ನನು ರಜತೇ ಸಂವಿತ್ , ಸಂವಿದಿ ರಜತಮಿತಿ ಪರಸ್ಪರಾಧಿಷ್ಠಾನೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ, ಬೀಜಾಂಕುರಾದಿವತ್ , ನೈತತ್ ಸಾರಂ ; ನ ತತ್ರ ಯತೋ ಬೀಜಾತ್ ಯೋಽಂಕುರಃ ತತ ಏವ ತದ್ಬೀಜಮ್ , ಅಪಿ ತು ಅಂಕುರಾಂತರಾತ್ , ಇಹ ಪುನಃ ಯಸ್ಯಾಂ ಸಂವಿದಿ ಯತ್ ರಜತಮವಭಾಸತೇ, ತಯೋರೇವೇತರೇತರಾಧ್ಯಾಸಃ, ತತೋ ದುರ್ಘಟಮೇತತ್ । ಬೀಜಾಂಕುರಾದಿಷ್ವಪಿ ನ ಬೀಜಾಂಕುರಾಂತರಪರಂಪರಾಮಾತ್ರೇಣ ಅಭಿಮತವಸ್ತುಸಿದ್ಧಿಃ ; ಪ್ರತೀತಿತೋ ವಸ್ತುತಶ್ಚಾನಿವೃತ್ತಾಕಾಂಕ್ಷತ್ವಾತ್ , ತಥಾ ಚ ‘ಕುತ ಇದಮೇವಂ’ ಇತಿ ಪರ್ಯನುಯೋಗೇ ‘ದೃಷ್ಟತ್ವಾದೇವಂ’ ಇತಿ ತತ್ರ ಏವ ದೂರಂ ವಾ ಪರಿಧಾವ್ಯ ಸ್ಥಾತವ್ಯಮ್ ; ಅನ್ಯಥಾ ಹೇತುಪರಂಪರಾಮೇವಾವಲಂಬ್ಯ ಕ್ವಚಿದಪ್ಯನವತಿಷ್ಠಮಾನೋ ನಾನವಸ್ಥಾದೋಷಮತಿವರ್ತೇತ । ಅಪಿ ಚ ನ ಕ್ವಚಿನ್ನಿರವಧಿಕೋ ‘ನ’ ಇತ್ಯೇವ ಬಾಧಾವಗಮೋ ದೃಷ್ಟಃ, ಯತ್ರಾಪ್ಯನುಮಾನಾದಾಪ್ತವಚನಾದ್ವಾ ನ ಸರ್ಪಃ ಇತ್ಯೇವಾವಗಮಃ, ತತ್ರಾಪಿ ‘ಕಿಂ ಪುನರಿದಮ್ ? ’ ಇತ್ಯಪೇಕ್ಷಾದರ್ಶನಾತ್ ಪುರೋಽವಸ್ಥಿತಂ ವಸ್ತುಮಾತ್ರಮವಧಿರ್ವಿದ್ಯತೇ । ಪ್ರಧಾನಾದಿಷ್ವಪಿ ಜಗತ್ಕಾರಣೇ ತ್ರಿಗುಣತ್ವಾದಿಬಾಧಃ ಅಧಿಗತಾವಧಿರೇವ । ಅಥವಾ ಸರ್ವಲೋಕಸಾಕ್ಷಿಕಮೇತತ್ ಕೇಶೋಂಡ್ರಕಾದಾವಪಿ ತದ್ಬಾಧೇ ತದನುಷಂಗ ಏವ ಬೋಧೇ ಬಾಧ್ಯತೇ, ನ ಬೋಧಃ । ಅತಃ ತದವಧಿಃ ಸರ್ವಸ್ಯ ಬಾಧಃ ; ತೇನ ತನ್ಮಾತ್ರಸ್ಯ ಬಾಧಾಭಾವಾತ್ , ಸ್ವತಶ್ಚ ವಿಶೇಷಾನುಪಲಬ್ಧೇಃ ಕೂಟಸ್ಥಾಪರೋಕ್ಷೈಕರಸಚೈತನ್ಯಾವಧಿಃ ಸರ್ವಸ್ಯ ಬಾಧಃ । ನಾಪ್ಯಧ್ಯಸ್ತಮಪ್ಯಸದೇವ ; ತಥಾತ್ವೇ ಪ್ರತಿಭಾಸಾಯೋಗಾತ್ ॥
ನನು ರಜತೇ ಸಂವಿದಿತಿ ।
ಭ್ರಮಸ್ಯ ಸಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವೇಽಪಿ ನ ಸತ್ಯವಸ್ತುನೋಽಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಅಧ್ಯಸ್ಯಮಾನವ್ಯತಿರೇಕೇಣಾಧಿಷ್ಠಾನಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಿರಪೇಕ್ಷಿತಾ, ಸಾಧನಸಿದ್ಧಯೇಸಿದ್ಧಯೇ ದನ್ಯೋನ್ಯ ಇತಿ ಅನ್ಯೋಽನ್ಯಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವೇನಾನ್ಯೋಽನ್ಯಾಧೀನಸಿದ್ಧಿತ್ವ ಇತಿ ತತ್ರಾಹ –
ಬೀಜಾಂಕುರಾದಿವದಿತಿತತ್ರ ಇತರೇತರಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವೇ ಸತಿ ಇತರೇತರಾಪೇಕ್ಷಸಿದ್ಧತ್ವಾತ್ ಬಹ್ವಸಮಂಜಸಂ ಸ್ಯಾದಿತಿ ತತ್ರಾಹ - ಬೀಜಾಂಕುರವದಿತಿ ವಿವರಣೇ ।
ರಜತೇ ತದ್ವಿಷಯಸಂವಿದ್ರಜತಂ ಚ ಪೂರ್ವಸ್ಯಾಂ ಸಂವಿದಿ, ಸಾ ಚ ಸ್ವವಿಷಯೇ, ಸ ಚ ಪೂರ್ವಸ್ಯಾಂ ಸಂವಿದೀತಿ ಸಂವಿದ್ರಜತಯೋರಪಿ ಬೀಜಾಂಕುರಯೋರಿವ ಕಾರಣಪರಂಪರಾ ಕಲ್ಪ್ಯೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತತ್ರಾಪ್ಯನ್ವಿತಮೃತ್ವಕಾರ್ಯಾಸತ್ವಾದೇರುಪಾದಾನತ್ವಮ್ , ಬೀಜಾದೇಸ್ತು ನಿಮಿತ್ತತಾ । ಅತಃ ಸಂವಿದ್ರಜತಯೋರಪಿ ನೋಪಾದಾನಕಾರಣಕಾರಣತ್ವಪರಂಪರೇತಿಪರಂಪರೇತ್ಯಾಹ -
ಬೀಜಾಂಕುರಾದಿಷ್ವಪೀತಿ ಬೀಜಾಂಕುರಾದಿಪೀತಿ ।
ಅಭಿಮತವಸ್ತುಸಿದ್ಧಿರಿತಿ ।
ಅನನ್ವಿತಸ್ಯೋಪಾದಾನತ್ವೇಽತಿಪ್ರಸಂಗಾತ್ ನೋಪಾದಾನಕಾರಣತ್ವಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರತೀತಿತೋ ವಸ್ತುತಶ್ಚೇತಿ ।
ಅನನ್ವಿತಯೋರನಯೋಃ ಕಥಂ ಕಾರ್ಯಕಾರಣತೇತ್ಯುಕ್ತೇ ಪೂರ್ವಬೀಜಾಂಕುರಯೋರಿವೇತಿ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ , ತಯೋರ್ವಾ ಕಥಮಿತ್ಯುಕ್ತೇ ತತಃ ಪೂರ್ವಯೋರಿವೇತಿ ಸತ್ತಾನವಸ್ಥಾಯಾಃ, ಅನಯೋಃ ಕಾರ್ಯಕಾರಣತಾ ಕಥಂ ಗಮ್ಯತ ಇತ್ಯುಕ್ತೇ ಪೂರ್ವಪೂರ್ವಯೋರಿವೇತಿ ಪ್ರತೀತ್ಯನವಸ್ಥಾಯಾಶ್ಚ ಪ್ರಸಂಗಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸಂವಿದ್ರಜತಯೋರಪ್ಯಧಿಷ್ಠಾನಾಧಿಷ್ಠೇಯತಯಾ ನಿಮಿತ್ತನೈಮಿತ್ತಿಕತೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾನಯೋರ್ಬೀಜಾಂಕುರಯೋಃ ಕಥಂ ನಿಮಿತ್ತನೈಮಿತ್ತಿಕತೇತ್ಯುಕ್ತೇ ಅಸ್ಮಾದ್ಬೀಜಾದಸ್ಯಾಂಕುರಸ್ಯ ಜನ್ಮದರ್ಶನಾತ್ ದೇಶಕಾಲಾಂತರಸ್ಥಬೀಜಾಂಕುರಯೋರಪಿ ನಿಮಿತ್ತನೈಮಿತ್ತಿಕತಾಕಲ್ಪನಾದೃಷ್ಟಿಪರಂಪರಾ ಇಹ ತು ಕ್ವಾಪ್ಯದರ್ಶನಾದಂಧಪರಂಪರೈವೇತಿ ನ ನಿಮಿತ್ತನೈಮಿತ್ತಿಕತಾಪೀತ್ಯಾಹ -
ತಥಾ ಚ ಕುತ ಇದಮೇವಮಿತಿ ।
ಇದಮಿತಿ ।
ನಿಮಿತ್ತ ನೈಮಿತ್ತಿಕತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದೃಷ್ಟಿಪರಂಪರಾಂ ದರ್ಶಯತಿ -
ದೃಷ್ಟತ್ವಾದೇವಮಿತಿ
ಅಂಧಪರಂಪರಾಂ ದರ್ಶಯತಿ -
