मुण्डकोपनिषद्भाष्यम्
ப்ரத²மம் முண்ட³கம்
ப்ரத²ம: க²ண்ட³:
‘ப்³ரஹ்மா தே³வாநாம்’ இத்யாத்³யாத²ர்வணோபநிஷத் । அஸ்யாஶ்ச வித்³யாஸம்ப்ரதா³யகர்த்ருபாரம்பர்யலக்ஷணம் ஸம்ப³ந்த⁴மாதா³வேவாஹ ஸ்வயமேவ ஸ்துத்யர்த²ம் — ஏவம் ஹி மஹத்³பி⁴: பரமபுருஷார்த²ஸாத⁴நத்வேந கு³ருணாயாஸேந லப்³தா⁴ வித்³யேதி । ஶ்ரோத்ருபு³த்³தி⁴ப்ரரோசநாய வித்³யாம் மஹீகரோதி, ஸ்துத்யா ப்ரரோசிதாயாம் ஹி வித்³யாயாம் ஸாத³ரா: ப்ரவர்தேரந்நிதி । ப்ரயோஜநேந து வித்³யாயா: ஸாத்⁴யஸாத⁴நலக்ஷணம் ஸம்ப³ந்த⁴முத்தரத்ர வக்ஷ்யதி ‘பி⁴த்³யதே ஹ்ருத³யக்³ரந்தி²:’ (மு. உ. 2 । 2 । 9) இத்யாதி³நா । அத்ர சாபரஶப்³த³வாச்யாயா ருக்³வேதா³தி³லக்ஷணாயா விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴மாத்ரபராயா வித்³யாயா: ஸம்ஸாரகாரணாவித்³யாதி³தோ³ஷநிவர்தகத்வம் நாஸ்தீதி ஸ்வயமேவோக்த்வா பராபரேதி வித்³யாபே⁴த³கரணபூர்வகம் ‘அவித்³யாயாமந்தரே வர்தமாநா:’ (மு. உ. 1 । 2 । 8) இத்யாதி³நா, ததா² பரப்ராப்திஸாத⁴நம் ஸர்வஸாத⁴நஸாத்⁴யவிஷயவைராக்³யபூர்வகம் கு³ருப்ரஸாத³லப்⁴யாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாமாஹ ‘பரீக்ஷ்ய லோகாந்’ (மு. உ. 1 । 2 । 12) இத்யாதி³நா । ப்ரயோஜநம் சாஸக்ருத்³ப்³ரவீதி ‘ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி’ (மு. உ. 3 । 2 । 9) இதி ‘பராம்ருதா: பரிமுச்யந்தி ஸர்வே’ (மு. உ. 3 । 2 । 6) இதி ச । ஜ்ஞாநமாத்ரே யத்³யபி ஸர்வாஶ்ரமிணாமதி⁴கார:, ததா²பி ஸம்ந்யாஸநிஷ்டை²வ ப்³ரஹ்மவித்³யா மோக்ஷஸாத⁴நம் ந கர்மஸஹிதேதி ‘பை⁴க்ஷசர்யாம் சரந்த:’ (மு. உ. 1 । 2 । 11) ‘ஸம்ந்யாஸயோகா³த்’ (மு. உ. 3 । 2 । 6) இதி ச ப்³ருவந்த³ர்ஶயதி । வித்³யாகர்மவிரோதா⁴ச்ச । ந ஹி ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வத³ர்ஶநேந ஸஹ கர்ம ஸ்வப்நே(அ)பி ஸம்பாத³யிதும் ஶக்யம் ; வித்³யாயா: காலவிஶேஷாபா⁴வாத³நியதநிமித்தத்வாச்ச காலஸங்கோசாநுபபத்தே: । யத்து க்³ருஹஸ்தே²ஷு ப்³ரஹ்மவித்³யாஸம்ப்ரதா³யகர்த்ருத்வாதி³ லிங்க³ம் ந தத்ஸ்தி²தம் ந்யாயம் பா³தி⁴துமுத்ஸஹதே ; ந ஹி விதி⁴ஶதேநாபி தம:ப்ரகாஶயோரேகத்ர ஸத்³பா⁴வ: ஶக்யதே கர்தும் , கிமுத லிங்கை³: கேவலைரிதி । ஏவமுக்தஸம்ப³ந்த⁴ப்ரயோஜநாயா உபநிஷதோ³(அ)ல்பக்³ரந்த²ம் விவரணமாரப்⁴யதே । ய இமாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாமுபயந்த்யாத்மபா⁴வேந ஶ்ரத்³தா⁴ப⁴க்திபுர:ஸரா: ஸந்த:, தேஷாம் க³ர்ப⁴ஜந்மஜராரோகா³த்³யநர்த²பூக³ம் நிஶாதயதி பரம் வா ப்³ரஹ்ம க³மயத்யவித்³யாதி³ஸம்ஸாரகாரணம் வா அத்யந்தமவஸாத³யதி விநாஶயதீத்யுபநிஷத் ; உபநிபூர்வஸ்ய ஸதே³ரேவமர்த²ஸ்மரணாத் ॥
ப்³ரஹ்மா தே³வாநாம் ப்ரத²ம: ஸம்ப³பூ⁴வ விஶ்வஸ்ய கர்தா பு⁴வநஸ்ய கோ³ப்தா ।
ஸ ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ஸர்வவித்³யாப்ரதிஷ்டா²மத²ர்வாய ஜ்யேஷ்ட²புத்ராய ப்ராஹ ॥ 1 ॥
ப்³ரஹ்ம பரிப்³ருடோ⁴ மஹாந் த⁴ர்மஜ்ஞாநவைராக்³யைஶ்வர்யை: ஸர்வாநந்யாநதிஶேத இதி ; தே³வாநாம் த்³யோதநவதாமிந்த்³ராதீ³நாம் ப்ரத²ம: கு³ணை: ப்ரதா⁴ந: ஸந் , ப்ரத²ம: அக்³ரே வா ஸம்ப³பூ⁴வ அபி⁴வ்யக்த: ஸம்யக் ஸ்வாதந்த்ர்யேணேத்யபி⁴ப்ராய: । ந ததா² யதா² த⁴ர்மாத⁴ர்மவஶாத்ஸம்ஸாரிணோ(அ)ந்யே ஜாயந்தே, ‘யோ(அ)ஸாவதீந்த்³ரியோ(அ)க்³ராஹ்ய:’ (மநு. 1 । 7) இத்யாதி³ஸ்ம்ருதே: । விஶ்வஸ்ய ஸர்வஸ்ய ஜக³த: கர்தா உத்பாத³யிதா, பு⁴வநஸ்ய உத்பந்நஸ்ய கோ³ப்தா பாலயிதேதி விஶேஷணம் ப்³ரஹ்மணோ வித்³யாஸ்துதயே । ஸ: ஏவம் ப்ரக்²யாதமஹத்த்வோ ப்³ரஹ்மா ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ப்³ரஹ்மண: பரமாத்மநோ வித்³யாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாம் , ‘யேநாக்ஷரம் புருஷம் வேத³ ஸத்யம்’ (மு. உ. 1 । 2 । 13) இதி விஶேஷணாத் । பரமாத்மவிஷயா ஹி ஸா । ப்³ரஹ்மணா வாக்³ரஜேநோக்தேதி ப்³ரஹ்மவித்³யா । தாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாம் , ஸர்வவித்³யாப்ரதிஷ்டா²ம் ஸர்வவித்³யாபி⁴வ்யக்திஹேதுத்வாத்ஸர்வவித்³யாஶ்ரயாமித்யர்த²: ; ஸர்வவித்³யாவேத்³யம் வா வஸ்த்வநயைவ ஜ்ஞாயத இதி, ‘யேநாஶ்ருதம் ஶ்ருதம் ப⁴வதி அமதம் மதமவிஜ்ஞாதம் விஜ்ஞாதம்’ (சா². உ. 6 । 1 । 3) இதி ஶ்ருதே: । ஸர்வவித்³யாப்ரதிஷ்டா²மிதி ச ஸ்தௌதி வித்³யாம் । அத²ர்வாய ஜ்யேஷ்ட²புத்ராய ஜ்யேஷ்ட²ஶ்சாஸௌ புத்ரஶ்ச, அநேகேஷு ப்³ரஹ்மண: ஸ்ருஷ்டிப்ரகாரேஷ்வந்யதமஸ்ய ஸ்ருஷ்டிப்ரகாரஸ்ய ப்ரமுகே² பூர்வம் அத²ர்வா ஸ்ருஷ்ட இதி ஜ்யேஷ்ட²: ; தஸ்மை ஜ்யேஷ்ட²புத்ராய ப்ராஹ ப்ரோக்தவாந் ॥
அத²ர்வணே யாம் ப்ரவதே³த ப்³ரஹ்மாத²ர்வா தாம் புரோவாசாங்கி³ரே ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ।
ஸ பா⁴ரத்³வாஜாய ஸத்யவஹாய ப்ராஹ பா⁴ரத்³வாஜோ(அ)ங்கி³ரஸே பராவராம் ॥ 2 ॥
யாம் ஏதாம் அத²ர்வணே ப்ரவதே³த ப்ராவத³த்³ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ப்³ரஹ்மா, தாமேவ ப்³ரஹ்மண: ப்ராப்தாம் அத²ர்வாம் புரா பூர்வம் ; உவாச உக்தவாந் அங்கி³ரே அங்கீ³ர்நாம்நே ப்³ரஹ்மவித்³யாம் । ஸ சாங்கீ³: பா⁴ரத்³வஜாய ப⁴ரத்³வாஜகோ³த்ராய ஸத்யவஹாய ஸத்யவஹநாம்நே ப்ராஹ ப்ரோக்தவாந் । பா⁴ரத்³வாஜ: அங்கி³ரஸே ஸ்வஶிஷ்யாய புத்ராய வா பராவராம் பரஸ்மாத்பரஸ்மாத³வரேணாவரேண ப்ராப்தேதி பராவரா பராவரஸர்வவித்³யாவிஷயவ்யாப்தேர்வா, தாம் பராவராமங்கி³ரஸே ப்ராஹேத்யநுஷங்க³: ॥
