த்வமவிஷயத்வமிதி ।

பராக்³பா⁴வேநேத³ந்தாஸமுல்லேக்²யத்வம் ஜ்ஞாநவிஷயத்வம் தத்³விபரீதப்ரத்யக்³ரூபத்வாதா³த்மநஸ்த்வவிஷயத்வமிதி பா⁴வ: । இத³முபலக்ஷணம் , இந்த்³ரியாதி³ஸம்யுக்தத்வம் ச ப்³ரவீஷீத்யர்த²: ॥

அத்⁴யாஸலோபே⁴நேதி ।

அத்⁴யாஸஸித்³த்⁴யபி⁴ப்ராணேத்யர்த²: ।

யதா² க⁴டவதி பூ⁴தலே நீலக⁴டோ நாஸ்தீத்யுக்த்யா நைகாந்தேந க⁴டாபா⁴வோ விவக்ஷ்யதே ததா² ஸ்வரூபஜ்ஞாநவிஷயத்வாபா⁴வோக்த்யாஹம்ப்ரத்யயவிஷயத்வேநாப்⁴யுபக³தே ஹ்யாத்மநி நைகாந்தேந விஷயத்வாபா⁴வோ விவக்ஷித இத்யபி⁴ப்ரேத்ய ஸித்³தா⁴ந்தபா⁴ஷ்யமவதாரயதி –

ஆத்மநீதி ।

உத்கடகோடீஸம்ஶய: ஸம்பா⁴வநா, அத்⁴யாஸோஸ்தி ந வேத்யாகாரகஸம்ஶயஸ்யாஸ்தித்வகோட்யம்ஶே ஹ்யௌத்கட்யம் நாம ப்ராயேண காரணஸ்ய ஸத்த்வாத³த்⁴யாஸோ ப⁴வேதி³த்யபி⁴ப்ராயஸ்தத்³விஶிஷ்டகோடிருத்கடகோடிஸ்தத்³வாந்ஸம்ஶய: உத்கடகோடிகஸம்ஶய இத்யுச்யதே, அத்⁴யாஸோஸ்தீத்யம்ஶஸ்யாபி⁴ப்ராயவிஷயத்வாத்³விஷயதாஸம்ப³ந்தே⁴நாபி⁴ப்ராயவைஶிஷ்ட்யம் விபா⁴வநீயம் ।

அத்⁴யாஸம் ப்ரத்யதி⁴ஷ்டா²நஸாமாந்யஜ்ஞாநமேவ ஹேது: நேந்த்³ரியஸம்யோக³ இத்யபி⁴ப்ரேத்ய அத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வவ்யாபகம் விவ்ருணோதி –

அதி⁴ஷ்டா²நேதி ।

ஜ்ஞாந இதி ।

அத்⁴யாஸரூபாதி⁴ஷ்டா²நஸாமாந்யஜ்ஞாந இத்யர்த²: । பா⁴ஸமாநத்வம் விஷயத்வமிதி பர்யாய: । மாத்ரபதே³நேந்த்³ரியஸம்யுக்தத்வமிந்த்³ரியத்வவிஶிஷ்டத்வேந கௌ³ரவாந்ந வ்யாபகமித்யுச்யதே । அத்⁴யாஸவ்யாபகமத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வவ்யாபகமித்யர்த²: ।

கிம் நாம பா⁴ஸமாநத்வமிதி ஜிஜ்ஞாஸாயாம் ப²லபா⁴க்த்வரூபம் விஷயத்வரூபம் சேதி த்³விவித⁴ம் பா⁴ஸமாநத்வமித்யாஹ –

தச்சேதி ।

பா⁴ஸமாநத்வம் சேத்யர்த²: । பா⁴நம் ஜ்ஞாநம் தத்ப்ரயுக்தம் யத்ஸம்ஶயாதி³நிவ்ருத்திரூபம் ப²லம் தத்³பா⁴க்த்வம் ததா³ஶ்ரயத்வமித்யர்த²: । அதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யயோராத்மாஹங்காரயோர்யஜ்ஜ்ஞாநமஹகித்யாகாரகாத்⁴யாஸாத்மகம் தேநாத்மாங்காரவிஷகஸம்ஶயஸ்ய தத்³விஷயகவிபர்யயஸ்ய சாபா⁴வாத்ஸம்ஶயாதி³நிவ்ருத்திப²லபா⁴க்த்வமாத்மாஹங்காரயோரஸ்தீதி பா⁴ஸமாநத்வோபபத்திரிதி பா⁴வ: । ததே³வ பா⁴ஸமாநத்வமேவேத்யர்த²: ।

விஷயத்வமிதி ।

இதி கேசித்³வத³ந்தீதி ஶேஷ: ।

தந்ந வ்யாபகமிதி ।

உக்த விஷயத்வரூபபா⁴ஸமாநத்வம் பா⁴நபி⁴ந்நத்வவிஶிஷ்டத்வேந கௌ³ரவாந்ந வ்யாபகமித்யர்த²: । கேசித்து பா⁴ஸமாநத்வம் நாம ஜ்ஞாநபி⁴ந்நத்வக⁴டிதம் ஸ்வரூபஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷரூபமுக்தப²லபா⁴க்த்வநியாமகம் விஷயத்வமிதி வத³ந்தி । தச்சோக்தவிஷத்வரூபம் பா⁴ஸமாநத்வம் ந வ்யாபகம் ஜ்ஞாநபி⁴ந்நத்வவிஶிஷ்டத்வேந கௌ³ரவாத்கிந்தூக்தப²லபா⁴க்த்வரூபபா⁴ஸமாநத்வமேவ வ்யாபகம் ஜ்ஞாநவிஶிஷ்டத்வேந லாக⁴வாத் அதோ வ்யாபகஸ்ய ஸத்த்வாதா³த்மந்யத்⁴யாஸோபபத்திரிதி பா⁴வ: । நநு ஜ்ஞாநக⁴டிதப²லபா⁴க்த்வமிதி ந வ்யபகம் ஸம்ஶயாதி³நிவ்ருத்திவிஶிஷ்டத்வேந கௌ³ரவாதி³தி சேத் । அத்ரோச்யதே । ஜ்ஞாநப்ரயுக்தப²லபா⁴க்த்வமேவ வ்யாபகம் ஸம்ஶயாதி³நிவ்ருத்தேர்வ்யாபகஶரீரப்ரவேஶஸ்து ப²லஸ்பு²டார்த²ஸ்தஸ்மால்லாக⁴வமிதி விஜ்ஞேயம் । பா⁴ஸமாநத்வாதி³த்யர்த² இதி । ஆத்மந: ஸ்வப்ரகாஶத்வேந வ்ருத்தௌ ப்ரதிபி³ம்பி³தத்வேந ச பா⁴ஸமாநத்வமஹங்காரஸ்ய து ஸாக்ஷிவேத்³யத்வேந பா⁴ஸமாநத்வமிதி பே⁴த³: । ததா² ஹி - அஹங்காராபா⁴வவிஶிஷ்டஸுஷுப்த்யாதி³காலே அஹமித்யத்⁴யாஸபூர்வகாலே ச ஸ்வப்ரகாஶத்வேந ஆத்மா ஸ்பு²டம் ப்ரதீயதே, அத ஏவாத்மநிஷ்ட²ம் ப்ரகாஶத்வப்ரயக்தப²லபா⁴க்த்வரூபபா⁴ஸமாநத்வமஹங்காராதி³நிஷ்டா²ஸாக்ஷிவேத்³யத்வப்ரயுக்தாத்ப²லபா⁴க்த்வரூபபா⁴ஸமாநத்வாத்³பி⁴ந்நமித்யவஶ்யமங்கீ³கரணீயமிதி பா⁴வ: । ஆத்மந: வ்ருத்திப்ரதிபி³ம்பி³தசைதந்யவிஷயத்வாபா⁴வே(அ)பி வ்ருத்திவிஷயத்வமஸ்தீதி பரிஹாரக்³ரந்தா²ர்த²: ।