ನಾನವಸ್ಥಾದೋಷಮತಿವರ್ತತ ಇತಿ ।
ಭ್ರಾಂತಿಪ್ರತಿಪನ್ನೇ ಯೋಂಽಶೋ ನಿಷೇಧಾಧಿಕರಣತ್ವೇನಾನಿಷೇಧ್ಯೋ ಭವತಿ ತಸ್ಯಾಂಶಸ್ಯಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಾತ್ ಪರತ್ರೇತಿ ಪದಮಪೇಕ್ಷ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ -
ಅಪಿ ಚೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ನಿರವಧಿಕ ಇತಿ ।
ಇದಮಿತಿ ।
ನಿಷೇಧಾಧಿಕರಣಾಂಶಮಗೃಹೀತ್ವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅನುಮಾನಾಪ್ತವಚನಾಭ್ಯಾಂ ಸರ್ಪಾಭಾವವಿಶಿಷ್ಟಮಂಶಾಂತರಂ ನ ಗೃಹ್ಯತ ಇತಿ ತತ್ರಾಹ –
ಯತ್ರಾಪೀತಿ ।
ಅತ್ರಾನುಮಾನಮಿತಿ ಪಾಷಾಣಪ್ರಕ್ಷೇಪಾದಿನಾಪ್ಯಪ್ರಚಲಿತತ್ವಲಿಂಗಜನ್ಯಜ್ಞಾನಮುಚ್ಯತೇ ।
ಅವಧಿರ್ವಿದ್ಯತ ಇತಿ ।
ಅಭಾವವಿಶಿಷ್ಟವಸ್ತುಮಾತ್ರಂ ಗೃಹ್ಯತೇ, ವಿಶೇಷಾಕಾಂಕ್ಷಾದರ್ಶನಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರಧಾನಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾದೌ ನ ತದಭಾವವಿಶಿಷ್ಟವಸ್ತ್ವಂತರಂ ಗೃಹ್ಯತೇ, ತೇಷಾಮನ್ಯತ್ರಾನಧ್ಯಸ್ತತ್ವಾದಿತಿ ತತ್ರಾಹ –
ಪ್ರಧಾನಾದಿಷ್ವಪೀತಿ ।
ಜಗತ್ಕಾರಣಂ ಸ್ವತಂತ್ರಂ ತ್ರಿಗುಣಮನೇಕಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಚ ನ ಭವತೀತಿ ಬಾಧಾದವಧಿರಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಲೋಕಸಾಕ್ಷಿಕಮೇತದಿತಿ ।
ಸರ್ವಲೋಕಸ್ಯ ದೃಶ್ಯಸ್ಯ ಸಾಕ್ಷ್ಯೇವ ಸಾಕ್ಷೀ ಯಸ್ಯ ತದೇತತ್ । ತ್ರಾತ್ಯಾದಿ ಇತಿಭ್ರಾಂತ್ಯಾದಿ, ಸರ್ವಲೋಕಸಾಕ್ಷಿಚೈತನ್ಯೇಽಧ್ಯಸ್ತಂ ನಿಷೇಧಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ಚೈತನ್ಯಾವಧಿಕಂ ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಚೈತನ್ಯಸ್ಯಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವೇ ಅವಧಿತ್ವೇ ಚ ಸ್ವೀಕೃತೇ ಕಿಂ ಪ್ರಯೋಜನಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ನಿರಧಿಷ್ಠಾನತ್ವೇನ ನಿರವಧಿಕತ್ವೇನ ಚ ಶಂಕಿತಕೇಶೋಂಡ್ರಕಾದಾವಪ್ಯಧಿಷ್ಠಾನಾವಧಿಸಿದ್ಧಿಃ ಪ್ರಯೋಜನಮಿತ್ಯಾಹ –
