ವಿಪರೀತಧರ್ಮತ್ವಸ್ಯೇತ್ಯುಕ್ತೇ ಶುಕ್ತಿಶಕಲಸ್ಯ ಸಾಕ್ಷಾದ್ವಿಪರೀತಶುಕ್ತ್ಯಭಾವಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪೇಣಾರೋಪಪ್ರಾಪ್ತೌ ಭಾವಸ್ಯ ಭಾವಾಂತರರೂಪೇಣಾರೋಪ ಇತ್ಯಾಹ -

ರಜತಾದಿರೂಪತ್ವಸ್ಯೇತಿ ।

ಆಚಕ್ಷತ ಇತಿ ಶೂನ್ಯಖ್ಯಾತ್ಯನ್ಯಥಾಖ್ಯಾತಿವಿಶೇಷೌ ಆಚಕ್ಷತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸ್ವಮತಾನುಸಾರಿತ್ವಮಿತಿ ।

ಸ್ವೇನೋಕ್ತಲಕ್ಷಣತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತಾತ್ಪರ್ಯಮುಕ್ತ್ವಾ ಸರ್ವಥಾಪಿತ್ವಿತಿಭಾಷ್ಯಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ಅನ್ಯಸ್ಯಾನ್ಯಧರ್ಮಾವಭಾಸಿತ್ವಂ ನಾಮ ಲಕ್ಷಣಮಿತಿ ।

ಯಲ್ಲಕ್ಷಣಮವಾದಿಷ್ಮೇತ್ಯನ್ವಯಃ ।

ಪರತ್ರ ಅವಭಾಸ ಇತ್ಯತ್ರ ಪರಶಬ್ದದ್ವಯಾಭಾವೇ ಕಥಮನ್ಯಸ್ಯಾನ್ಯಧರ್ಮಾವಭಾಸಿತ್ವಂ ನಾಮ ಯಲ್ಲಕ್ಷಣಮವಾದಿಷ್ಮೇತ್ಯನೂದ್ಯತೇ ಭಾಷ್ಯಕಾರೇಣೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಪರತ್ರೇತ್ಯುಕ್ತೇಽರ್ಥಾತ್ ಪರಾವಭಾಸಃ ಸಿದ್ಧ ಇತೀತಿ ।

ಆಖ್ಯತಿ ಇತಿಅಖ್ಯಾತಿವಾದಿನಾಽಪಿ ಮಾನಸಂ ಸಂಸರ್ಗಜ್ಞಾನಂ ಸಂಸರ್ಗಾಭಿಮಾನೋ ವಾ ವಕ್ತವ್ಯ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ।

ಪರತ್ರ ಪರಾವಭಾಸ ಇತಿ ಲಕ್ಷಣಂ ನ ವಾದಿಭಿರುಕ್ತಮಿತಿ ಶಂಕತೇ -

ಕಥಮಿತಿ ।

ಅನೇನ ಶಬ್ದರಚನಾಪ್ರಕಾರೇಣ ಅನುಕ್ತಮಪಿ ಶಬ್ದಾಂತರೇಣೇದಂ ಲಕ್ಷಣಮುಕ್ತಮಿತ್ಯಾಹ -

ಪೂರ್ವಸ್ಮಿನ್ ಕಲ್ಪ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಸ್ಮೃತಿರೂಪಶಬ್ದೇನೋಕ್ತಕಾರಣತ್ರಿತಯಜನ್ಯತ್ವಾಖ್ಯೋಪಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಭಾಷ್ಯಕಾರೇಣ ಪಕ್ಷಾಂತರೇಷು ಅನ್ವಯಪ್ರದರ್ಶನಾಭಾವಾದುಪಲಕ್ಷಣಮವಿವಕ್ಷಿತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾನ್ವಯಸ್ಯ ಸಂಪ್ರತಿಪನ್ನತ್ವಾದಪ್ರದರ್ಶನಮಿತ್ಯಾಹ –

ಪೂರ್ವದೃಷ್ಟತ್ವಸ್ಮೃತಿರೂಪತ್ವಯೋರಿತಿ ।

ಅವಿದ್ಯಾಪೂರ್ವಭ್ರಮಸಂಸ್ಕಾರಾಭ್ಯಾಮೇವ ಪದಾರ್ಥಜ್ಞಾನರೂಪಭ್ರಮಪರಂಪರೋತ್ಪತ್ತೇಃ ಸಂಪ್ರಯುಕ್ತಾಧಿಷ್ಠಾನಾನಪೇಕ್ಷಣಾತ್ ತದಭಿಧಾಯಿಪರತ್ರೇತಿ ಪದಮವಿವಕ್ಷಿತಮಿತಿ ಶೂನ್ಯವಾದಿಶಂಕಾಯಾಮಾಹ -

ತತ್ರ ಸ್ಮೃತಿರೂಪ ಇತಿ ।

ಶೂನ್ಯವಾದಿಪಕ್ಷೇಽಪಿ ಪದಾರ್ಥಜ್ಞಾನತ್ವಾಖ್ಯಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ತಿರಸ್ತ್ವಿತಿ ನೇತ್ಯಾಹ –

ನಿರುಪಪತ್ತಿಕೇತಿ ।

ಶೂನ್ಯವಾದಿಪಕ್ಷೇ ಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಘಟಪಟಾದಿಜ್ಞಾನಾಖ್ಯಭ್ರಮೇಷ್ವೇವ ವ್ಯಾಪ್ತಿಂ ವಿನಾ ಅವಿಭ್ರಮೇಽಪಿ ಶೂನ್ಯಜ್ಞಾನೇ ಪದಾರ್ಥಜ್ಞಾನತ್ವಾಖ್ಯಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಃ ನಿರುಪಪತ್ತಿಕೇತಿ ಭಾವಃ ।

ಪೂರ್ವಭ್ರಮಸಂಸ್ಕಾರಲಕ್ಷಣನಿಮಿತ್ತಕಾರಣಸಂಭವಾದ್ಸಂಭವಾದರ್ಥಪಂಚಮಾಕಾರಾವಿದ್ಯೇತಿವಿದ್ಯಾಲಕ್ಷಣೋಪಾದಾನಸದ್ಭಾವಾಚ್ಚೋತ್ತರೋತ್ತರಘಟಾದಿಪದಾರ್ಥ ಜ್ಞಾನಲಕ್ಷಣಭ್ರಮಜನ್ಮಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯೇವಮುಪಪತ್ತಿಸಂಭವಾದಸ್ಮಿನ್ ಪಕ್ಷೇ ಕಾ ಅನುಪಪತ್ತಿರಿತ್ಯಾಕ್ಷಿಪತಿ -

ಕಥಂ ನಿರುಪಪತ್ತಿಕೋಽಯಮಿತಿ ।

ಹಸ್ತೇನ ನಯನಸ್ಯ ಮರ್ದನಾನ್ನಯನರಶ್ಮೇರ್ನೇಪ್ಸಿತರೂಪಂ ಭವತಿ । ಸಸಂವೇಷ್ಟಿತನಯನರಶ್ಮಿರಧಿಷ್ಠಾನಂ ತತ್ರಾಪ್ಯಸ್ತೀತ್ಯಾಹ -

ನ ತತ್ರಾಪಿ ತೇಜೋಽವಯವಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಾದಿತಿ ।