ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ನಾಮಾದಿಷು ಬ್ರಹ್ಮಾಧ್ಯಾಸಃ ? ಕಿಮತ್ರ ಕಥಮ್ ? ನ ತತ್ರ ಕಾರಣದೋಷಃ, ನಾಪಿ ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥಾವಭಾಸಃ, ಸತ್ಯಮ್ ; ಅತ ಏವ ಚೋದನಾವಶಾತ್ ಇಚ್ಛಾತೋಽನುಷ್ಠೇಯತ್ವಾತ್ ಮಾನಸೀ ಕ್ರಿಯೈಷಾ, ನ ಜ್ಞಾನಂ ; ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಹಿ ದುಷ್ಟಕಾರಣಜನ್ಯಸ್ಯ ವಿಷಯೋ ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥಃ । ನ ಹಿ ಜ್ಞಾನಮಿಚ್ಛಾತೋ ಜನಯಿತುಂ ನಿವರ್ತಯಿತುಂ ವಾ ಶಕ್ಯಂ ; ಕಾರಣೈಕಾಯತ್ತತ್ವಾದಿಚ್ಛಾನುಪ್ರವೇಶಾನುಪಪತ್ತೇಃ । ನನು ಸ್ಮೃತಿಜ್ಞಾನಮಾಭೋಗೇನ ಜನ್ಯಮಾನಂ ಮನೋನಿರೋಧೇನ ಚ ನಿರುಧ್ಯಮಾನಂ ದೃಶ್ಯತೇ । ಸತ್ಯಂ ; ನ ಸ್ಮೃತ್ಯುತ್ಪತ್ತಿನಿರೋಧಯೋಸ್ತಯೋರ್ವ್ಯಾಪಾರಃ, ಕಿಂತು ಕಾರಣವ್ಯಾಪಾರೇ ತತ್ಪ್ರತಿಬಂಧೇ ಚ ಚಕ್ಷುಷ ಇವೋನ್ಮೀಲನನಿಮೀಲನೇ, ನ ಪುನರ್ಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತೌ ವ್ಯಾಪಾರ ಇಚ್ಛಾಯಾಃ । ತಸ್ಮಾತ್ ಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟಿಃ ಕೇವಲಾ ಅಧ್ಯಸ್ಯತೇ ಚೋದನಾವಶಾತ್ ಫಲಾಯೈವ, ಮಾತೃಬುದ್ಧಿರಿವ ರಾಗನಿವೃತ್ತಯೇ ಪರಯೋಷಿತಿ । ತದೇವಮ್ ಅನವದ್ಯಮಧ್ಯಾಸಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಂ —
ಸ್ಮೃತಿರೂಪಃ ಪರತ್ರ ಪೂರ್ವದೃಷ್ಟಾವಭಾಸಃ ಇತಿ ॥
ಲಕ್ಷ್ಯಾಧ್ಯಾಸಾಭಾವೇಽಪಿ ಪರತ್ರ ಪರಾವಭಾಸತ್ವಾಖ್ಯಸ್ವರೂಪಲಕ್ಷಣಸ್ಯಾನ್ವಯಾದತಿವ್ಯಾಪ್ತಿರಿತಿ ಚೋದಯತಿ -
ಕಥಂ ತರ್ಹೀತಿ ।
ಲಕ್ಷಣಮಸ್ತಿ ಚೇತ್ ಲಕ್ಷ್ಯಮಪ್ಯಸ್ತಿ ಕಿಮತ್ರ ಚೋದ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ –
ಕಿಮತ್ರ ಕಥಮಿತಿ ।
ಲಕ್ಷ್ಯಮಸ್ತಿ ಚೇತ್ ಉಪಲಕ್ಷಣೇನಾಪಿ ಭವಿತವ್ಯಮ್ , ತದಭಾವಾನ್ನ ಲಕ್ಷ್ಯಮಸ್ತೀತ್ಯಾಹ -
ನ ತತ್ರ ಕಾರಣದೋಷ ಇತಿ ।
ಉಪಲಕ್ಷಣಾಭಾವಮುಕ್ತ್ವಾ ಲಕ್ಷ್ಯಾಭಾವಮಾಹ -
