கத²ம் தர்ஹி நாமாதி³ஷு ப்³ரஹ்மாத்⁴யாஸ: ? கிமத்ர கத²ம் ? ந தத்ர காரணதோ³ஷ:, நாபி மித்²யார்தா²வபா⁴ஸ:, ஸத்யம் ; அத ஏவ சோத³நாவஶாத் இச்சா²தோ(அ)நுஷ்டே²யத்வாத் மாநஸீ க்ரியைஷா, ந ஜ்ஞாநம் ; ஜ்ஞாநஸ்ய ஹி து³ஷ்டகாரணஜந்யஸ்ய விஷயோ மித்²யார்த²: । ந ஹி ஜ்ஞாநமிச்சா²தோ ஜநயிதும் நிவர்தயிதும் வா ஶக்யம் ; காரணைகாயத்தத்வாதி³ச்சா²நுப்ரவேஶாநுபபத்தே: । நநு ஸ்ம்ருதிஜ்ஞாநமாபோ⁴கே³ந ஜந்யமாநம் மநோநிரோதே⁴ந ச நிருத்⁴யமாநம் த்³ருஶ்யதே । ஸத்யம் ; ந ஸ்ம்ருத்யுத்பத்திநிரோத⁴யோஸ்தயோர்வ்யாபார:, கிந்து காரணவ்யாபாரே தத்ப்ரதிப³ந்தே⁴ ச சக்ஷுஷ இவோந்மீலநநிமீலநே, ந புநர்ஜ்ஞாநோத்பத்தௌ வ்யாபார இச்சா²யா: । தஸ்மாத் ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டி: கேவலா அத்⁴யஸ்யதே சோத³நாவஶாத் ப²லாயைவ, மாத்ருபு³த்³தி⁴ரிவ ராக³நிவ்ருத்தயே பரயோஷிதி । ததே³வம் அநவத்³யமத்⁴யாஸஸ்ய லக்ஷணம் —
ஸ்ம்ருதிரூப: பரத்ர பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ: இதி ॥
லக்ஷ்யாத்⁴யாஸாபா⁴வே(அ)பி பரத்ர பராவபா⁴ஸத்வாக்²யஸ்வரூபலக்ஷணஸ்யாந்வயாத³திவ்யாப்திரிதி சோத³யதி -
கத²ம் தர்ஹீதி ।
லக்ஷணமஸ்தி சேத் லக்ஷ்யமப்யஸ்தி கிமத்ர சோத்³யமித்யாஹ –
கிமத்ர கத²மிதி ।
லக்ஷ்யமஸ்தி சேத் உபலக்ஷணேநாபி ப⁴விதவ்யம் , தத³பா⁴வாந்ந லக்ஷ்யமஸ்தீத்யாஹ -
ந தத்ர காரணதோ³ஷ இதி ।
உபலக்ஷணாபா⁴வமுக்த்வா லக்ஷ்யாபா⁴வமாஹ -
நாபி மித்²யார்தா²வபா⁴ஸ இதி ।
லக்ஷ்யம் நாஸ்தீத்யுக்தம் தத³மஸ்த்யேவ இதத³ப்யஸ்த்யேவ ; பரத்ர பராவபா⁴ஸ இத்யவபா⁴ஸஶப்³தே³ந ஜ்ஞாநத்வம் ச லக்ஷணமுக்தம் , ததி³ஹ நாஸ்தி க்ரியாத்வாதி³த்யாஹ –
ஸத்யமித்யாதி³நா ।
அத ஏவேதி ।
லக்ஷ்யாபா⁴வாதே³வேத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநஸ்ய து³ஷ்டகாரணஜந்யஸ்ய விஷயோ மித்²யார்த² இதி ।
மித்²யார்த²விஷயஜ்ஞாநமத்⁴யாஸ இதி ஹி பூர்வம் லக்ஷணமுக்தம் । பரத்ர அவபா⁴ஸ இத்யத்ர அவபா⁴ஸஶப்³தே³நேதி பா⁴வ: ।
