స్వాభావికప్రత్యక్షేణ దేహాదాత్మనో భేదసిద్ధిః గోపాలాదిషు విద్యతే, తేషామదృష్టార్థప్రవృత్తిదర్శనాదితి చోదయతి -

నను గోపాలాఙ్గనాదయగోపాలాఙ్గనాయేతి ఇతి ।

తేషామపి న ప్రత్యక్షేణ వివేకగ్రహః కిన్తు ఆప్తవచనాదిత్యాహ -

న తదభిజ్ఞేతి ।

ప్రత్యక్షశ్చేద్వివేకః విశేషతః ప్రత్యగాత్మానం ప్రతిపద్యేరన్ ఇత్యాహ -

తథా చ త ఇతి ।

నిగమనభాష్యముపపన్నమిత్యాహ –

తస్మాద్యుక్తఉక్తముక్తమితిముక్తమితి ।

ప్రత్యక్షాదివ్యవహారః పశ్వాదిభిర్వివేకినామపి సమానో యుక్త ఇతి భాష్యే యోజనా ।

ఎవం తావత్ దృష్టవ్యావృత్తానువాద ఇతిప్రత్యక్షాదీనీత్యుక్తానువాదః - శాస్త్రీయే త్వితి భాష్యస్యాశఙ్కాప్రదర్శనపూర్వకం తాత్పర్యమాహ -

ఎవం తావదిత్యాదినా ।

అస్తు ప్రమాణవ్యవహార ఇన్ద్రియాపేక్షా । న తు దేహాపేక్షేత్యాశఙ్క్య సత్వచస్య భూమావుప్తబీజస్య కార్యకరత్వవత్ గోలకప్రతిష్ఠస్యైవ కార్యకరత్వాద్విద్యత ఎవ దేహాపేక్షేత్యాహ -

తాని చ నాధిష్ఠానశూన్యానీతి ।

తర్హి గోలకప్రదేశైరేవ అలం, మాస్తు దేహ ఇత్యాశఙ్క్య ఉత్పాటితగోలకప్రతిష్ఠేన్ద్రియస్య జ్ఞానజనకత్వాభావాత్ దేహాంశభూతే గోలక ఎవాపేక్షేత్యాహ -

అధిష్ఠానం చ దేహ ఇతి ।

దేహాంశభూతగోలకమధిష్ఠానమిత్యర్థః ।

దేహాపేక్షత్వేఽపి న తస్యాత్మన్యధ్యాసాపేక్షా, అధ్యస్తత్వేఽపి అధ్యస్తదేహవిశిష్టాత్మా ప్రమాణాదివ్యవహారోపాదానం న భవతి । కిన్తు ఆత్మైవోపాదనమ్ , అధ్యాసస్తు నిమిత్తమాత్రమితి, నేత్యాహ -

న తేనేతి ।

అనుభవారూఢమితి ।

మనుష్యోఽహం జానామీత్యధ్యస్తదేహాదిసమ్పిణ్డితాత్మాశ్రయత్వం ప్రత్యక్షాదీనాం సాక్ష్యనుభవసిద్ధమిత్యర్థః ।

కార్యతోఽపీతి ।

సమానవ్యవహారాఖ్యకార్యతోఽపి అధ్యాససద్భావమాపద్యేత్యర్థః ।

ప్రతిపన్నాత్మేతి ।

దేహవ్యతిరిక్తత్వేన ప్రతిపన్నాత్మేత్యర్థః ।

తత్రేతి ।

శాస్త్రాఖ్యయాగాదికర్తవ్యజ్ఞానతన్నిమిత్తయాగాదావిత్యర్థః ।