ಪಂಚಪಾದಿಕಾ
ವಕ್ತವ್ಯಕಾಶಿಕಾ
 

ತಂ ಕೇಚಿತ್

ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಅಧ್ಯಾಸಸ್ವರೂಪೇ ಮತಾಂತರಮುಪನ್ಯಸ್ಯತಿ ಸ್ವಮತಪರಿಶುದ್ಧಯೇ

ಕಥಮ್ ?

ಅನ್ಯತ್ರ

ಶುಕ್ತಿಕಾದೌ,

ಅನ್ಯಧರ್ಮಸ್ಯ

ಅರ್ಥಾಂತರಸ್ಯ, ರಜತಾದೇಃ ಜ್ಞಾನಾಕಾರಸ್ಯ ಬಹಿಷ್ಠಸ್ಯೈವ ವಾ ;

ಅಧ್ಯಾಸಃ ಇತಿ

ವದಂತಿ

ಕೇಚಿತ್ತು ಯತ್ರ ಯದಧ್ಯಾಸಃ ತದ್ವಿವೇಕಾಗ್ರಹಣನಿಬಂಧನೋ ಭ್ರಮಃ ಇತಿ

ಯತ್ರ ಯಸ್ಯಾಧ್ಯಾಸಃ, ತಯೋರ್ವಿವೇಕಸ್ಯಾಗ್ರಹಣಾತ್ ತನ್ನಿಬಂಧನೋಽಯಮೇಕತ್ವಭ್ರಮಃ ಇತಿ ವದಂತೀತ್ಯನುಷಂಗಃ

ತಂ ಕೇಚಿತ್

ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಅಧ್ಯಾಸಸ್ವರೂಪೇ ಮತಾಂತರಮುಪನ್ಯಸ್ಯತಿ ಸ್ವಮತಪರಿಶುದ್ಧಯೇ

ಕಥಮ್ ?

ಅನ್ಯತ್ರ

ಶುಕ್ತಿಕಾದೌ,

ಅನ್ಯಧರ್ಮಸ್ಯ

ಅರ್ಥಾಂತರಸ್ಯ, ರಜತಾದೇಃ ಜ್ಞಾನಾಕಾರಸ್ಯ ಬಹಿಷ್ಠಸ್ಯೈವ ವಾ ;

ಅಧ್ಯಾಸಃ ಇತಿ

ವದಂತಿ

ಕೇಚಿತ್ತು ಯತ್ರ ಯದಧ್ಯಾಸಃ ತದ್ವಿವೇಕಾಗ್ರಹಣನಿಬಂಧನೋ ಭ್ರಮಃ ಇತಿ

ಯತ್ರ ಯಸ್ಯಾಧ್ಯಾಸಃ, ತಯೋರ್ವಿವೇಕಸ್ಯಾಗ್ರಹಣಾತ್ ತನ್ನಿಬಂಧನೋಽಯಮೇಕತ್ವಭ್ರಮಃ ಇತಿ ವದಂತೀತ್ಯನುಷಂಗಃ

