ನನು ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಮನರ್ಥಹೇತುನಿಬರ್ಹಣೀಂ ಪ್ರತಿಜಾನತಾ ಅವಿದ್ಯಾ ಅನರ್ಥಹೇತುಃ ಸೂಚಿತಾ, ತತಃ ಸೈವ ಕರ್ತೃತ್ವಾದ್ಯನರ್ಥಬೀಜಮುಪದರ್ಶನೀಯಾ, ಕಿಮಿದಮಧ್ಯಾಸಃ ಪ್ರಪಂಚ್ಯತೇ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಹ —
ತಮೇತಮೇವಂಲಕ್ಷಣಮಧ್ಯಾಸಂ ಪಂಡಿತಾಃ
ಪ್ರಮಾಣಕುಶಲಾಃ
‘ಅವಿದ್ಯೇ’ತಿ ಮನ್ಯಂತೇ । ತದ್ವಿವೇಕೇನ ಚ ವಸ್ತುಸ್ವರೂಪಾವಧಾರಣಂ ವಿದ್ಯಾಮಾಹುಃ ॥
ಅಧ್ಯಸ್ತಾತದ್ರೂಪಸರ್ಪವಿಲಯನಂ ಕುರ್ವತ್ ವಸ್ತುಸ್ವರೂಪಂ ರಜ್ಜುರೇವೇತ್ಯವಧಾರಯತ್ ವಿಜ್ಞಾನಂ ವಿದ್ಯೇತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮೇವ ಲೋಕೇ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ವದಂತಿ । ಯದ್ಯೇವಂ ಅಧ್ಯಾಸ ಇತಿ ಪ್ರಕ್ರಮ್ಯ ಪುನಸ್ತಸ್ಯಾವಿದ್ಯಾಭಿಧಾನವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇ ಯತ್ನಗೌರವಾತ್ ವರಮವಿದ್ಯೇತ್ಯೇವೋಪಕ್ರಮಃ ಕೃತಃ ? ನೈತತ್ ಸಾರಮ್ ; ಅವಿದ್ಯೇತ್ಯೇವೋಚ್ಯಮಾನ ಆಚ್ಛಾದಕತ್ವಂ ನಾಮ ಯತ್ ತಸ್ಯಾಸ್ತತ್ತ್ವಂ, ತದೇವಾಭಿಹಿತಂ ಸ್ಯಾತ್ , ನ ಅತದ್ರೂಪಾವಭಾಸಿತಯಾ ಅನರ್ಥಹೇತುತ್ವಮ್ । ಅತೋಽತದ್ರೂಪಾವಭಾಸಿತ್ವಮಧ್ಯಾಸಶಬ್ದೇನ ಪ್ರಕೃತೋಪಯೋಗಿತಯಾ ಉಪಕ್ಷಿಪ್ಯ ಪುನಸ್ತಯಾವಿದ್ಯಾಶಬ್ದತಯಾ ವಿದ್ಯಾಮಾತ್ರಾಪನೋದನಾರ್ಹತ್ವಂ ದರ್ಶನೀಯಮ್ ।
ತದೇತದಾಹ —
ಯತ್ರ ಯದಧ್ಯಾಸಃ, ತತ್ಕೃತೇನ ದೋಷೇಣ ಗುಣೇನ ವಾ ಅಣುಮಾತ್ರೇಣಾಪಿ ಸ ನ ಸಂಬಧ್ಯತೇ
ಇತ್ಯವಾಸ್ತವಮನರ್ಥಂ ದರ್ಶಯತಿ । ವಾಸ್ತವತ್ವೇ ಹಿ ‘ಜ್ಞಾನಮಾತ್ರಾತ್ ತದ್ವಿಗಮಃ’ ಇತಿ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಹೀಯೇತ ॥
ಪ್ರತಿಜಾನತೇತಿ ।
ಅನರ್ಥಹೇತುನಿವರ್ತಕಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಾಯ ವಿಚಾರಃ ಕರ್ತವ್ಯ ಇತಿ ಪ್ರತಿಜಾನತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅವಿದ್ಯೇತಿ ಮನ್ಯಂತ ಇತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾಭ್ಯಾಮವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯತಯಾ ಅವಿದ್ಯೇತಿ ಮನ್ಯಂತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನ ಕೇವಲಮವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯತ್ವಾತ್ ಅವಿದ್ಯಾತ್ವಂ ವಿದ್ಯಾನಿವರ್ತ್ಯತ್ವಾಚ್ಚ ಅವಿದ್ಯಾತ್ವಮಧ್ಯಾಸಸ್ಯೇತ್ಯಾಹ -
ತದ್ವಿವೇಕೇನ ಚೇತಿ ।
ಏತದ್ಭಾಷ್ಯಂ ಯೋಜಯತಿ -
ಅಧ್ಯಸ್ತಾತದ್ರೂಪೇತಿ ।
ಧ್ಯಸ್ತತ್ವಾದೇವಾತದ್ರೂಪ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆಹುರಿತ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ -
ಪ್ರಸಿದ್ಧಮೇವ ಲೋಕ ಇತಿ ।
ಕೇಷಾಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಪ್ರಸಿದ್ಧ ಇತಿಮಿತ್ಯತ ಆಹ -
ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ವದಂತೀತಿ ।
ವಿದ್ಯಾನಿವರ್ತ್ಯತ್ವಾದಧ್ಯಸ್ತಾಹಂಕಾರಾದೇರವಿದ್ಯಾತ್ವಮಾಹುರಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಅಹಂಕಾರಾದೀನಾಮವಿದ್ಯಾನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾತ್ ವಿದ್ಯಾನಿವರ್ತ್ಯತ್ವಾಚ್ಚ ಅವಿದ್ಯಾತ್ವಂ ಚೇತ್ ಸೂತ್ರಕಾರೇಣಾವಿದ್ಯಾನಿವರ್ತಕ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನಾಯ ವಿಚಾರಃ ಕರ್ತವ್ಯ ಇತ್ಯೇವಮೇವ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ । ನ ತ್ವನರ್ಥಂ ಹೇತ್ವಹಂಕಾರಾವಿದ್ಯಾಧ್ಯಾಸನಿವರ್ತಕಜ್ಞಾನಾಯೇತ್ಯಾಶಂಕತೇ -
ಯದ್ಯೇವಮಿತಿ ।
ಸುಷುಪ್ತೇ ಕೇವಲಾವಿದ್ಯಯಾ ಅನರ್ಥಕರತ್ವಾಭಾವಾತ್ । ಪುರುಷಾಕಾಂಕ್ಷಾಯಾಃ ತನ್ನಿವೃತ್ತಿವಿಷಯತ್ವಾಭಾವಾದ್ದೇಹಾದ್ಯಧ್ಯಾಸಸ್ಯಾನರ್ಥಕರತ್ವಾದೇವ ತನ್ನಿವೃತ್ತಿವಿಷಯತ್ವಾದನರ್ಥಹೇತ್ವಧ್ಯಾಸನಿವರ್ತಕಜ್ಞಾನಾಯೇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ತಸ್ಯ ಜ್ಞಾನನಿವರ್ತ್ಯತ್ವಸಿದ್ಧಯೇಽವಿದ್ಯಾತ್ವಂ ಪಶ್ಚಾದುಪಪಾದನೀಯಮಿತ್ಯಾಹ –
ನೈತತ್ಸಾರಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅವಿದ್ಯೇತ್ಯೇವೋಚ್ಯಮಾನೇ ಅವಿದ್ಯಾನಿವರ್ತಕಜ್ಞಾನಾಯೇತಿ ಸೂತ್ರಕಾರೇಣೋಕ್ತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರಕೃತೋಪಯೋಗಿತಯೇತಿ ।
ಪ್ರವರ್ತಕಸೂತ್ರತ್ವಾತ್ ಪ್ರವರ್ತಕತ್ವೋಪಯೋಗಿತಯಾನರ್ಥಹೇತ್ವಧ್ಯಾಸನಿವರ್ತಕಜ್ಞಾನಾಯೇತ್ಯುಜ್ಞಾನೇಪೇತ್ಯುಪಕ್ಷಪ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃಪಕ್ಷಿಪ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತದೇತದಾಹೇತಿ ।
ಅಧ್ಯಾಸಸ್ಯಾವಿದ್ಯಾತ್ವೇ ತಸ್ಯ ತಜ್ಜನ್ಯಾನರ್ಥಸ್ಯ ಚಾಸತ್ಯತಯಾ ಅಧಿಷ್ಠಾನಸ್ಪರ್ಶಾಭಾವಾತ್ ಜ್ಞಾನೇನ ನಿವೃತ್ತಿಃ ಫಲತಯಾ ಆಗಚ್ಛತಿ ತತ್ಫಲಮಾಹೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಅತ್ರಾಧಿಷ್ಠಾನೇನ ಸಂಬಂಧಾಭಾವ ಏವೋಚ್ಯತೇ ।
ಅಸತ್ಯತ್ವೇನ ಜ್ಞಾನನಿವರ್ತ್ಯತ್ವಾಖ್ಯಾವಿದ್ಯಾತ್ವಫಲಂ ನೋಚ್ಯತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸಂಬಂಧಾಭಾವೋಕ್ತ್ಯಾ ತದಪ್ಯುಕ್ತಮಿತ್ಯಾಹ -
ಅವಾಸ್ತವಮನರ್ಥಂ ದರ್ಶಯತೀತಿ ।
ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಹೀಯೇತೇತಿ ।
ಜ್ಞಾನನಿವರ್ತ್ಯತ್ವಂ ಯತ್ ಸೂತ್ರಿತಂ ತತ್ ಹೀಯೇತೇತ್ಯರ್ಥಃ ।