ಕೇಶೋಂಡ್ರಕಾದಾವಪೀತಿ ।
ರೂಪ್ಯಾಧ್ಯಕ್ಷಸ್ಯ ರುಪ್ಯಾಧ್ಯಾಸಸ್ಯ ? ಬಾಧ್ಯತ್ವಾತ್ ತತ್ಸಾಧಕಸಾಕ್ಷಿಚೈತನ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಬಾಧ್ಯತ್ವಮಿತಿ ನೇತ್ಯಾಹ -
ತದ್ಬಾಧೇ ತದನುಷಂಗ ಏವೇತಿ ।
ಅಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಾತ್ ಸಂಬಂಧ ಏವ ಬಾಧ್ಯ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ತದೇವ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ -
ತೇನ ತನ್ಮಾತ್ರಸ್ಯೇತಿ ।
ಚಿನ್ಮಾತ್ರಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ರೂಪ್ಯಸ್ಮರಣಂ ಬಾಧ್ಯಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಾತ್ ರೂಪ್ಯವತ್ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸ್ವತೋ ನ ಭೇದ ಇತ್ಯಾಹ –
ಸ್ವತಶ್ಚೇತಿ ।
ಬಾಧ್ಯಸಂಬಂಧಸಂಬಂಧಿತ್ವಾತ್ ರೂಪ್ಯವತ್ ಬಾಧ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸಂಬಂಧಿರೂಪೇಣ ಪರಿಣಾಮಿತ್ವಾಭಾವಾತ್ ಸಂಬಂಧಿತ್ವಮಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯಾಹ –
ಕೂಟಸ್ಥೇತಿ ।
ಕೂಟಸ್ಥತ್ವೇ ಹೇತುಮಾಹ –
ಅಪರೋಕ್ಷೈಕರಸೇತಿ ।
ರೂಪ್ಯಸ್ಯ ಶೂನ್ಯತ್ವಂ ನಿರಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಂ ಚ ಶೂನ್ಯವಾದೀ ಮನ್ಯತೇ, ತತ್ರ ಸಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಂ ಪ್ರಸಾಧ್ಯ ಶೂನ್ಯತ್ವಂ ನಿರಾಚಷ್ಟೇ -
ನಾಪ್ಯಧ್ಯಸ್ತಮಪ್ಯಸದೇವೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಪ್ರತಿಭಾಸಾಯೋಗಾದಿತ್ಯತ್ರ ಸ್ಪಷ್ಟಾವಭಾಸಃ ಪ್ರತಿಭಾಸಃ, ರೂಪ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರವಿವಿಭಕ್ತೇತಿಪ್ರವಿಭಕ್ತರೂಪೇಣಾವಭಾಸಃ ಪ್ರತಿಭಾಸ ಇತಿ ಚ ನಿರ್ವಚನಂ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ । ರೂಪ್ಯಮಿತಿ ವಿಭಕ್ತರೂಪೇಣಾಪರೋಕ್ಷತ್ವೇನ ಚ ಪ್ರತೀತ್ಯಯೋಗಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।