ನನು ನಿರತಿಶಯಾನಂದಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಶ್ರೂಯತೇ, ಬ್ರಹ್ಮಾವಾಪ್ತಿಸಾಧನಂ ಚ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ ‘ಸ ಯೋ ಹ ವೈ ತತ್ ಪರಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವೇದ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಭವತೀ’ತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಭ್ಯಃ ; ತಸ್ಮಾನ್ನಿರತಿಶಯಸುಖಾವಾಪ್ತಯ ಇತಿ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ , ಕಿಮಿದಮುಚ್ಯತೇ — ‘ಅನರ್ಥಹೇತೋಃ ಪ್ರಹಾಣಾಯೇ’ತಿ ? ನನು ಚಾನರ್ಥಸ್ಯಾಪಿ ಸಮೂಲಸ್ಯ ಪ್ರಹಾಣಂ ಶ್ರೂಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಫಲಂ ‘ತರತಿ ಶೋಕಮಾತ್ಮವಿತ್’ (ಛಾ. ಉ. ೭-೧-೩) ‘ಜುಷ್ಟಂ ಯದಾ ಪಶ್ಯತ್ಯನ್ಯಮೀಶಮಸ್ಯ ಮಹಿಮಾನಮಿತಿ ವೀತಶೋಕಃ’ (ಮು. ಉ. ೩-೧-೨) ಇತಿ ಚ ॥ ಉಭಯಂ ತರ್ಹಿ ವಕ್ತವ್ಯಂ ; ಶ್ರೂಯಮಾಣತ್ವಾತ್ ಪುರುಷಾರ್ಥತ್ವಾಚ್ಚ ? ನ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ ॥ ಕಥಮ್ ? ‘ಆತ್ಮೈಕತ್ವವಿದ್ಯಾಪ್ರತಿಪತ್ತಯೇ’ ಇತ್ಯಾತ್ಮನೋ ಜೀವಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಕತಾ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ವಿಷಯಃ, ತೇನಾನಂದಾತ್ಮಕಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪತಾಪ್ರಾಪ್ತಿಃ ಜೀವಸ್ಯ ವಿಷಯತಯೈವ ಸಂವೃತ್ತಾ । ನ ಚ ಸಾ ವಿಷಯಾದ್ಬಹಿಃ, ಯೇನ ಪೃಥಙ್ನಿದೇಶಾರ್ಹಾ ಸ್ಯಾತ್ , ಸಮೂಲಾನರ್ಥಹಾನಿಸ್ತು ಬಹಿಃ ಶಾಸ್ತ್ರವಿಷಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮರೂಪಾತ್ । ಅನರ್ಥಹೇತುಪ್ರಹಾಣಮಪಿ ತರ್ಹಿ ನ ಪೃಥಙ್ನಿರ್ದೇಷ್ಟವ್ಯಮ್ ? ಯತಃ ಸರ್ವೇಷು ವೇದಾಂತೇಷ್ವಲೌಕಿಕತ್ವಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತತ್ಪ್ರತಿಪಾದನಪೂರ್ವಕಮೇವ ಜೀವಸ್ಯ ತದ್ರೂಪತಾ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತೇ । ತದ್ಯಥಾ — ‘ಸದೇವ ಸೋಮ್ಯೇದಮಗ್ರ ಆಸೀದಿ’ತ್ಯುಪಕ್ರಮ್ಯ ‘ಐತದಾತ್ಮ್ಯಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ತತ್ ಸತ್ಯಂ ಸ ಆತ್ಮೇ’ತ್ಯವಸಾನಂ ನಿರಸ್ತಸಮಸ್ತಪ್ರಪಂಚಂ ವಸ್ತು ತತ್ಪದಾಭಿಧೇಯಂ ಸಮರ್ಪಯದೇಕಂ ವಾಕ್ಯಮ್ ; ತಥಾ ಸತಿ ತಾದೃಶೇನ ತತ್ಪದಾರ್ಥೇನ ಸಂಸೃಜ್ಯಮಾನಃ ತ್ವಂಪದಾರ್ಥಃ ಪರಾಕೃತ್ಯೈವ ನಿರ್ಲೇಪಮನರ್ಥಹೇತುಮಗ್ರಹಣಮನ್ಯಥಾಗ್ರಹಣಂ ಚ ತಥಾ ನಿಶ್ಚೀಯತ ಇತಿ । ಯದ್ಯೇವಂ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಾವಗತಿನಾಂತರೀಯಕಮ್ ಅನರ್ಥಹೇತೋರವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಪ್ರಹಾಣಂ, ನ ಶಬ್ದಸ್ಯ ತತ್ರ ವ್ಯಾಪಾರಃ, ತೇನ ಪೃಥಙಿನರ್ದಿಶ್ಯತೇ । ಯುಕ್ತಂ ಚೈತತ್ — ನ ಹಿ ವಿಪರ್ಯಾಸಗೃಹೀತಂ ವಸ್ತು ತನ್ನಿರಾಸಾದೃತೇ ತತ್ತ್ವತೋ ನಿರ್ಣೇತುಂ ಶಕ್ಯಮ್ । ತಸ್ಮಾತ್ ಪೂರ್ವಾವಸಿತಮತದ್ಧರ್ಮಂ ನಿರಸ್ಯದೇವ ತತ್ತ್ವಾವದ್ಯೋತಿ ವಾಕ್ಯಂ ತತ್ತ್ವಮವಸಾಯಯತಿ ॥
ಶಾಸ್ತ್ರಜನ್ಯಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಫಲಂ ಆನಂದಾವಾಪ್ತಿಃ, ನಾನರ್ಥನಿವೃತ್ತಿಃ ಅತೋಽನರ್ಥಹೇತೋಃ ಪ್ರಹಾಣಾಯೇತ್ಯುಕ್ತಮಯುಕ್ತಮಿತ್ಯಾಕ್ಷಿಪತಿ -
ನನು ನಿರತಿಶಯಾನಂದಮಿತಿ ।
ಅನ್ಯಂ ಅನ್ಯತ್ವೇನ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನೋ ಮಹಿಮಾನಂ ಮಹದ್ರೂಪಮಿತಿ ಯದಾ ಪಶ್ಯತೀತಿ ಯೋಜನಾ ।
ನ ವಕ್ತವ್ಯಮಿತಿ ।
ವಕ್ತವ್ಯಂ ನ ಭವತಿ । ಆತ್ಮೈಕತ್ವವಿದ್ಯಾಪ್ರತಿಪತ್ತಯ ಇತಿ ಶಾಸ್ತ್ರಜನ್ಯವಿದ್ಯಾವಿಷಯೋಕ್ತ್ಯಾ ನಿರತಿಶಯಸುಖಾವಾಪ್ತಿಫಲಮುಕ್ತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆನಂದಸ್ಯ ಪುರುಷಾರ್ಥತ್ವೇ ಕಥಂ ಫಲತ್ವೇನ ವಕ್ತುಮಯೋಗ್ಯತ್ವಮಿತ್ಯಯೋಗ್ಯತ್ವಮುಕ್ತಂ ಮತ್ವಾ ಚೋದಯತಿ -
ಕಥಮಿತಿ ।
ಆತ್ಮೈಕತ್ವವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಪ್ರಾಗೇವಂಭೂತಬ್ರಹ್ಮಪ್ರಾಪ್ತಿರ್ಭವಿತವ್ಯೇತ್ಯಧಿಕಾರೀ ಸ್ವಯಮೇವ ಪ್ರಯೋಜನತ್ವೇನ ಸ್ವೀಕರೋತ್ಯತೋ ವಿಷಯನಿರ್ದೇಶಾತ್ ಪೃಥಕ್ ನ ವಕ್ತವ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ –
ಆತ್ಮೈಕತ್ವವಿದ್ಯೇತಿ ।
ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ವಿಷಯ ಇತ್ಯತ್ರ ಉಕ್ತ ಇತ್ಯಧ್ಯಾಹಾರಃ ।
