ನನು ವ್ಯವಹಾರಯೋಗ್ಯತ್ವೇ ಅಧ್ಯಾಸಃ, ಅಧ್ಯಾಸಪರಿನಿಷ್ಪನ್ನಾಹಂಪ್ರತ್ಯಯಬಲಾತ್ ವ್ಯವಹಾರಯೋಗ್ಯತ್ವಮ್ ಇತಿ ಪ್ರಾಪ್ತಮಿತರೇತರಾಶ್ರಯತ್ವಮ್ , ನ ; ಅನಾದಿತ್ವೇನ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತತ್ವಾತ್ । ತತ್ರ ಏವಂಭೂತಸ್ಯ ಅಹಂಕರ್ತುರಿದಮಂಶಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಸಂಶಬ್ದಿತೋ ವ್ಯಾಪಾರವಿಶೇಷಃ ಸಕರ್ಮತ್ವಾತ್ ಕರ್ಮಕಾರಕಾಭಿಮುಖಂ ಸ್ವಾಶ್ರಯೇ ಕಂಚಿದವಸ್ಥಾವಿಶೇಷಮಾದಧಾತಿ ; ಸ್ವಾಶ್ರಯವಿಕಾರಹೇತುತ್ವಾತ್ ಕ್ರಿಯಾಯಾಃ । ಸ ಚ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿಕ್ರಿಯಾಹಿತಕರ್ತೃಸ್ಥವಿಶೇಷವತ್ ಕರ್ಮಸಂಬಂಧೋ ಜ್ಞಾತುಃ ಜ್ಞೇಯಸಂಬಂಧಃ ಇತಿ ಗೀಯತೇ । ತೇನ ವಿಷಯವಿಶೇಷಸಂಬದ್ಧಮೇವಾಂತಃಕರಣೇ ಚೈತನ್ಯಸ್ಯಾವಚ್ಛೇದಕಮ್ । ಕರ್ಮಕಾರಕಮಪಿ ಪ್ರಧಾನಕ್ರಿಯಾಸಿದ್ಧೌ ಸ್ವವ್ಯಾಪಾರಾವಿಷ್ಟಂ ಚೈತನ್ಯವಿವರ್ತ್ತತ್ವಾತ್ ಪ್ರಧಾನಕ್ರಿಯಾಹಿತಪ್ರಮಾತ್ರವಸ್ಥಾವಿಶೇಷಾವಚ್ಛಿನ್ನಾಪರೋಕ್ಷತೈಕರೂಪಾಮಪರೋಕ್ಷತಾಮಭಿವ್ಯನಕ್ತಿ । ತತಶ್ಚಾತ್ಮನೋಽಂತಃಕರಣಾವಸ್ಥಾವಿಶೇಷೋಪಾಧಿಜನಿತೋ ವಿಶೇಷಃ ವಿಷಯಾನುಭವಸಂಶಬ್ದಿತೋ ವಿಷಯಸ್ಥಾಪರೋಕ್ಷೈಕರಸಃ ಫಲಮಿತಿ ಕ್ರಿಯೈಕವಿಷಯತಾ ಫಲಸ್ಯ ಯುಜ್ಯತೇ । ಏವಂ ಚಾಹಂಕರ್ತಾ ಸ್ವಾಂಶಚೈತನ್ಯಬಲೇನ ವ್ಯಾಪಾರಾವಿಷ್ಟತಯಾ ಚ ಪ್ರಮಾತಾ, ಇತಿ ಬುದ್ಧಿಸ್ಥಮರ್ಥಂ ಪುರುಷಶ್ಚೇತಯತ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ತತ್ರ ಚ ಪ್ರಮಾತುಃ ಸ್ವಯಂಜ್ಯೋತಿಷೋ ವಿಷಯಸಂಬಂಧಸಂಜಾತವಿಶೇಷೋಽನುಭವೋಽಪರೋಕ್ಷತಯಾ ಸರ್ವಾನ್ ಪ್ರತ್ಯವಿಶಿಷ್ಟೋಽಪಿ ಕಾರಕಾಣಾಂ ಸಂಭೂಯ ಪ್ರಧಾನಕ್ರಿಯಾಸಾಧನತ್ವಾತ್ , ಯೇನ ಸಹ ಸಾಧನಂ, ತನ್ನಿಷ್ಠ ಏವ, ನಾನ್ಯತ್ರ । ಕರ್ಮಕಾರಕಮಪಿ ಯೇನ ಸಹ ಸಾಧನಂ, ತಸ್ಯೈವಾಪರೋಕ್ಷಂ ; ಗಂತೃಸಂಬಂಧ ಇವ ಗ್ರಾಮಸ್ಯ ॥
ವ್ಯವಹಾರಯೋಗ್ಯತ್ವೇ ಅಧ್ಯಾಸ ಇತಿ ।
ಆತ್ಮನಃ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತಯಾ ಸ್ಫುರತೀತಿ ವ್ಯವಹಾರಯೋಗ್ಯತ್ವೇ ಸತಿ ತಸ್ಮಿನ್ನಹಂಕಾರಾಧ್ಯಾಸಃ ಅಧ್ಯಸ್ತಾಹಂಕಾರವಶಾತ್ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತಯಾ ಸ್ಫುರಿತತ್ವಮಿತ್ಯನ್ಯೋನ್ಯಾಶ್ರಯತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅನಾದಿತ್ವೇನೇತಿ ।
