విపరీతధర్మత్వస్యేత్యుక్తే శుక్తిశకలస్య సాక్షాద్విపరీతశుక్త్యభావస్య స్వరూపేణారోపప్రాప్తౌ భావస్య భావాన్తరరూపేణారోప ఇత్యాహ -

రజతాదిరూపత్వస్యేతి ।

ఆచక్షత ఇతి శూన్యఖ్యాత్యన్యథాఖ్యాతివిశేషౌ ఆచక్షత ఇత్యర్థః ।

స్వమతానుసారిత్వమితి ।

స్వేనోక్తలక్షణత్వమిత్యర్థః ।

తాత్పర్యముక్త్వా సర్వథాపిత్వితిభాష్యం వ్యాచష్టే -

అన్యస్యాన్యధర్మావభాసిత్వం నామ లక్షణమితి ।

యల్లక్షణమవాదిష్మేత్యన్వయః ।

పరత్ర అవభాస ఇత్యత్ర పరశబ్దద్వయాభావే కథమన్యస్యాన్యధర్మావభాసిత్వం నామ యల్లక్షణమవాదిష్మేత్యనూద్యతే భాష్యకారేణేత్యాశఙ్క్యాహ -

పరత్రేత్యుక్తేఽర్థాత్ పరావభాసః సిద్ధ ఇతీతి ।

ఆఖ్యతి ఇతిఅఖ్యాతివాదినాఽపి మానసం సంసర్గజ్ఞానం సంసర్గాభిమానో వా వక్తవ్య ఇత్యభిప్రాయః ।

పరత్ర పరావభాస ఇతి లక్షణం న వాదిభిరుక్తమితి శఙ్కతే -

కథమితి ।

అనేన శబ్దరచనాప్రకారేణ అనుక్తమపి శబ్దాన్తరేణేదం లక్షణముక్తమిత్యాహ -

పూర్వస్మిన్ కల్ప ఇత్యాదినా ।

స్మృతిరూపశబ్దేనోక్తకారణత్రితయజన్యత్వాఖ్యోపలక్షణస్య భాష్యకారేణ పక్షాన్తరేషు అన్వయప్రదర్శనాభావాదుపలక్షణమవివక్షితమిత్యాశఙ్క్యాన్వయస్య సమ్ప్రతిపన్నత్వాదప్రదర్శనమిత్యాహ –

పూర్వదృష్టత్వస్మృతిరూపత్వయోరితి ।

అవిద్యాపూర్వభ్రమసంస్కారాభ్యామేవ పదార్థజ్ఞానరూపభ్రమపరమ్పరోత్పత్తేః సమ్ప్రయుక్తాధిష్ఠానానపేక్షణాత్ తదభిధాయిపరత్రేతి పదమవివక్షితమితి శూన్యవాదిశఙ్కాయామాహ -

తత్ర స్మృతిరూప ఇతి ।

శూన్యవాదిపక్షేఽపి పదార్థజ్ఞానత్వాఖ్యలక్షణస్య ప్రాప్తిరస్త్వితి నేత్యాహ –

నిరుపపత్తికేతి ।

శూన్యవాదిపక్షే లక్షణస్య ఘటపటాదిజ్ఞానాఖ్యభ్రమేష్వేవ వ్యాప్తిం వినా అవిభ్రమేఽపి శూన్యజ్ఞానే పదార్థజ్ఞానత్వాఖ్యలక్షణస్య వ్యాప్తిః నిరుపపత్తికేతి భావః ।

పూర్వభ్రమసంస్కారలక్షణనిమిత్తకారణసమ్భవాద్సమ్భవాదర్థపఞ్చమాకారావిద్యేతివిద్యాలక్షణోపాదానసద్భావాచ్చోత్తరోత్తరఘటాదిపదార్థ జ్ఞానలక్షణభ్రమజన్మసిద్ధిరిత్యేవముపపత్తిసమ్భవాదస్మిన్ పక్షే కా అనుపపత్తిరిత్యాక్షిపతి -

కథం నిరుపపత్తికోఽయమితి ।

హస్తేన నయనస్య మర్దనాన్నయనరశ్మేర్నేప్సితరూపం భవతి । ససంవేష్టితనయనరశ్మిరధిష్ఠానం తత్రాప్యస్తీత్యాహ -

న తత్రాపి తేజోఽవయవాధిష్ఠానత్వాదితి ।