నను రజతే సంవిదితి ।

భ్రమస్య సాధిష్ఠానత్వేఽపి న సత్యవస్తునోఽధిష్ఠానత్వమితి భావః ।

అధ్యస్యమానవ్యతిరేకేణాధిష్ఠానస్య సిద్ధిరపేక్షితా, సాధనసిద్ధయేసిద్ధయే దన్యోన్య ఇతి అన్యోఽన్యాధిష్ఠానత్వేనాన్యోఽన్యాధీనసిద్ధిత్వ ఇతి తత్రాహ –

బీజాఙ్కురాదివదితితత్ర ఇతరేతరాధిష్ఠానత్వే సతి ఇతరేతరాపేక్షసిద్ధత్వాత్ బహ్వసమఞ్జసం స్యాదితి తత్రాహ - బీజాఙ్కురవదితి వివరణే ।

రజతే తద్విషయసంవిద్రజతం చ పూర్వస్యాం సంవిది, సా చ స్వవిషయే, స చ పూర్వస్యాం సంవిదీతి సంవిద్రజతయోరపి బీజాఙ్కురయోరివ కారణపరమ్పరా కల్ప్యేత్యాశఙ్క్య తత్రాప్యన్వితమృత్వకార్యాసత్వాదేరుపాదానత్వమ్ , బీజాదేస్తు నిమిత్తతా । అతః సంవిద్రజతయోరపి నోపాదానకారణకారణత్వపరమ్పరేతిపరమ్పరేత్యాహ -

బీజాఙ్కురాదిష్వపీతి బీజాఙ్కురాదిపీతి  ।

అభిమతవస్తుసిద్ధిరితి ।

అనన్వితస్యోపాదానత్వేఽతిప్రసఙ్గాత్ నోపాదానకారణత్వసిద్ధిరిత్యర్థః ।

ప్రతీతితో వస్తుతశ్చేతి ।

అనన్వితయోరనయోః కథం కార్యకారణతేత్యుక్తే పూర్వబీజాఙ్కురయోరివేతి వక్తవ్యమ్ , తయోర్వా కథమిత్యుక్తే తతః పూర్వయోరివేతి సత్తానవస్థాయాః, అనయోః కార్యకారణతా కథం గమ్యత ఇత్యుక్తే పూర్వపూర్వయోరివేతి ప్రతీత్యనవస్థాయాశ్చ ప్రసఙ్గాదిత్యర్థః ।

సంవిద్రజతయోరప్యధిష్ఠానాధిష్ఠేయతయా నిమిత్తనైమిత్తికతేత్యాశఙ్క్యానయోర్బీజాఙ్కురయోః కథం నిమిత్తనైమిత్తికతేత్యుక్తే అస్మాద్బీజాదస్యాఙ్కురస్య జన్మదర్శనాత్ దేశకాలాన్తరస్థబీజాఙ్కురయోరపి నిమిత్తనైమిత్తికతాకల్పనాదృష్టిపరమ్పరా ఇహ తు క్వాప్యదర్శనాదన్ధపరమ్పరైవేతి న నిమిత్తనైమిత్తికతాపీత్యాహ -

తథా చ కుత ఇదమేవమితి ।

ఇదమితి ।

నిమిత్త నైమిత్తికత్వమిత్యర్థః ।

దృష్టిపరమ్పరాం దర్శయతి -

దృష్టత్వాదేవమితి

అన్ధపరమ్పరాం దర్శయతి -

నానవస్థాదోషమతివర్తత ఇతి ।

భ్రాన్తిప్రతిపన్నే యోంఽశో నిషేధాధికరణత్వేనానిషేధ్యో భవతి తస్యాంశస్యాధిష్ఠానత్వాత్ పరత్రేతి పదమపేక్ష్యమిత్యాహ -