ಅಗ್ನಿಸಂಯುಕ್ತನವನೀತಪಿಂಡಸ್ಯ ಪಶ್ಚಾದ್ಯಥಾ ಘೃತತ್ವಂ ಜನ್ಯತೇ ತದ್ವನ್ನಿರತಿಶಯಾನಂದಾದ್ವಯಚಿತ್ಸ್ವಭಾವಂ ಬ್ರಹ್ಮ, ಆತ್ಮನಸ್ತೇನೈಕ್ಯಮನಾದಿಸಿದ್ಧಂ ವಿಷಯತ್ವೇನ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಮ್ , ಅತೋ ಜ್ಞಾನಾಗ್ನಿಸಂಸರ್ಗಾನಂತರಮಾನಂದರೂಪೇಣ ಜಾಯತೇ ಬ್ರಹ್ಮ, ಅತೋ ಜ್ಞಾನಸಂಸರ್ಗಾದುತ್ತರಕಾಲೀನಮಾನಂದತ್ವಂ ತತಃ ಪ್ರಾಕ್ತನವಿಷಯೋಕ್ತ್ಯಾ ನೋಕ್ತಮಿತಿ ಆಶಂಕ್ಯ ಆನಂದಸ್ಯ ಜನ್ಯತ್ವಾಭಾವಾತ್ ವಿಷಯೋಕ್ತ್ಯಾ ಉಕ್ತಮೇವೇತ್ಯಾಹ -
ನ ಸಾ ವಿಷಯಾದ್ ಬಹಿರಿತಿ ।
ಸಮಸ್ತಪ್ರಪಂಚಶೂನ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಶ್ರುತ್ಯಾ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಂ ತದೈಕ್ಯಲಕ್ಷಣವಿಷಯೋಕ್ತೌ ಬಂಧನಿವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಮಪಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಂ ಭವತಿ । ಅತೋಽನರ್ಥತದ್ಧೇತುನಿವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಮಪಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಂ ಭವತಿ । ಅತೋಽನರ್ಥತದ್ಧೇತುನಿವೃತ್ತಿಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಮಪಿ ನ ಪೃಥಗ್ವಕ್ತವ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಸತ್ಯಬಂಧನಿವೃತ್ತಿತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸ್ವರೂಪಮ್ , ಅತಸ್ತದೈಕ್ಯರೂಪವಿಷಯೋಕ್ತೌ ಸತ್ಯಬಂಧನಿವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಯೋಜನತ್ವೇನೋಕ್ತಾ ಸ್ಯಾತ್ । ಪ್ರಾತಿಭಾಸಿಕಬಂಧನಿವೃತ್ತಿಸ್ತು ಜ್ಞಾನೋದಯನಾಂತರೀಯಕಸಿದ್ಧಾಪ್ರಯೋಜನತ್ವೇನ ಇದಾನೀಮುಚ್ಯತ ಇತ್ಯಾಹ -
ಸಮೂಲಾನರ್ಥಹಾನಿಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ಪೂರ್ವಗ್ರಂಥೋಕ್ತಮನರ್ಥಹೇತುನಿವೃತ್ತೇಃ ಬಹಿಷ್ಟ್ವಂ ಪ್ರಾತಿಭಾಸಿಕಬಂಧನಿವೃತ್ತೇಃ ಉಕ್ತಮಿತ್ಯಜಾನನ್ ಪರಮಾರ್ಥಬಂಧನಿವೃತ್ತೇಃ ಉಕ್ತಮಿತಿ ಮತ್ವಾ ಚೋದಯತಿ -
ಅನರ್ಥಹೇತುಪ್ರಪಹಾಣಮಿತಿಪ್ರಹಾಣಮಪಿ ತರ್ಹೀತಿ ।
ಪ್ರತಿಪಾದನಪೂರ್ವಕಮೇವೇತಿ ನಿಷ್ಪ್ರಪಂಚರೂಪೇಣ ಬ್ರಹ್ಮಪ್ರತಿಪಾದನಪೂರ್ವಕಮೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪದಾರ್ಥಪ್ರತಿಪಾದಕವಾಕ್ಯಂ ನಾಸ್ತೀತಿ ತತ್ರಾಹ –
