂಬತ್ವಂ ಪರ್ಯವಸಾನಭೂಮಿತ್ವಂ ವಾ ನಾಲಂಬನತ್ವಮ್, ಕಿಂತು ಜ್ಞಾನಪ್ರಯುಕ್ತವ್ಯವಹಾರವಿಷಯತ್ವಂ ತದಾಲಂಬನತ್ವಮಿತಿ ಚೋದಯತಿ -

ನನು ಶುಕ್ತೇಃ ಸ್ವರೂಪೇಣಾಪೀತಿ ।

ಅತ್ರ ಶುಕ್ತಿಧರ್ಮಿಣೋಧರ್ಮಿಣೀ ಇತಿ ರಜತಜ್ಞಾನಾಲಂಬನಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ, ತಜ್ಜ್ಞಾನಪ್ರಯುಕ್ತವ್ಯವಹಾರವಿಷಯತ್ವಾತ್ , ಸಂಪ್ರತಿಪನ್ನವದಿತ್ಯನುಮಾನಮುಕ್ತಂ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।

ದ್ರವ್ಯಜ್ಞಾನಾದ್ ದ್ರವ್ಯೇ ಆದೀಯಮಾನೇ ಗುಣೋಽಪ್ಯಾದೀಯತೇ, ತಥಾಪಿ ನ ದ್ರವ್ಯಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಗುಣಾಲಂಬನತ್ವಂ ದೃಷ್ಟಮಿತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ಚೋದ್ಯಮಾನೋಚೋದ್ಯಮನಾದೃತ್ಯ ? ದೃಶ್ಯವಸ್ತುನೋ ವಸ್ತ್ವಂತರಾತ್ಮನಾವಭಾಸೋಽನ್ಯಥಾಖ್ಯಾತಿರಿತಿ ಪಕ್ಷಂ ವಿಕಲ್ಪ್ಯ ದೂಷಯತಿ -

ಅಥ ತಥಾರೂಪಾವಭಾಸನಮಿತಿ ।

ರೂಪ್ಯಾಖ್ಯವಸ್ತ್ವಂತರಾತ್ಮನಾವಭಾಸನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ತಥಾರೂಪಾವಭಾಸನಂ ಶುಕ್ತೇಃ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಮುತ ನೇತ್ಯನ್ವಯಃ ।

ಅಸತಃ ಖ್ಯಾತ್ಯಯೋಗಾತ್ ಸತ್ಸಂವಿತ್ತಿವಿರೋಧತೋಽನಾಶ್ವಾಸಾಚ್ಚ ದ್ವಿತೀಯವಿಕಲ್ಪೋಽನುಪಪನ್ನ ಇತಿ ಮತ್ವಾ ಆಹ -

ಆಹೋ ಇತಿ ।

ವಿರೋಧಿಶುಕ್ತ್ಯಾತ್ಮತ್ವಜ್ಞಾನಾದ್ಬಾಧ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಇದಂ ರಜತಮಿತಿ ರಜತಾತ್ಮತ್ವಜ್ಞಾನೇ ಶುಕ್ತ್ಯಾತ್ಮತ್ವಸ್ಯ ಯಥಾ ನ ಬಾಧಃ ತದ್ವದಬಾಧ ಇತ್ಯಾಹ -

ನೇಯಂ ಶುಕ್ತಿರಿತಿ ।

ಯಥೇತಿ ।

ಅನ್ಯಥಾ ಪರಿಣತೇ ವಸ್ತುನಿ ಜ್ಞಾನಮನ್ಯಥಾಖ್ಯಾತಿರಿತಿ ವಿಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪ್ಯಮನೂದ್ಯಮನೂದ್ಯ ದೂಷಯತಿ -

ಅಥ ಶುಕ್ತೇರೇವೇತಿ ।

ವಿರೋಧಿಶುಕ್ತ್ಯಾತ್ಮತ್ವಜ್ಞಾನೇ ನೇದಂ ರಜತಮಿತಿ ಬಾಧಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಕ್ಷೀರಸ್ಯ ದಧಿರೂಪಪರಿಣಾಮೇ ಪುನರ್ವಿರೋಧಿಕ್ಷೀರಾತ್ಮತ್ವಜ್ಞಾನಂ ಯಥಾ ನ ಭವತಿ ತಥಾ ವಿರೋಧಿಶುಕ್ತ್ಯಾತ್ಮತ್ವಜ್ಞಾನಮಪಿ ನ ಭವೇದಿತ್ಯಾಹ -

