நநு அந்த:கரணே ஏவ ப்ரத்யகா³த்மந: ஶுத்³த⁴ஸ்யாத்⁴யாஸ:, அந்யத்ர புந: சைதந்யாத்⁴யாஸபரிநிஷ்பந்நாபரோக்ஷ்யமந்த:கரணமேவாத்⁴யஸ்யதே, அத ஏவ ‘தத்³விபர்யயேண விஷயிணஸ்தத்³த⁴ர்மாணாம் ச விஷயே(அ)த்⁴யாஸோ மித்²யேதி ப⁴விதும் யுக்தம்’ இத்யுக்தம் ; அந்யதா² சைதந்யமாத்ரைகரஸஸ்ய குதோ த⁴ர்மா: ? யே(அ)த்⁴யஸ்யேரந் , ஸத்யமாஹ ப⁴வாந் ; அபி து அந்யத்ராந்த:கரணம் ஸசித்கமேவாத்⁴யஸ்யமாநம் யத்ராத்⁴யஸ்யதே, தஸ்யைவாத்மந: கார்யகரணத்வமாபாத்³ய ஸ்வயமவித்³யமாநமிவ திரஸ்க்ருதம் திஷ்ட²தி, சித்³ரூபமேவ ஸர்வத்ராத்⁴யாஸே, ஸ்வத: பரதோ வா ந விஶிஷ்யதே, தேநோச்யதே —
தம் ச ப்ரத்யகா³த்மாநம் ஸர்வஸாக்ஷிணம் தத்³விபர்யயேணாந்த:கரணாதி³ஷ்வத்⁴யஸ்யதீதி ॥
அத ஏவ பு³த்³த்⁴யாதி³ஷ்வேவ சித்³ரூபமநுஸ்யூதமுத்ப்ரேக்ஷமாணா பு³த்³தி⁴மந:ப்ராணேந்த்³ரியஶரீரேஷ்வேகைகஸ்மிந் சேதநத்வேநாஹங்கர்த்ருத்வம் யோஜயந்தோ ப்⁴ராம்யந்தி ॥
ஏவமயமநாதி³ரநந்தோ நைஸர்கி³கோ(அ)த்⁴யாஸ
இதி நிக³மயதி ॥ நநு உபந்யாஸகாலே நைஸர்கி³கோ(அ)யம் லோகவ்யவஹார இதி லோகவ்யவஹாரோ நைஸர்கி³க உக்த:, கத²மிஹாத்⁴யாஸோ நிக³ம்யதே ? அநாதி³ரிதி சாதி⁴காவாப:, அத்ரோச்யதே — தத்ராபி ப்ரத்யகா³த்மந்யஹங்காராத்⁴யாஸ ஏவ நைஸர்கி³கோ லோகவ்யவஹாரோ(அ)பி⁴ப்ரேத: ; ஸ ச ப்ரத்யகா³த்மா அநாதி³ஸித்³த⁴: ; தஸ்மிந் நைஸர்கி³கஸ்யாநாதி³த்வமர்த²ஸித்³த⁴ம் । அத: ப்ரக்ரமாநுரூபமேவ நிக³மநம் , ந சாதி⁴காவாப: ॥
அந்த:கரணாதி³ஷு அத்⁴யஸ்யதீதி பா⁴ஷ்யக³தாதி³ஶப்³தோ³ விருத்³த⁴ இதி சோத³யதி -
நந்விதி ।
அந்த:கரணஸ்யைவ அத்⁴யாஸாதே³வ பா⁴ஷ்யே த⁴ர்மஶப்³த³ உக்த இத்யர்த²: ।
அந்யதே²தி ।
ஶுத்³த⁴சைதந்யஸ்யாத்⁴யாஸே ஸதீத்யர்த²: ।
அந்த:கரணஸ்ய தே³ஹாதி³ஷு ஆத்மாத்⁴யாஸோபாதி⁴தயா அநுப்ரவேஶமாத்ரமேவ । ந து தஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வமித்யாஹ -
ஸத்யமாஹ ப⁴வாநிதி ।
அந்த:கரணம் ஸசிதிகமந்யத்ர தே³ஹாதி³ஷு அத்⁴யஸ்யமாநம் யத்ர தே³ஹாதி³ஷ்வத்⁴யஸ்யதே தஸ்யைவ தே³ஹாதே³ராத்மந: ஆத்மாநம் ப்ரதி கார்யகரத்வம் ஆபாத்³ய அந்த:கரணம் ஸ்வஸம்ஶ்லேஷாத் சைதந்யச்சா²யாபா⁴ஜநயோக்³யதாம் தே³ஹாதே³ராபாத்³ய ஸ்வயமவித்³யமாநமிவ திரஸ்க்ருதம் திஷ்ட²தீதி யோஜநா ।
ஸ்வத: பரதோ வேதி ।
அந்த:கரணே ஸ்வதோ(அ)த்⁴யஸ்யதே தே³ஹாதி³ஷ்வந்த:கரணோபாதி⁴மபேக்ஷ்ய அத்⁴யஸ்யத இதி சைதந்யஸ்யைவ ஸர்வத்ராத்⁴யாஸ இத்யத்ர ஸ விஶேஷ இத்யர்த²: ।
தேநோச்யத இதி ।
ஆதி³ஶப்³த³ உச்யத இத்யர்த²: ।
அத ஏவேதி ।
ஸர்வத்ர சைதந்யஸ்யைவ அத்⁴யாஸாதே³வேத்யர்த²: ।
அஹங்கர்த்ருத்வம் யோஜயந்த இதி ।
அஹம்ப்ரத்யயவிஷயத்வம் ஆத்மத்வம் ச யோஜயந்த இத்யர்த²: । நிக³மயதீதி லக்ஷணாதி³பி⁴: ஸாதி⁴தமத்⁴யாஸம் நிக³மயதீத்யர்த²: ।
தத்ராபீதி ।
ப்ரத்யகா³த்மநி நைஸர்கி³கத்வேந ப்ரத²மபா⁴ஷ்யே யோ லோகவ்யவஹார உக்த:, ஸ இஹோக்தப்ரத்யகா³த்மநி அஹங்காராத்³யத்⁴யாஸ ஏவேத்யர்த²: ।
நைஸர்கி³கஸ்யேதி ।
ஆத்மபா⁴வே யோ ந பு³த்⁴யதே ஏவ ? ஸ நைஸர்கி³க:, தஸ்யேத்யர்த²: ।