யத்ரேதி ।

யத்ராஹங்காரே ப்ரதீயதே ஆத்மா ஸோ(அ)ஹங்காரோ(அ)ஸ்மத்ப்ரத்யய இத்யந்வய: । தத்ராஹங்காரே தத³தி⁴ஷ்டா²நத்வேந ப்ரதிபி³ம்பி³தத்வேந சாத்மந: பா⁴ஸமாநத்வாதி³த்யர்த²: ।

நநு ப்ரத²மவ்யாக்²யாநே அத்⁴யாஸ: ஸ்பு²ட: த்³விதீயவ்யாக்²யாநேபி யத்ர ப்ரதீயதே ஸ இத்யநேநாத்⁴யாஸோ பா⁴ஸத ஏவ ப்ரதீயத இதி ப்ரயோகா³த்ததா² ச பரஸ்பராஶ்ரயதோ³ஷ: ஸ்யாதி³த்யாஹ –

ந சேத்யாதி³நா ।

பூர்வாத்⁴யாஸ இதி ।

அஹமித்யாகாரகே அந்யஸ்யாந்யாத்மகத்வாவபா⁴ஸரூபே பூர்வாத்⁴யாஸ இத்யர்த²: । ததா² சோத்தராத்⁴யாஸம் ப்ரத்யதி⁴ஷ்டா²நஸாமாந்யஜ்ஞாநாத்மக: பூர்வாத்⁴யாஸோ ஹேதுர்ப⁴வதி தஸ்மாத்³தே⁴தோ: ஸத்த்வாத்³வ்யாபகஸ்ய ஸத்த்வேநாத்மந்யத்⁴யாஸோபபத்தௌ ந காசித³நுபபத்திரிதி பா⁴வ: ।

பா⁴நபி⁴ந்நத்வக⁴டிதவிஷயத்வரூபபா⁴ஸமாநத்வவாதீ³ ஶங்கதே –

நந்விதி ।

ஏகஸ்மிந் விஷயவிஷயித்வஸ்ய விருத்³த⁴த்வாதி³தி பா⁴வ: ।

பா⁴நரூபஸ்யாத்மந: பா⁴நவிஷயத்வரூபபா⁴ஸமாநத்வாபா⁴வேப்யுக்தப²லபா⁴க்த்வரூபபா⁴ஸமாநத்வம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ –

தத்³விஷயத்வம் விநேதி ।

பா⁴நவிஷயத்வம் விநேத்யர்த²: ।

தத்ப²லேதி ।

பா⁴நவிஷயத்வப்ரயுக்தஸம்ஶயவிபர்யயநிவ்ருத்த்யாத்மகப²லேத்யர்த²: ।

சஶப்³தோ³ யுக்த்யந்தரப்ரதிபாத³க இதி ப்⁴ரமம் வாரயதி –

சஶப்³த³ இதி ।

பா⁴நவிஷயத்வமேவ ப²லபா⁴க்த்வநியாமகமிதி நியம: கிந்து ஸ்வப்ரகாஶத்வமபி தந்நியாமாகம் ததா² ச ஸ்வப்ராகாஶத்வாதா³த்மநஸ்தத்ப்ரயுக்தப²லபா⁴க்த்வரூபபா⁴ஸமாநத்வம் யுஜ்யத இதி பா⁴வ: ।