అపి చేత్యాదినా ।

నిరవధిక ఇతి ।

ఇదమితి ।

నిషేధాధికరణాంశమగృహీత్వేత్యర్థః ।

అనుమానాప్తవచనాభ్యాం సర్పాభావవిశిష్టమంశాన్తరం న గృహ్యత ఇతి తత్రాహ –

యత్రాపీతి ।

అత్రానుమానమితి పాషాణప్రక్షేపాదినాప్యప్రచలితత్వలిఙ్గజన్యజ్ఞానముచ్యతే ।

అవధిర్విద్యత ఇతి ।

అభావవిశిష్టవస్తుమాత్రం గృహ్యతే, విశేషాకాఙ్క్షాదర్శనాదిత్యర్థః ।

ప్రధానం నాస్తీత్యాదౌ న తదభావవిశిష్టవస్త్వన్తరం గృహ్యతే, తేషామన్యత్రానధ్యస్తత్వాదితి తత్రాహ –

ప్రధానాదిష్వపీతి ।

జగత్కారణం స్వతన్త్రం త్రిగుణమనేకం పరిచ్ఛిన్నం చ న భవతీతి బాధాదవధిరస్తీత్యర్థః ।

సర్వలోకసాక్షికమేతదితి ।

సర్వలోకస్య దృశ్యస్య సాక్ష్యేవ సాక్షీ యస్య తదేతత్ । త్రాత్యాది ఇతిభ్రాన్త్యాది, సర్వలోకసాక్షిచైతన్యేఽధ్యస్తం నిషేధావస్థాయాం చైతన్యావధికం చేత్యర్థః ।

చైతన్యస్యాధిష్ఠానత్వే అవధిత్వే చ స్వీకృతే కిం ప్రయోజనమిత్యాశఙ్క్య నిరధిష్ఠానత్వేన నిరవధికత్వేన చ శఙ్కితకేశోణ్డ్రకాదావప్యధిష్ఠానావధిసిద్ధిః ప్రయోజనమిత్యాహ –

కేశోణ్డ్రకాదావపీతి ।

రూప్యాధ్యక్షస్య రుప్యాధ్యాసస్య ? బాధ్యత్వాత్ తత్సాధకసాక్షిచైతన్యస్యాపి బాధ్యత్వమితి నేత్యాహ -

తద్బాధే తదనుషఙ్గ ఎవేతి ।

అధిష్ఠానత్వాత్ సమ్బన్ధ ఎవ బాధ్య ఇతి భావః ।

తదేవ ప్రపఞ్చయతి -

తేన తన్మాత్రస్యేతి ।

చిన్మాత్రస్యేత్యర్థః ।

రూప్యస్మరణం బాధ్యం పరిచ్ఛిన్నత్వాత్ రూప్యవత్ ఇత్యాశఙ్క్య స్వతో న భేద ఇత్యాహ –

స్వతశ్చేతి ।

బాధ్యసమ్బన్ధసమ్బన్ధిత్వాత్ రూప్యవత్ బాధ్యమిత్యాశఙ్క్య సమ్బన్ధిరూపేణ పరిణామిత్వాభావాత్ సమ్బన్ధిత్వమసిద్ధమిత్యాహ –

కూటస్థేతి ।

కూటస్థత్వే హేతుమాహ –

అపరోక్షైకరసేతి ।

రూప్యస్య శూన్యత్వం నిరధిష్ఠానత్వం చ శూన్యవాదీ మన్యతే, తత్ర సాధిష్ఠానత్వం ప్రసాధ్య శూన్యత్వం నిరాచష్టే -

నాప్యధ్యస్తమప్యసదేవేత్యాదినా ।

ప్రతిభాసాయోగాదిత్యత్ర స్పష్టావభాసః ప్రతిభాసః, రూప్యమితి ప్రవివిభక్తేతిప్రవిభక్తరూపేణావభాసః ప్రతిభాస ఇతి చ నిర్వచనం ద్రష్టవ్యమ్ । రూప్యమితి విభక్తరూపేణాపరోక్షత్వేన చ ప్రతీత్యయోగాదిత్యర్థః ।