ಅಹಂಕಾರಾವಚ್ಛಿನ್ನತಯಾ ಸ್ಫುರಿತೇ ಸಂಸ್ಕಾರಾಧ್ಯಾಸಃ ಸಂಸ್ಕಾರಾವಚ್ಛಿನ್ನತಯಾ ಸ್ಫುರಿತೇಽಹಂಕಾರಾಧ್ಯಾಸ ಇತಿ ಅನಾದಿತ್ವೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅವಿಕಾರಿತ್ವಾತ್ ಸರ್ವಗತತ್ವಾತ್ ಚಿದ್ರೂಪತ್ವಾಚ್ಚಾತ್ಮನೋ ಯುಗಪತ್ ಸರ್ವಾವಭಾಸಕತ್ವಂ ಕಸ್ಯಾಪ್ಯನವಭಾಸಕತ್ವಂ ವಾ ಸ್ಯಾತ್ , ನ ಕ್ರಮೇಣ ವಿಷಯವಿಶೇಷಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಕ್ರಮೇಣ ಇಂದ್ರಿಯಬುದ್ಧಿವೃತ್ತಿವ್ಯಾಪ್ತ್ಯಪೇಕ್ಷಯಾ ಕ್ರಮೇಣ ವಿಷಯವಿಶೇಷಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮುಪಪಾದಯತಿ -
ತತ್ರೈವಂಭೂತಸ್ಯೇತಿ ।
ಪರಮಾರ್ಥತೋಽಪಿ ಕಾರ್ಯಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಚಿತ್ಸ್ವಭಾವಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಹಂಕರ್ತುರಿತಿ ।
ಪರಿಣಾಮ್ಯಹಂಕಾರೈಕ್ಯಾಧ್ಯಾಸಮಾಪನ್ನಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಇದಮಂಶಸ್ಯೇತಿ ।
ಪರಿಣಾಮ್ಯಹಂಕಾರಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಜ್ಞಾನಸಂಶಬ್ದಿತ ಇತಿ ।
ಜ್ಞಾನಮಿತಿ ಶಬ್ದಯತೇ ಕೇವಲಂ ನ ತು ಮುಖ್ಯಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ರಜಃಪ್ರಧಾನಾಂತಃಕರಣಪರಿಣಾಮರಾಗಾದೀನ್ ಯಾವರ್ತ್ತ್ಯಮ್ ಈಷದ್ರಜಸ್ಪೃಷ್ಟಸತ್ವಪ್ರಧಾನಾಂತಃಕರಣಪರಿಣಾಮ ಇತ್ಯಾಹ -
ವ್ಯಾಪಾರವಿಶೇಷ ಇತಿ ।
ಕರ್ಮಕಾರಕಾಭಿಮುಖಂ ಸ್ವಾಶ್ರಯ ಇತಿ ।
ಕರ್ಮಕಾರಕೇಣಾಹಂಕಾರಸ್ಯ ಸಂಬಂಧಂ ಜನಯತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿಕಾರಹೇತುತ್ವಾದಿತಿ ।
ಫಲಹೇತುತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕ್ರಿಯಾತ್ವಾತ್ ಸ್ವಾಶ್ರಯೇಽತಿಶಯಜನಕತ್ವಮಸ್ತು । ತಸ್ಮಾದತಿಶಯಸ್ಯ ನ ವಿಷಯವ್ಯಾಪಿತೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸಕರ್ಮಕಕ್ರಿಯಾಜನ್ಯತ್ವಾತ್ ಗಮನಕ್ರಿಯಾಜನ್ಯಪ್ರಾಪ್ತಿವತ್ ವಿಷಯವ್ಯಾಪಿತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ -
ಸ ಚ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿವ್ಯಾಪ್ನೋತಿ ಇತಿ ಕ್ರಿಯೇತಿ ।
ಪ್ರಾಪ್ತಿಫಲಹೇತುಗಮನಕ್ರಿಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸ್ಯಾದಂತಃಕರಣಸ್ಯ ವಿಷಯಸಂಬಂಧಃ ಆತ್ಮನಸ್ತು ವಿಷಯವಿಶೇಷಾವಭಾಸಃ ಕಥಮಿತಿ ತದಾಹ -
ತೇನ ವಿಷಯವಿಶೇಷಸಂಬದ್ಧಸಂಬಂಧಮಿತಿಮಿತಿ ।
ಸ್ವವೃತ್ತಿವ್ಯಾಪ್ತವಿಷಯೇಣ ಸಂಬದ್ಧಾಂತಃಕರಣಸ್ಯ ಚ ಚೈತನ್ಯಾವಚ್ಛೇದಕತ್ವಾತ್ ತ್ರಿಕೋಣತಾದ್ಯವಸ್ಥಾವಿಶೇಷಾಪನ್ನಾಯಃಪಿಂಡಾನುಗತಾಗ್ನೇರಿವ ಉಪಾಧ್ಯನುಗತರೂಪೇಣಾಹಂಕಾರಾವಚ್ಛಿನ್ನಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ವಿಷಯಾಕಾರತಾ ಸ್ಯಾತ್ । ಅತಸ್ತದಾಕಾರತ್ವಾದೇವ ತದವಭಾಸ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ಅಹಂಕಾರಾವಚ್ಛಿನ್ನಚೈತನ್ಯಸ್ಯೈವಂ ವಿಷಯಾಕಾರತಾಖ್ಯವಿಷಯಸಂಬಂಧೋಽಸ್ತು । ಕಥಂ ವಿಷಯಸ್ಥತ್ವೇನ ವ್ಯಕ್ತತಯಾ ತತ್ಸಾಧಕತ್ವಮಿತಿ, ತತ್ರಾಹ –
ಕರ್ಮಕಾರಕಮಪೀತಿ ।
ಕರ್ಮಕಾರಕಮಪಿ ಅಪರೋಕ್ಷತಾಮಭಿವ್ಯನಕ್ತಿ ಇತ್ಯನ್ವಯಃ ।
ಪ್ರಧಾನಕ್ರಿಯಾಸಿದ್ಧಾವಿತಿ ।
ಬುದ್ಧಿವೃತ್ತ್ಯುತ್ಪತ್ತಾವಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸ್ವವ್ಯಾಪಾರಾಸ್ವವ್ಯಾಪಾರವಿಷ್ಟಮಿತಿವಿಷ್ಟಮಿತಿ ।
ಇಂದ್ರಿಯಪ್ರಭಾವ್ಯಾಪ್ತತಯಾಽಭಿಭೂತತಮೋಗುಣಂ ಬುದ್ಧಿಪ್ರಭಾವ್ಯಾಪ್ತತಯಾಽಭಿಭೂತರಜಸ್ಕಂ ಕೇವಲಸತ್ವರೂಪೇಣ ಚೈತನ್ಯಾಭಿವ್ಯಂಜಕತ್ವಯೋಗ್ಯಂ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿಷಯೇ ಚೈತನ್ಯಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಿಧ್ಯರ್ಥಂ ತದಧಿಷ್ಠಾನತಯಾ ವಿಷಯೇ ಚೈತನ್ಯಮಸ್ತೀತ್ಯಾಹ ।
ಚೈತನ್ಯವಿವರ್ತತ್ವಾದಿತಿ ।