உபஸம்ஹரதி –

அத இதி ।

வ்யாபகஸ்ய ஸ்வப்ரகாஶத்வப்ரயுக்தப²லபா⁴க்த்வரூபபா⁴ஸமாநத்வஸ்ய ஸத்த்வாத்³வ்யாப்யாதி⁴ஷ்டா²நத்வமாத்மநி ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: । யத்³யபி யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி பா⁴ஷ்யவ்யாக்²யாநே சிதா³த்மா தாவத³ஸ்மத்ப்ரத்யயயோக்³ய இத்யாதி³க்³ரந்தே² ப²லபா⁴க்த்வரூபகு³ணயோகா³தா³த்மநி கௌ³ணவிஷயத்வம் பா⁴ஸமாநத்வரூபம் க்³ரந்த²காரேண ப்ரஸாதி⁴தம் ததா²பி அத்ர ப²லபா⁴க்த்வமேவ பா⁴ஸமாநத்வமித்யுக்தம் லாக⁴வாதி³தி மந்தவ்யம் । அந்யே து ஆத்மநி ஸ்வப்ரகாஶத்வரூபம் பா⁴ஸமாநத்வமங்கீ³க்ருத்ய ததே³வ வ்யாபகமித்யத்⁴யாஸோபபத்திரதி வத³ந்தி ।

ப²லபா⁴க்த்வரூபபா⁴ஸமாநத்வமேவாத்⁴யாஸவ்யாபகம் ந பா⁴நபி⁴ந்நத்வவிஶிஷ்டவிஷயத்வரூபபா⁴ஸமாநத்வமிதி பா⁴ஷ்யபா⁴வ: ஸ்பு²டீக்ருத: ஸ ப்ரதீந்த்³ரியக்³ராஹ்யத்வம் நாத்⁴யாஸவ்யாபகமிதி ப்ரதிபாத³கமுத்தரபா⁴ஷ்யமவதாரயதி –

யது³க்தமிதி ।

தத்ரேதி ।

யத்ராத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் தத்ரேந்த்³ரியஸம்யோக³ஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வமிதி யா வ்யாப்திஸ்தஸ்யா அபா⁴வே ஹேதுமாஹேத்யர்த²: ।

இந்த்³ரியாக்³ராஹ்யேபீதி ।

த்³ரவ்யாத்மகோப்யகாஶ: ஸ்பர்ஶரஹிதத்வாத்³ரூபரஹிதத்வாச்ச ந பா³ஹ்யப்ரவ்ருத்திரஹிதத்வாத்தஸ்மாதி³ந்த்³ரியாக்³ராஹ்ய இதி பா⁴வ: ।

அவிவேகிந இதி ।

அயதா²ர்த²த³ர்ஶிந இத்யர்த²: ।

இந்த்³ரியஸம்யுக்தத்வம் விஷயத்வம் சேத்யுக்தம் வ்யாபகத்³வயமேகீக்ருத்ய லாக⁴வாதி³ந்த்³ரியக்³ராஹ்யத்வமேவ வ்யாபகமித்யாஹ –

இந்த்³ரியக்³ராஹ்யத்வமிதி ।

இந்த்³ரியஸம்யோக³ஜந்யஜ்ஞாநவிஷத்வமித்யர்த²: ।

ஏதேநேத்யநேந போ³தி⁴தம் ஹேதுமாஹ –

நீலநப⁴ஸோரிதி ।

நந்வாகாஶஸ்ய கத²ம் தலமலிநதாத்³யத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வமிந்த்³ரயக்³ராஹ்யத்வாபா⁴வேந பா⁴ஸமாநத்வரூபவ்யாபகாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்ய ஸாக்ஷிவேத்³யத்வாதா³காஶஸ்யாஸ்த்யேவ பா⁴ஸமாநத்வரூபம் வ்யாபகத்வமித்யாஹ –

ஸித்³தா⁴ந்த இதி ।

ஆலோகாகாரா யா சாக்ஷஷவ்ருத்திஸ்தஸ்யாமபி⁴வ்யக்தோ ய: ஸாக்ஷீ தத்³வேத்³யத்வமித்யர்த²: ।