ನಾಪಿ ಕ್ಷೀರಮಿದಮಿತೀತಿ ।

ರಜತಸ್ಯ ಶುಕ್ತಿಪರಿಣಾಮತ್ವಂ ಮಾಯಾವಾದಿನಾ ತ್ವಯಾ ಅಂಗೀಕೃತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಅವಿದ್ಯಾವಿಶಿಷ್ಟಶುಕ್ತಿಪರಿಣಾಮತ್ವಾಭ್ಯುಪಗಮಾತ್ ಅವಿದ್ಯಾಪಾಯೇ ರೂಪ್ಯಂಮತ್ರಾಕ್ಷೇಪಗಚ್ಛತಿ ಇತಿ ಮತ್ಪಕ್ಷೇಽಪಗಚ್ಛತಿ, ತ್ವತ್ಪಕ್ಷೇ ತು ಶುಕ್ತಿಪರಿಣಾಮತ್ವಮೇವೇತಿ ನಾಪಗಚ್ಛೇದಿತಿ ಮತ್ವಾ ಆಹ –

ಕ್ಷೀರಮಿವೇತಿ ।

ನಾಲ್ಪದ್ವಾರೇಣ ಇತಿನಾಲದ್ವಾರೇಣ ಪದ್ಮದಲಂ ಪ್ರವಿಷ್ಟಾ ಜಲಬಿಂದವಃಪದ್ಮಾನ್ ಇತಿ ಪದ್ಮಾನಾಂ ಮುಕುಲೀಭಾವಂ ಜನಯಂತಿ, ಆದಿತ್ಯಕಿರಣೇನ ಪೀತತ್ವಾತ್ ವಿರಲಭೂತತ್ವಾತ್ ಬಿಂದುಭಿರ್ದಲಾನಾಂ ಗಢತಾ ಇತಿಗಾಢತಾಲಕ್ಷಣವಿಕಾಸೋ ಭವತಿ । ಪುನರಪಿ ದಲೇ ಅಬ್ಬಿಂದೂನಾಮನುಪ್ರವೇಶಾತ್ ದಲಾನಾಂ ಪೀನತ್ವಸತ್ವೇನ ಮುಕುಲತಾ ಭವತಿ । ಅತೋ ವಿರೋಧಿಮುಕುಲಪರಿಣಾಮಾದ್ವಿಕಾಸವಿಚ್ಛೇದಃ, ನತ್ವಾದಿತ್ಯಕಿರಣಾಪಾಯಾದಿತಿ ಪರಿಹಾರಂ ಹೃದಿಸ್ಥಮನುಕ್ತ್ವಾ ಪರಿಣಾಮೇ ದೂಷಣಾಂತರಮಾಹ -

ತಥಾ ಸತೀತಿ ।

ಮುಕುಲಮೇವ ವಿಕಸಿತಂ ಭವತೀತಿ ಪ್ರತೀತಿವತ್ ಶುಕ್ತೀ ರೂಪ್ಯಂ ಭವತೀತಿ ಪ್ರತೀತಿಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ರಜತಸ್ಯ ಶುಕ್ತಿಪರಿಣಾಮತ್ವಂ ಮಾ ಭೂತ್ ಬುದ್ಧಿಪರಿಣಾಪರಿಣಾಮಿತ್ವಮಿತಿಮತ್ವಂ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯನ್ಯಥಾಖ್ಯಾತಿವಾದಿವಿಶೇಷಃ ಆತ್ಮಖ್ಯಾತಿವಾದೀ ವಾ ಶಂಕತೇ -

ಅಥ ಪುನರಿತಿ ।

ಭಿನ್ನಕಾಲತ್ವಾದಿತಿ ।

ಏಕಕಾಲತ್ವಾಭಾವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪ್ರತೀತ್ಯಂತರಗತೋತ್ಪಾದನವ್ಯಾಪಾರಸ್ಯ ರಜತಾಂತರೋತ್ಪತ್ತಾವುಪಯುಕ್ತತ್ವೇಽಪಿ ಬೋಧನವ್ಯಾಪಾರೇಣ ಪೂರ್ವರಜತಂ ಪ್ರತಿ ಬೋಧಕಮಸ್ತ್ವಿತಿ - ನೇತ್ಯಾಹ –

ಪ್ರಥಮಪ್ರತ್ಯಯವದಿತಿ ।

ಪಕ್ಷಾಂತರಂ ನಿರಾಕೃತ್ಯ ಅಖ್ಯಾತಿವಾದೀ ಸ್ವಪಕ್ಷಮುಪಸಂಹರತಿ -

ತದೇವಮಿತಿ ।