ನಾಪಿ ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥಾವಭಾಸ ಇತಿ ।
ಲಕ್ಷ್ಯಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯುಕ್ತಂ ತದಮಸ್ತ್ಯೇವ ಇತದಪ್ಯಸ್ತ್ಯೇವ ; ಪರತ್ರ ಪರಾವಭಾಸ ಇತ್ಯವಭಾಸಶಬ್ದೇನ ಜ್ಞಾನತ್ವಂ ಚ ಲಕ್ಷಣಮುಕ್ತಮ್ , ತದಿಹ ನಾಸ್ತಿ ಕ್ರಿಯಾತ್ವಾದಿತ್ಯಾಹ –
ಸತ್ಯಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅತ ಏವೇತಿ ।
ಲಕ್ಷ್ಯಾಭಾವಾದೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ದುಷ್ಟಕಾರಣಜನ್ಯಸ್ಯ ವಿಷಯೋ ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥ ಇತಿ ।
ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥವಿಷಯಜ್ಞಾನಮಧ್ಯಾಸ ಇತಿ ಹಿ ಪೂರ್ವಂ ಲಕ್ಷಣಮುಕ್ತಮ್ । ಪರತ್ರ ಅವಭಾಸ ಇತ್ಯತ್ರ ಅವಭಾಸಶಬ್ದೇನೇತಿ ಭಾವಃ ।
ಕ್ರಿಯಾಯಾಶ್ಚಿಕೀರ್ಷಾಪೂರ್ವಕತ್ವವಜ್ಜಿಜ್ಞಾಸಾಪೂರ್ವಕತ್ವಾತ್ ಜ್ಞಾನಸ್ಯೇಚ್ಛಾಸಾಧ್ಯತ್ವಮಸ್ತ್ಯೇವೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಫಲಶಿರಸ್ಕತ್ವೇನೈವ ಕ್ರಿಯಾನಿಷ್ಪತ್ತೇಃ ಫಲನಿಷ್ಪತ್ತಿಪರ್ಯಂತಾ ಕ್ರಿಯಾನಿಷ್ಪತ್ತಿಃ ಅನವಸಿತಾ, ಕ್ರಿಯಾನಿಷ್ಪತ್ತೇರಪಿ ಕಾರಕವ್ಯಾಪಾರಸಮಕಾಲತ್ವಾತ್ ಕ್ರಿಯಾನಿಷ್ಪತ್ತಿಪರ್ಯಂತಂ ಕಾರಕವ್ಯಾಪಾರೋಽಪ್ಯನವಸಿತಃ । ಕಾರಕವ್ಯಾಪಾರನಿಷ್ಪತ್ತೇರಪಿ ಕಾರಕಪ್ರೇರಕಾಚಿಕೀರ್ಷಾಸಮಕಾಲತ್ವಾತ್ ಕಾರಕವ್ಯಾಪಾರನಿಷ್ಪತ್ತಿಪರ್ಯಂತಮಿಚ್ಛಾಪ್ಯನವಸಿತಾ । ಅತಃ ಕಾರಕವ್ಯಾಪಾರಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾಯಾಃ ಫಲಸ್ಯ ಚ ನಿಷ್ಪತ್ತಿರಿಚ್ಛಾಧೀನೇತಿ ಕ್ರಿಯಾಯಾ ಇಚ್ಛಾಸಾಧ್ಯತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ , ಇಹ ತು ಜ್ಞಾನಕಾರಕೇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ತೇಜೋವಿಶೇಷತ್ವಾದೇವ ಗತ್ವಹ್ರಸ್ವಾಸ್ವಭಾವ್ಯತ್ ಇತಿಭಾವ್ಯಾತ್ ಕಾರಕಪ್ರೇರಣಾಯ ನೇಚ್ಛಾಪೇಕ್ಷಾ, ಇಂದ್ರಿಯಾಣಾಂ ವಿಷಯವಿಶೇಷೇಷು ನಿಯತತ್ವಾತ್ । ವಿಷಯವಿಶೇಷೇ ನಿಯಮನಾಯ ಚ ನೇಚ್ಛಾಪೇಕ್ಷಾ, ಕಿಂತು ಜ್ಞಾನಕಾರಣಪ್ರತಿಬಂಧರೂಪನಿಮೀಲನನಿರಾಸೇ ಇಚ್ಛಾಯಾ ಉಪಯೋಗಃ, ನ ತು ಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತಾವಿತಿ ಮತ್ವಾಹ -
