பஞ்சபாதி³கா
வக்தவ்யகாஶிகா
 

தம் கேசித்

இத்யாதி³நா அத்⁴யாஸஸ்வரூபே மதாந்தரமுபந்யஸ்யதி ஸ்வமதபரிஶுத்³த⁴யே

கத²ம் ?

அந்யத்ர

ஶுக்திகாதௌ³,

அந்யத⁴ர்மஸ்ய

அர்தா²ந்தரஸ்ய, ரஜதாதே³: ஜ்ஞாநாகாரஸ்ய ப³ஹிஷ்ட²ஸ்யைவ வா ;

அத்⁴யாஸ: இதி

வத³ந்தி

கேசித்து யத்ர யத³த்⁴யாஸ: தத்³விவேகாக்³ரஹணநிப³ந்த⁴நோ ப்⁴ரம: இதி

யத்ர யஸ்யாத்⁴யாஸ:, தயோர்விவேகஸ்யாக்³ரஹணாத் தந்நிப³ந்த⁴நோ(அ)யமேகத்வப்⁴ரம: இதி வத³ந்தீத்யநுஷங்க³:

தம் கேசித்

இத்யாதி³நா அத்⁴யாஸஸ்வரூபே மதாந்தரமுபந்யஸ்யதி ஸ்வமதபரிஶுத்³த⁴யே

கத²ம் ?

அந்யத்ர

ஶுக்திகாதௌ³,

அந்யத⁴ர்மஸ்ய

அர்தா²ந்தரஸ்ய, ரஜதாதே³: ஜ்ஞாநாகாரஸ்ய ப³ஹிஷ்ட²ஸ்யைவ வா ;

அத்⁴யாஸ: இதி

வத³ந்தி

கேசித்து யத்ர யத³த்⁴யாஸ: தத்³விவேகாக்³ரஹணநிப³ந்த⁴நோ ப்⁴ரம: இதி

யத்ர யஸ்யாத்⁴யாஸ:, தயோர்விவேகஸ்யாக்³ரஹணாத் தந்நிப³ந்த⁴நோ(அ)யமேகத்வப்⁴ரம: இதி வத³ந்தீத்யநுஷங்க³:

ஸர்வப²லப்ரதா³த்ருப்³ரஹ்மணோ(அ)த்⁴யஸ்தத்வே ஸ்வாநுரூபஸர்வப²லப்ராப்தி: ஸ்யாத் । அத்ர சோத³நோக்தபரிச்சி²ந்நப²லப்ராப்தயே பு³த்³த்⁴யத்⁴யாஸ ஏவ ஸ்வீகர்தவ்ய இதி வா அர்த²: । ப்ரகாராந்தரோபந்யாஸே ச க்ருதே ஸந்தே³ஹ:, ஸ்வபக்ஷ ஏவாப்⁴யுபேய இதி நிர்ணயோ ந ஸம்ப⁴வதி, அத: பக்ஷாந்தரோபந்யாஸோ பா⁴ஷ்யகாரேண ந கார்ய இத்யாஶங்க்ய ஸ்வேநோக்தாந்யஸ்யாந்யாவபா⁴ஸரூபலக்ஷணஸ்ய ஸர்வபக்ஷேஷு தைஸ்தைருச்யமாநத்வே ஸ்வபக்ஷஶுத்³தி⁴ர்ப⁴வதி । தைருக்தஸ்யாபி லக்ஷணஸ்ய ஶுக்லோ க⁴ட இத்யாதி³ப்ரத்யயாநாம் ப்⁴ரமத்வப்ராப்திபரிஹாராய ஸத்யமித்²யாவஸ்துஸம்பே⁴தா³வபா⁴ஸரூபாநிர்வசநீயலக்ஷ்ய ஏவ பர்யவஸாநாத் ஸ்வமதலக்ஷணத்வம் ச ப⁴வதி । அத: ஸர்வேஷு பக்ஷேஷு லக்ஷணாந்வயப்ரத³ர்ஶநாய பரபக்ஷோபந்யாஸ: கர்தவ்ய இத்யாஹ -

ஸ்வமதபரிஶுத்³த⁴ய இதி ।

நிரூப்யமாணே அநிர்வசநீயபக்ஷ ஏவ லக்ஷணஸ்ய பர்யவஸாநே கத²ம் வாதி³பி⁴ருச்யமாநத்வம் லக்ஷணஸ்யேத்யாஹ –

கத²மிதி ।

அந்யத⁴ர்மஸ்யேத்யுக்தே இத³மிதி ஶுக்தித்வத⁴ர்மஸ்யாவபா⁴ஸோ(அ)த்⁴யாஸ இதி ப்ராப்தம் , தத³பநுத்தயே(அ)த்யந்தபி⁴ந்நஸ்யார்த²ஸ்யேத்யாஹ –

அர்தா²ந்தரஸ்யேதி ।

தம் கேசிதி³தி பா⁴ஷ்யமாத்மக்²யாத்யந்யதா²க்²யாதிவிஶேஷயோருபந்யாஸபரமித்யாஹ -

ஜ்ஞாநாகாரஸ்ய ப³ஹிஷ்ட²ஸ்யைவ வேதி ।

அக்³ரஹணநிப³ந்த⁴நோ ப்⁴ரம இத்யக்²யாத்யுபந்யாஸபரபா⁴ஷ்யே அக்³ரஹணஸ்ய ப்⁴ரமஹேதுத்வமபி⁴ப்ரேதமிதி ப்ரகடயதி -

அக்³ரஹணாதி³தி ।

அக்³ரஹணாதி³த்யுக்தே அக்³ரஹணமஸ்தீத்யக்³ரஹணாதி³தி ப்ரத²மைகவசநத்வஶங்காம் ப்ராப்தாம் வ்யுத³ஸ்யதி -

தந்நிப³ந்த⁴ந இதி ।

கேசித்³வாதி³ந: ப்⁴ரமரூப இதி ப்ரதிபா⁴ஸம் வ்யாவர்தயதி -

வத³ந்தீத்யநுஷங்க³ இதி ।