ವೃತ್ತಸಂಕೀರ್ತನಪೂರ್ವಕಮುತ್ತರಭಾಷ್ಯಸ್ಯ ಅಧ್ಯಾಸಸದ್ಭಾವಸಾಧಕಪ್ರಮಾಣಕಥನೇ ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ -

ಏವಂ ತಾವದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಸಿದ್ಧವದುಪನ್ಯಸ್ತಮಿತಿ ।

ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಸಂಭಾವಿತವಿಷಯಪ್ರಯೋಜನಮ್ , ಅಧ್ಯಾಸಾತ್ಮಕ ಬಂಧಪ್ರತ್ಯನೀಕತ್ವಾತ್ ಜಾಗ್ರದ್ಬೋಧವದಿತಿ । ವಿಷಯಾದಿಸಾಧನಾಯ ಸಿದ್ಧವದ್ಧೇತುತ್ವೇನೋಪನ್ಯಸ್ತಮಧ್ಯಾಸಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಇತರೇತರವಿಷಯಮಿತಿ ।

ಇತರೇತರಾಧಿಷ್ಠಾನಅಧಿಷ್ಠಾವಂತಮಿತಿವಂತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತತ್ರ ಸದ್ಭಾವನಿಶ್ಚಯಮಿತಿ ।

ಆತ್ಮನಿ ದೇಹಾದ್ಯಧ್ಯಾಸಸದ್ಭಾವಸಾಧಕಪ್ರಮಾಣಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಸ್ಮಿನ್ ಭಾಷ್ಯೇ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಾದಿವ್ಯವಹಾರಹೇತುತ್ವೇನಾತ್ಮನೋ ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿಷು ಅಹಂಮಮಾಭಿಮಾನಾಖ್ಯಾಧ್ಯಾಸೋಽಸ್ತೀತಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಿತಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೋಪನ್ಯಾಸಃ ಕೃತಃ । ವಿಧಿಪ್ರತಿಷೇಧಪರತ್ವಾತ್ । ಸಕಲಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಮೋಕ್ಷಪರಮೋಕ್ಷಪರಶಾಸ್ತ್ರಮಿತಿಶಾಸ್ತ್ರತ್ವಂ ನಾಸ್ತೀತಿ ತತ್ರಾಹ -

ಮೋಕ್ಷಪರತ್ವಂ ಚೇತಿ ।

`ಸತ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಮನಂತಂ ಬ್ರಹ್ಮೇ'ತೈ೦ಉ೦ ೨ - ೧ತ್ಯಾದಿಪ್ರತಿಪಾದಕವಾಕ್ಯೇ ವಿಧಾಯಕಪ್ರತಿಷೇಧಕಪದಯೋರಭಾವಾತ್ ಅನುಷ್ಠೇಯತ್ಯಾಜ್ಯಾರ್ಥಾಭಾವಾತ್ ಸ್ವರೂಪಮಾತ್ರನಿಷ್ಠತ್ವಮಸ್ತಿ, ಅತಃ ತಾದೃಶವಾಕ್ಯಾನ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ಮೋಕ್ಷಪರಾಣೀತಿ ಮೋಕ್ಷಪರತ್ವಂ ಪೃಥಕ್ಕ್ರಿಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕಥಂ ಪುನರಿತ್ಯಾದಿಭಾಷ್ಯಸ್ಯ ಅಧ್ಯಾಸೋಪಾದಾನಂ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಾದಿವ್ಯವಹಾರಜಾತಮಿತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಮಾಣಾಂತರಪ್ರಶ್ನವಿಷಯತ್ವಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ಬಾಢಮಿಬಾಢಮಿತ್ಯಾದಿ ಇತಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಅವಿದ್ಯೇತಿ ।

ಅಧ್ಯಾಸ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನಿದರ್ಶನೀಯ ಇತಿ ।

ಪ್ರಮಾಣಾಂತರೇಣ ನಿದರ್ಶನೀಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕಥಂ ಪುನರಿತ್ಯಾದೇರಾಕ್ಷೇಪರೂಪಾರ್ಥಂ ದರ್ಶಯತಿ -

ಪ್ರಮಾತಾರಮಾಶ್ರಯಂತಿ ಪ್ರಮಾಣಾನೀತಿ ।

ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಶಕ್ತಿಮಂತಮಾಶ್ರಯಿತುಂ ಯೋಗ್ಯಾನೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅವಿದ್ಯಾಧ್ಯಾಸಪರಿನಿಷ್ಪನ್ನಾಹಂಕಾರಾತ್ಮಸಂಪಿಂಡಿತೋಪಾದಾನತ್ವೇ ಪ್ರಮಾಣಾನಾಂ ನ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮೇವ ಸಿದ್ಧ್ಯತೀತ್ಯಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥೇ ಭಾಷ್ಯಂ ಯೋಜಯತಿ -

ಅಥವಾ ಕಥಮಿತಿ ।

ಅವಿದ್ಯಾವದುಪಾದಾನತ್ವೇ ಕಾ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾನುಪಪತ್ತಿರಿತಿ ತದಾಹ -

ಅವಿದ್ಯಾವದ್ವಿಷಯತ್ವ ಇತಿ ।

ಅತ್ರ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿಶಬ್ದೇನ ಶಾಸ್ತ್ರಶಬ್ದೇನ ಚ ಜ್ಞಾನಾನ್ಯುಚ್ಯಂತೇ ।

ಉಚ್ಯತೇ, ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿಷು ಇತ್ಯಾದಿಭಾಷ್ಯಮರ್ಥಾಪತ್ತಿ ವ್ಯತಿರೇಕಾನುಮಾನಪ್ರದರ್ಶನಾಯಪ್ರದರ್ಶನತಯೋಃ ಇತಿ ತಯೋಃ ಸಾಮಗ್ರೀಭೂತವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಾಪ್ತಿಂ ದರ್ಶಯತೀತ್ಯಾಹ -

ನ ಹಿ ದೇಹೇತಿ ।

ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿಷು ಏಕೈಕಸ್ಮಿನ್ ಅಹಂಮಮಾಭಿಮಾನಹೀನಸ್ಯ ಪುಂಸಃ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಾಭಾವೇ ಸದಾ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಹೀನತ್ವಾದೇವ ನ ಕದಾಚಿದಪಿ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮಿತಿ ನೇತ್ಯಾಹ -

ಯತೋ ದೇಹ ಇತಿ ।

ದೇಹೇಽಹಮಭಿಮಾನಃ ಇಂದ್ರಿಯೇಷು ಮಮಾಭಿಮಾನ ಇತಿ । ಯತೋಽತೋಽಭಿಮಾನಭಾವೇ ವ್ಯವಹಾರಃ ಸಂಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಇಂದ್ರಿಯಪದೇನ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಕರಣೇಷು ಮಮಾಭಿಮಾನ ಉಕ್ತೇ ಕಿಮಾದಿಶಬ್ದೇನ ಅನುಮಾನಾದಿಕರಣೇಷ್ವಪಿ ಮಮಾಭಿಮಾನ ಉಚ್ಯತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಕರಣಗೋಲಕೇಷ್ವಿತ್ಯಾಹ –

ಆದಿಶಬ್ದೇನೇತಿ ।

ಉಪಚಯಾಭಿಧಾಯಿದಿಹಧಾತೋಃ ದೇಹಶಬ್ದೋ ನಿಷ್ಪನ್ನಃ, ಅತೋ ದೇಹಶಬ್ದಾರ್ಥಸಂಘಾತೇ ನ ಕದಾಜಿದಪ್ಯಹಮಭಿಮಾನ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ದೇಹಶಬ್ದೇನಾವಯವ್ಯಭಿಮತಶಬ್ದೇನಾವಾಪ್ಯಭಿಮತ ಇತಿ ಇತಿ ।

ಅಂಗುಲ್ಯಾದೀನಾಮೇಕಾಂಗಏಕಾಂಗಚ್ಛಿನ್ನೇ ಇತಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಪೂರ್ಣಾವಯವಿನಾಶಾತ್ ನ ಭವೇತ್ ತಸ್ಮಿನ್ನಹಮಭಿಮಾನ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸಶಿರಸಶಿರಸ್ಕೃತೇತಿಸ್ಕತಾ ಪ್ರಾಯಶಸ್ತ್ವಗಿಂದ್ರಿಯಾದ್ಯಾಧಾರತ್ವೇ, ಪ್ರಯೋಜಕನಿರಪೇಕ್ಷತಯಾ ತ್ವಗಿಂದ್ರಿಯಾಧಾರತ್ವಂ ಶರೀರತ್ವೇ ಪ್ರಯೋಜಕಮ್ , ಅತೋಽವಯವೇ ಯಸ್ಮಿನ್ ಕಸ್ಮಿನ್ ಛಿನ್ನೇಽಪಿ ಸಶಿರಸ್ಕೇಸಶಿರಸ್ಕಮಿತಿ ದೇಹೇಽಹಮಭಿಮಾನಃ ಸಂಭವತೀತ್ಯಾಹ - ಸಶಿರಸ್ಕ ಇತಿ । ಸಶಿರಸ್ಕದೇಹೋಽಹಮಿತಿ ಪ್ರತೀತಿರ್ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –

ಮನುಷ್ಯಾಪಂಚಪಾದ್ಯಾಂ ತು ಮನುಷ್ಯತ್ವಾದೀತಿ ಅಸ್ತಿದೀತಿ ।

ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿಷ್ವಿತ್ಯತ್ರ ಕೇವಲೇ ದೇಹೇ ಅಹಮಭಿಮಾನೋ ಭಾಷ್ಯಕಾರೈರುಕ್ತಃ । ಯುಷ್ಮಾಭಿರ್ಜಾತಿಸಂಭಿನ್ನದೇಹೇಽಹಮಭಿಮಾನಃ ಕಸ್ಮಾದುಕ್ತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತೈರಪ್ಯಹಮಭಿಮಾನಯೋಗ್ಯಜಾತಿವಿಶಿಷ್ಟದೇಹೇಽಹಮಭಿಮಾನ ಉಕ್ತ ಇತ್ಯಾಹ -

ನ ಶರೀರಮಾತ್ರಮಿತಿ ।

ಕೇವಲದೇಹೇಽಹಮಭಿಮಾನಾಭಾವೇನ ಜಾತಿವಿಶಿಷ್ಟೋಜಾತಿವಿಶಿಷ್ಟಪ್ಯಭಿಮಾನ ಇತಿಽಭಿಮಾನ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಜಾತಿವಿಶಿಷ್ಟದೇಹೈಕ್ಯಾದೇಹೈಕ್ಯಾನ್ವಾಧ್ಯಸ್ತೇತಿಧ್ಯಸ್ತಚಿತ್ಸ್ವಭಾವಮಾತ್ಮಾನಮನುಭೂಯ ಪಶ್ಚಾತ್ ಪ್ರವರ್ತತ ಇತಿ ಸ್ವಸಾಕ್ಷಿಕಮಿತ್ಯಾಹ -

ಸರ್ವೋ ಹೀತಿ ।

ಏಕಾಧಿಕರಣಚೈತನ್ಯ ಇತಿ ।

ಜಾತಿವಿಶೇಷೇಣ ತಾದಾತ್ಮ್ಯಮಾಪನ್ನಚೈತನ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಾದಿವ್ಯವಹಾರಕರ್ತಾ ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿಷು ಅಹಂಮಮಾಭಿಮಾನರೂಪಾಧ್ಯಾಸವಾನ್ , ಅಧ್ಯಾಸಾಭಾವೇ ವ್ಯವಹಾರಾಭಾವಾತ್ । ಯಥೇತಿ ನ ದೃಶ್ಯತೇಯಥಾ ಸುಷುಪ್ತ ಇತಿ ವ್ಯತಿರೇಕಾನುಮಾನಮತ್ರಾಭಿಪ್ರೇತಂ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ । ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಾದಿವ್ಯವಹಾರ ಆತ್ಮನೋ ದೇಹೇಂದ್ರಿಯಾದಿಷ್ವಹಂಮಮಾಭಿಮಾನರೂಪಾಧ್ಯಾಸಮಂತರೇಣಾನುಪಪನ್ನೋಽಧ್ಯಾಸಂ ಕಲ್ಪಯತಿ, ಅಧ್ಯಾಸಾಭಾವೇ ವ್ಯವಹಾರಾಭಾವಾತ್ । ಯಥೇತಿ ನ ದೃಶ್ಯತೇಯಥಾ ಸುಷುಪ್ತ ಇತ್ಯರ್ಥಾಪತ್ತಿರ್ವಾತ್ರದ್ರಷ್ಟವ್ಯಾ ।

ನನ್ವಾತ್ಮನೋ ದೇಹಾದಿಭಿಃ ಸಂಬಂಧಮಾತ್ರಂ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಾದಿವ್ಯವಹಾರೇಽಪೇಕ್ಷತೇ ನ ತಾದಾತ್ಮ್ಯಾಧ್ಯಾಸಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸಂಬಂಧಾಂತರಾಣಾಂ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಾದಿವ್ಯವಹಾರಹೇತುತ್ವಂ ದೂಷಯತಿ -

ನ ಸ್ವತ್ವೇನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।