ಭವತು ವಿಷಯೇ ಚೈತನ್ಯಮಭಿವ್ಯಕ್ತಮ್ , ತಸ್ಯ ಚಾಹಂಕಾರಾವಚ್ಛಿನ್ನಚೈತನ್ಯಮಿತ್ಯಹಂಕಾರಾವಚ್ಛಿನ್ನಚೈತನ್ಯೇನ ಸಿದ್ಧತ್ವವ್ಯಪದೇಶೋ ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವಿಷಯಸಾಧಕತ್ವೇನ ವಿಷಯೇ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಚೈತನ್ಯಸ್ಯಾಹಂಕಾರತದ್ವೃತ್ತ್ಯಭಿವ್ಯಕ್ತಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ಚೈಕತಯಾ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿರಸ್ತಿ । ವ್ಯಂಜಕೋಪಾಧೀನಾಮನ್ಯೋನ್ಯವಿಶಿಷ್ಟತಯಾ ಉಪಾಧಿತ್ವಾತ್ । ಅತೋ ಮಯಾವಗತಮಿತಿ ವ್ಯಪದೇಶೋಪಪತ್ತಿರಿತ್ಯಾಹ –
ಪ್ರಧಾನಕ್ರಿಯಾಹಿತೇತಿ ।
ಅವಸ್ಥಾವಿಶೇಷಾವಚ್ಛಿನ್ನೇತಿ ।
ಅವಸ್ಥಾವಿಶೇಷಮಾಪನ್ನಾಹಂಕಾರಾವಚ್ಛಿನ್ನೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಏಕರೂಪಾಮಿತಿ ।
ಏಕಾಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಚೈತನ್ಯಸ್ಯಾಹಂಕಾರತದ್ವೃತ್ತಿತಾದ್ವಿಷಯೇಷು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಸ್ಯೈಕತ್ವೇಽಪಿ ವೃತ್ತಿಕರ್ತ್ರಹಂಕಾರಾವಚ್ಛಿನ್ನೋಽನುಭವಃ ಪ್ರಮಾತಾ, ವೃತ್ತ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನಚೈತನ್ಯಂ ವಿಷಯಾನುಭವಃ, ವೃತ್ತಿವಿಷಯಘಟಾವಚ್ಛಿನ್ನಚೈತನ್ಯಂ ಫಲಮಿತಿ ವಿಭಾಗಮಾಹ –
ತತಶ್ಚಾತ್ಮನೇತಿ ।
ಅನವಸ್ಥಾವಿಶೇಷ ಇತಿಅವಸ್ಥಾವಿಶೇಷ ಇತಿ ।
ಪ್ರಮಾಣಕ್ರಿಯಾಕರ್ತೃರೂಪ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಉಪಾಧಿಜನಿತೋ ವಿಶೇಷಃ । ಪ್ರಮಾತೇತಿ ವಾಕ್ಯಶೇಷಃ ।
ವಿಷಯಾನುಭವಸಂಶಬ್ದಿತ ಇತಿ ।
ವೃತ್ತ್ಯವಚ್ಛಿನ್ನೋ ವಿಷಯಾನುಭವಸಂಶಬ್ದಿತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಬುದ್ಧಿವೃತ್ತೇರಹಂಕಾರಾಶ್ರಯತ್ವಂ ಘಟವಿಷಯತ್ವಂ ಚಾಸ್ತಿ । ಏಕತಯಾ ವ್ಯಕ್ತಚೈತನ್ಯಾಖ್ಯಫಲಸ್ಯ ಬಿಂಬಭೂತಾಖಂಡಚೈತನ್ಯರೂಪಾತ್ಮಾಶ್ರಯತ್ವಮವಚ್ಛೇದಕಾಹಂಕಾರವಿಷಯತ್ವಂ ಚಾಸ್ತಿ । ಅತಃ ಕ್ರಿಯಾಫಲಯೋಃ ಏಕಾಶ್ರಯತ್ವೈಕವಿಷಯತ್ವನಿಯಮಾಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಫಲಾಶ್ರಯಾತ್ಮಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾಶ್ರಯಾಹಂಕಾರೈಕ್ಯಾಧ್ಯಾಸಾತ್ ಏಕಾಶ್ರಯತ್ವಂ ಫಲಾಖ್ಯಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾವಿಷಯಘಟಾವಚ್ಛೇದಾದೇಕವಿಷಯತ್ವಂ ಚಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ -
ಇತಿ ಕ್ರಿಯೈಕವಿಷಯತಾಫಲಸ್ಯೇತಿ ।
ವಿಷಯೇತ್ಯಾಶ್ರಯಸ್ಯಾಪ್ಯುಪಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಬುದ್ಧಿಸ್ಥಮರ್ಥಂ ಪುರುಷಶ್ಚೇತಯತ ಇತಿ ಸಾಂಖ್ಯವಚನವಿರೋಧಾತ್ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಚೈತನ್ಯೋಪರಕ್ತಂ ಚೇತಯತೀಚೇತಯ ಇತ್ಯುಕ್ತಮಿತಿತ್ಯುಕ್ತಮಯುಕ್ತಮಿತಿ - ತತ್ರಾಹ
ಏವಂಚಾಹಂಕರ್ತೇತಿ ।
ಪ್ರಥಮಂ ಬುದ್ಧಿವ್ಯಾಪ್ತಮರ್ಥಂ ತತ್ರಾಭಿವ್ಯಕ್ತಚಿದ್ರೂಪ ಚಿದ್ರೂಪಾತ್ಮಸ್ವಚೈತನ್ಯೇತಿಆತ್ಮಾ ಸ್ವಚೈತನ್ಯೋಪರಕ್ತತ್ವಾತ್ ಪಶ್ಚಾಚ್ಚೇತಯತ ಇತ್ಯೇತದಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಸಾಂಖ್ಯವಚನಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಪ್ರದೀಪೋತ್ಪಾದಕಸ್ಯ ಪುಂಸಃ ತೇನ ಪ್ರದೀಪೇನ ಸರ್ವೋ ವಿಷಯಃ ಪ್ರಕಾಶತೇ, ತದ್ವದ್ವಿಷಯಸ್ಯ ಚೈತನ್ಯೇನೈಕಸ್ಯ ದ್ರಷ್ಟುಃ ಸರ್ವೋ ವಿಷಯಃ ಪ್ರಕಾಶೇತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವಿಷಯಾಂತರೇ ಬುದ್ಧಿವ್ಯಾಪ್ತ್ಯಭಾವಾದೇವ ತತ್ರೋನಭಿರಿತಿತತ್ರಾನಭಿವ್ಯಕ್ತತ್ವಾತ್ ಅಪ್ರಕಾಶಃ ಬುದ್ಧಿವ್ಯಾಪ್ತತಯಾ ಅಭಿವ್ಯಂಜಕವಿಷಯವಿಶೇಷಸ್ಯೈವ ಪ್ರಕಾಶ ಇತ್ಯಾಹ -
ತತ್ರ ಚ ಪ್ರಮಾತುರಿತಿ ।
ಸರ್ವಾನ್ ಪ್ರತೀತಿ ।
ಸರ್ವವಿಷಯಾನ್ ಪ್ರತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯೇನ ಸಹೇತಿ ।
ಯೇನ ಕರ್ಮಕಾರಕೇಣ ಸಹೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ವಿಷಯೇ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತತ್ವಾತ್ ಇತರಾಹಂಕಾರಾವಚ್ಛಿನ್ನಚೈತನ್ಯಾಭೇದೇನಾನಭಿವ್ಯಕ್ತತ್ವಾತ್ ಏಕಸ್ಯೈವ ಪ್ರಮಾತುಃ ಪ್ರಕಾಶೇತೇತ್ಯಾಹ –
ಕರ್ಮಕಾರಕಮಪೀತಿ ।
ಯೇನ ಸಹೇತಿ ।
ಯೇನ ಪ್ರಮಾತ್ರಾ ಸಹೇತ್ಯರ್ಥಃ ।