க்ரியாயாஶ்சிகீர்ஷாபூர்வகத்வவஜ்ஜிஜ்ஞாஸாபூர்வகத்வாத் ஜ்ஞாநஸ்யேச்சா²ஸாத்⁴யத்வமஸ்த்யேவேத்யாஶங்க்ய ப²லஶிரஸ்கத்வேநைவ க்ரியாநிஷ்பத்தே: ப²லநிஷ்பத்திபர்யந்தா க்ரியாநிஷ்பத்தி: அநவஸிதா, க்ரியாநிஷ்பத்தேரபி காரகவ்யாபாரஸமகாலத்வாத் க்ரியாநிஷ்பத்திபர்யந்தம் காரகவ்யாபாரோ(அ)ப்யநவஸித: । காரகவ்யாபாரநிஷ்பத்தேரபி காரகப்ரேரகாசிகீர்ஷாஸமகாலத்வாத் காரகவ்யாபாரநிஷ்பத்திபர்யந்தமிச்சா²ப்யநவஸிதா । அத: காரகவ்யாபாரஸ்ய க்ரியாயா: ப²லஸ்ய ச நிஷ்பத்திரிச்சா²தீ⁴நேதி க்ரியாயா இச்சா²ஸாத்⁴யத்வம் ஸ்யாத் , இஹ து ஜ்ஞாநகாரகேந்த்³ரியாணாம் தேஜோவிஶேஷத்வாதே³வ க³த்வஹ்ரஸ்வாஸ்வபா⁴வ்யத் இதிபா⁴வ்யாத் காரகப்ரேரணாய நேச்சா²பேக்ஷா, இந்த்³ரியாணாம் விஷயவிஶேஷேஷு நியதத்வாத் । விஷயவிஶேஷே நியமநாய ச நேச்சா²பேக்ஷா, கிந்து ஜ்ஞாநகாரணப்ரதிப³ந்த⁴ரூபநிமீலநநிராஸே இச்சா²யா உபயோக³:, ந து ஜ்ஞாநோத்பத்தாவிதி மத்வாஹ -
ந ஹி ஜ்ஞாநமிதி ।
நிவர்தயிதும் ந ஶக்யமிதி ।
நிவர்தயிதுமஶக்யத்வாதி³த்யர்த²: ।
தே³வதாதி³ஸ்மரணம் இச்ச²யா ஜந்யதே சண்டா³லாதி³ஸ்மரணம் ச நிவர்த்யத இதி சோத³யதி -
நநு ஸ்ம்ருதிஜ்ஞாநமிதி ।
ஆபோ⁴கே³ந இச்ச²யேத்யர்த²: ।
ஸ்ம்ருத்யுத்பத்திநிரோதௌ⁴ யத்ர ப⁴வத: தத்ர இச்சா²மநோநிரோதௌ⁴ ஸ்த ஏவ, கிந்து ஸ்ம்ருத்யுத்பத்திஸ்த²லே மநஸோ(அ)ந்யபரதாலக்ஷணப்ரதிப³ந்த⁴நிராஸஹேதுரிச்சா² ந து மநோவ்யாபாரநிஷ்பாத³நேந ஜ்ஞாநோத்பத்தௌ ஹேது:, ஸ்ம்ருதிநிரோத⁴ஸ்த²லே(அ)பி சண்டா³லாதி³விஷயமந:ப்ரவ்ருத்திநிரோதே⁴ மநோநிரோத⁴ஸ்யோபயோக³:, ந து ஸ்ம்ருதிஸ்வரூபநிரோத⁴ இத்யாஹ –
ஸத்யமித்யாதி³நா ।
சக்ஷுஷ இவேதி ।
யதா² சக்ஷுஷோ(அ)பி⁴மதார்த²விஷயப்ரவ்ருத்திப்ரதிப³ந்த⁴க ரூபகோ³லகநிமீலநநிராஸே இச்சா²யா உபயோக³: । அநபி⁴மதார்தே²ந ஸம்ப்ரயோக³லக்ஷணப்ரவ்ருத்தௌ ஸத்யாம் தத்ப்ரதிப³ந்த⁴ரூபகோ³லகநிமீலநே மநோநிரோத⁴ஸ்யோபயோக³ இத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மண ஆரோபம் விநா ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிமாத்ரஸ்யைவ நாமாதி³ஷ்வாரோப இத்யாஹ –
தஸ்மாதி³தி ।
ஸர்வப²லப்ரதா³த்ருப்³ரஹ்மணோ(அ)த்⁴யஸ்தத்வே ப²லஸித்³தி⁴: ஸ்யாத் , தத³பா⁴வே ந ப²லஸித்³தி⁴ரிதி, நேத்யாஹ –
சோத³நாவஶாதி³தி ।
விதி⁴வஶாதி³த்யர்த²: ।