ನ ಹಿ ಜ್ಞಾನಮಿತಿ ।
ನಿವರ್ತಯಿತುಂ ನ ಶಕ್ಯಮಿತಿ ।
ನಿವರ್ತಯಿತುಮಶಕ್ಯತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದೇವತಾದಿಸ್ಮರಣಂ ಇಚ್ಛಯಾ ಜನ್ಯತೇ ಚಂಡಾಲಾದಿಸ್ಮರಣಂ ಚ ನಿವರ್ತ್ಯತ ಇತಿ ಚೋದಯತಿ -
ನನು ಸ್ಮೃತಿಜ್ಞಾನಮಿತಿ ।
ಆಭೋಗೇನ ಇಚ್ಛಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸ್ಮೃತ್ಯುತ್ಪತ್ತಿನಿರೋಧೌ ಯತ್ರ ಭವತಃ ತತ್ರ ಇಚ್ಛಾಮನೋನಿರೋಧೌ ಸ್ತ ಏವ, ಕಿಂತು ಸ್ಮೃತ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಸ್ಥಲೇ ಮನಸೋಽನ್ಯಪರತಾಲಕ್ಷಣಪ್ರತಿಬಂಧನಿರಾಸಹೇತುರಿಚ್ಛಾ ನ ತು ಮನೋವ್ಯಾಪಾರನಿಷ್ಪಾದನೇನ ಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತೌ ಹೇತುಃ, ಸ್ಮೃತಿನಿರೋಧಸ್ಥಲೇಽಪಿ ಚಂಡಾಲಾದಿವಿಷಯಮನಃಪ್ರವೃತ್ತಿನಿರೋಧೇ ಮನೋನಿರೋಧಸ್ಯೋಪಯೋಗಃ, ನ ತು ಸ್ಮೃತಿಸ್ವರೂಪನಿರೋಧ ಇತ್ಯಾಹ –
ಸತ್ಯಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಚಕ್ಷುಷ ಇವೇತಿ ।
ಯಥಾ ಚಕ್ಷುಷೋಽಭಿಮತಾರ್ಥವಿಷಯಪ್ರವೃತ್ತಿಪ್ರತಿಬಂಧಕ ರೂಪಗೋಲಕನಿಮೀಲನನಿರಾಸೇ ಇಚ್ಛಾಯಾ ಉಪಯೋಗಃ । ಅನಭಿಮತಾರ್ಥೇನ ಸಂಪ್ರಯೋಗಲಕ್ಷಣಪ್ರವೃತ್ತೌ ಸತ್ಯಾಂ ತತ್ಪ್ರತಿಬಂಧರೂಪಗೋಲಕನಿಮೀಲನೇ ಮನೋನಿರೋಧಸ್ಯೋಪಯೋಗ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣ ಆರೋಪಂ ವಿನಾ ಬ್ರಹ್ಮದೃಷ್ಟಿಮಾತ್ರಸ್ಯೈವ ನಾಮಾದಿಷ್ವಾರೋಪ ಇತ್ಯಾಹ –
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಸರ್ವಫಲಪ್ರದಾತೃಬ್ರಹ್ಮಣೋಽಧ್ಯಸ್ತತ್ವೇ ಫಲಸಿದ್ಧಿಃ ಸ್ಯಾತ್ , ತದಭಾವೇ ನ ಫಲಸಿದ್ಧಿರಿತಿ, ನೇತ್ಯಾಹ –
ಚೋದನಾವಶಾದಿತಿ ।
ವಿಧಿವಶಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।