ತದ್ಯಥೇತಿ ।
ಪ್ರಪಂಚಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪೇಣೈಕರೂಪೇಣೈವ ರೂಪತ್ವಭಿಧಾನಾದಿತಿರೂಪವತ್ವಾಭಿಧಾನಾತ್ ಜಗದ್ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿರ್ದಿಶ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಏವ ಸತ್ಯತ್ವಾಭಿಧಾನಾಚ್ಚ ನಿರಸ್ತಪ್ರಪಂಚಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ಏಕಂ ವಾಕ್ಯಮಿತಿ ।
ತತ್ತ್ವಮಸೀತಿ ತಾದಾತ್ಮ್ಯವಾಕ್ಯೇನ ಏಕವಾಕ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಗತಪ್ರಪಂಚನಿವೃತ್ತೇಃ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕ್ಯರೂಪವಿಷಯಮಾತ್ರತ್ವೇಽಪಿ ಜೀವಸ್ಯಾನರ್ಥಯೋಗಿತ್ವಾದೇವ ಅನರ್ಥನಿವೃತ್ತ್ಯಭಾವಾತ್ ನ ತಸ್ಯಾವಿಷಯಾಂತರ್ಭಾವ ಇತಿ ತತ್ರಾಹ -
ತಥಾ ಸತಿ ತಾದೃಶೇನೇತಿ ।
ನಿಷ್ಪ್ರಪಂಚಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಏಕತಾಂ ಗಚ್ಛನ್ ಜೀವಃ ಸ್ವಗತಾನರ್ಥಹೇತುಭೂತಾಗ್ರಹಣರೂಪಾವಿದ್ಯಾಮಹಂ ಮನುಷ್ಯ ಇತ್ಯಾದ್ಯನ್ಯಥಾಗ್ರಹಣಂ ಚ ನಿರ್ಲೇಪಂ ನಿಶ್ಶೇಷಂ ಪರಾಕೃತ್ಯೈವ ಪಶ್ಚಾತ್ ಬ್ರಹ್ಮೈಕ್ಯೇನ ಮಹಾವಾಕ್ಯರೂಪಶಾಸ್ತ್ರೇಣ ಪ್ರಮೀಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯದ್ಯೇವಮಿತಿ ।
ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಬಂಧನಿರಾಸಸ್ತು ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯವಿಷಯಾಂತರ್ಭೂತೋಽಪಿ ಪ್ರಾತಿಭಾಸಿಕಾವಿದ್ಯಾತತ್ಕಾರ್ಯನಿರಾಸೋ ಜ್ಞಾನನಾಂತರೀಯಕ ಇತಿ ವಿಷಯೋಕ್ತ್ಯಾ ನ ತಸ್ಯೋಕ್ತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನ ಶಬ್ದಸ್ಯೇತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಪ್ರತಿಪಾದಕಶಬ್ದಸ್ಯ ಏಕತ್ವಪ್ರತಿಪಾದಕಶಬ್ದಸ್ಯ ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯುಕ್ತಂಚೈತದಿತಿ ।
ನಾಂತರೀಯಕತಯಾವಿದ್ಯಾದಿಪ್ರಹಾಣನಿಷ್ಪತ್ತಿರ್ಯುಕ್ತಾ ತತ್ತ್ವಾವಭಾಸವಿರೋಧಿತ್ವಾತ್ ಅವಿದ್ಯಾತತ್ಕಾರ್ಯತ್ವಾಚ್ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।