ಸರ್ವಫಲಪ್ರದಾತೃಬ್ರಹ್ಮಣೋಽಧ್ಯಸ್ತತ್ವೇ ಸ್ವಾನುರೂಪಸರ್ವಫಲಪ್ರಾಪ್ತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ । ಅತ್ರ ಚೋದನೋಕ್ತಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಫಲಪ್ರಾಪ್ತಯೇ ಬುದ್ಧ್ಯಧ್ಯಾಸ ಏವ ಸ್ವೀಕರ್ತವ್ಯ ಇತಿ ವಾ ಅರ್ಥಃ । ಪ್ರಕಾರಾಂತರೋಪನ್ಯಾಸೇ ಚ ಕೃತೇ ಸಂದೇಹಃ, ಸ್ವಪಕ್ಷ ಏವಾಭ್ಯುಪೇಯ ಇತಿ ನಿರ್ಣಯೋ ನ ಸಂಭವತಿ, ಅತಃ ಪಕ್ಷಾಂತರೋಪನ್ಯಾಸೋ ಭಾಷ್ಯಕಾರೇಣ ನ ಕಾರ್ಯ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸ್ವೇನೋಕ್ತಾನ್ಯಸ್ಯಾನ್ಯಾವಭಾಸರೂಪಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಸರ್ವಪಕ್ಷೇಷು ತೈಸ್ತೈರುಚ್ಯಮಾನತ್ವೇ ಸ್ವಪಕ್ಷಶುದ್ಧಿರ್ಭವತಿ । ತೈರುಕ್ತಸ್ಯಾಪಿ ಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಶುಕ್ಲೋ ಘಟ ಇತ್ಯಾದಿಪ್ರತ್ಯಯಾನಾಂ ಭ್ರಮತ್ವಪ್ರಾಪ್ತಿಪರಿಹಾರಾಯ ಸತ್ಯಮಿಥ್ಯಾವಸ್ತುಸಂಭೇದಾವಭಾಸರೂಪಾನಿರ್ವಚನೀಯಲಕ್ಷ್ಯ ಏವ ಪರ್ಯವಸಾನಾತ್ ಸ್ವಮತಲಕ್ಷಣತ್ವಂ ಚ ಭವತಿ । ಅತಃ ಸರ್ವೇಷು ಪಕ್ಷೇಷು ಲಕ್ಷಣಾನ್ವಯಪ್ರದರ್ಶನಾಯ ಪರಪಕ್ಷೋಪನ್ಯಾಸಃ ಕರ್ತವ್ಯ ಇತ್ಯಾಹ -

ಸ್ವಮತಪರಿಶುದ್ಧಯ ಇತಿ ।

ನಿರೂಪ್ಯಮಾಣೇ ಅನಿರ್ವಚನೀಯಪಕ್ಷ ಏವ ಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಪರ್ಯವಸಾನೇ ಕಥಂ ವಾದಿಭಿರುಚ್ಯಮಾನತ್ವಂ ಲಕ್ಷಣಸ್ಯೇತ್ಯಾಹ –

ಕಥಮಿತಿ ।

ಅನ್ಯಧರ್ಮಸ್ಯೇತ್ಯುಕ್ತೇ ಇದಮಿತಿ ಶುಕ್ತಿತ್ವಧರ್ಮಸ್ಯಾವಭಾಸೋಽಧ್ಯಾಸ ಇತಿ ಪ್ರಾಪ್ತಮ್ , ತದಪನುತ್ತಯೇಽತ್ಯಂತಭಿನ್ನಸ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯೇತ್ಯಾಹ –

ಅರ್ಥಾಂತರಸ್ಯೇತಿ ।

ತಂ ಕೇಚಿದಿತಿ ಭಾಷ್ಯಮಾತ್ಮಖ್ಯಾತ್ಯನ್ಯಥಾಖ್ಯಾತಿವಿಶೇಷಯೋರುಪನ್ಯಾಸಪರಮಿತ್ಯಾಹ -

ಜ್ಞಾನಾಕಾರಸ್ಯ ಬಹಿಷ್ಠಸ್ಯೈವ ವೇತಿ ।

ಅಗ್ರಹಣನಿಬಂಧನೋ ಭ್ರಮ ಇತ್ಯಖ್ಯಾತ್ಯುಪನ್ಯಾಸಪರಭಾಷ್ಯೇ ಅಗ್ರಹಣಸ್ಯ ಭ್ರಮಹೇತುತ್ವಮಭಿಪ್ರೇತಮಿತಿ ಪ್ರಕಟಯತಿ -

ಅಗ್ರಹಣಾದಿತಿ ।

ಅಗ್ರಹಣಾದಿತ್ಯುಕ್ತೇ ಅಗ್ರಹಣಮಸ್ತೀತ್ಯಗ್ರಹಣಾದಿತಿ ಪ್ರಥಮೈಕವಚನತ್ವಶಂಕಾಂ ಪ್ರಾಪ್ತಾಂ ವ್ಯುದಸ್ಯತಿ -

ತನ್ನಿಬಂಧನ ಇತಿ ।

ಕೇಚಿದ್ವಾದಿನಃ ಭ್ರಮರೂಪ ಇತಿ ಪ್ರತಿಭಾಸಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ -

ವದಂತೀತ್ಯನುಷಂಗ ಇತಿ ।