ஶௌநகோ ஹ வை மஹாஶாலோ(அ)ங்கி³ரஸம் விதி⁴வது³பஸந்ந: பப்ரச்ச² கஸ்மிந்நு ப⁴க³வோ விஜ்ஞாதே ஸர்வமித³ம் விஜ்ஞாதம் ப⁴வதீதி ॥ 3 ॥
ஶௌநக: ஶுநகஸ்யாபத்யம் மஹாஶால: மஹாக்³ருஹஸ்த²: அங்கி³ரஸம் பா⁴ரத்³வாஜஶிஷ்யமாசார்யம் விதி⁴வத் யதா²ஶாஸ்த்ரமித்யேதத் ; உபஸந்ந: உபக³த: ஸந் பப்ரச்ச² ப்ருஷ்டவாந் । ஶௌநகாங்கி³ரஸோ: ஸம்ப³ந்தா⁴த³ர்வாக்³விதி⁴வத்³விஶேஷணாபா⁴வாது³பஸத³நவிதே⁴: பூர்வேஷாமநியம இதி க³ம்யதே । மர்யாதா³கரணார்த²ம் விஶேஷணம் । மத்⁴யதீ³பிகாந்யாயார்த²ம் வா விஶேஷணம் , அஸ்மதா³தி³ஷ்வப்யுபஸத³நவிதே⁴ரிஷ்டத்வாத் । கிமித்யாஹ — கஸ்மிந்நு ப⁴க³வோ விஜ்ஞாதே, நு இதி விதர்கே, ப⁴க³வ: ஹே ப⁴க³வந் , ஸர்வம் யதி³த³ம் விஜ்ஞேயம் விஜ்ஞாதம் விஶேஷேண ஜ்ஞாதமவக³தம் ப⁴வதீதி ‘ஏகஸ்மிந்விஜ்ஞாதே ஸர்வவித்³ப⁴வதி’ இதி ஶிஷ்டப்ரவாத³ம் ஶ்ருதவாஞ்ஶௌநக: தத்³விஶேஷம் விஜ்ஞாதுகாம: ஸந்கஸ்மிந்நிதி விதர்கயந்பப்ரச்ச² । அத²வா, லோகஸாமாந்யத்³ருஷ்ட்யா ஜ்ஞாத்வைவ பப்ரச்ச² । ஸந்தி ஹி லோகே ஸுவர்ணாதி³ஶகலபே⁴தா³: ஸுவர்ணத்வாத்³யேகத்வவிஜ்ஞாநேந விஜ்ஞாயமாநா லௌகிகை: ; ததா² கிம் ந்வஸ்தி ஸர்வஸ்ய ஜக³த்³பே⁴த³ஸ்யைகம் காரணம் யத்ரைகஸ்மிந்விஜ்ஞாதே ஸர்வம் விஜ்ஞாதம் ப⁴வதீதி । நந்வவிதி³தே ஹி கஸ்மிந்நிதி ப்ரஶ்நோ(அ)நுபபந்ந: ; கிமஸ்தி ததி³தி ததா³ ப்ரஶ்நோ யுக்த: ; ஸித்³தே⁴ ஹ்யஸ்தித்வே கஸ்மிந்நிதி ஸ்யாத் , யதா² கஸ்மிந்நிதே⁴யமிதி । ந ; அக்ஷரபா³ஹுல்யாதா³யாஸபீ⁴ருத்வாத்ப்ரஶ்ந: ஸம்ப⁴வத்யேவ — கிம் ந்வஸ்தி தத்³யஸ்மிந்நேகஸ்மிந்விஜ்ஞாதே ஸர்வவித்ஸ்யாதி³தி ॥
தஸ்மை ஸ ஹோவாச । த்³வே வித்³யே வேதி³தவ்யே இதி ஹ ஸ்ம யத்³ப்³ரஹ்மவிதோ³ வத³ந்தி பரா சைவாபரா ச ॥ 4 ॥
தஸ்மை ஶௌநகாய ஸ: அங்கி³ரா: ஹ கில உவாச உக்தவாந் । கிமிதி, உச்யதே — த்³வே வித்³யே வேதி³தவ்யே ஜ்ஞாதவ்யே இதி । ஏவம் ஹ ஸ்ம கில யத் ப்³ரஹ்மவித³: வேதா³ர்தா²பி⁴ஜ்ஞா: பரமார்த²த³ர்ஶிந: வத³ந்தி । கே தே இத்யாஹ — பரா ச பரமாத்மவித்³யா, அபரா ச த⁴ர்மாத⁴ர்மஸாத⁴நதத்ப²லவிஷயா । நநு கஸ்மிந்விதி³தே ஸர்வவித்³ப⁴வதீதி ஶௌநகேந ப்ருஷ்டம் ; தஸ்மிந்வக்தவ்யே(அ)ப்ருஷ்டமாஹாங்கி³ரா: — த்³வே வித்³யே இத்யாதி³ । நைஷ தோ³ஷ:, க்ரமாபேக்ஷத்வாத்ப்ரதிவசநஸ்ய । அபரா ஹி வித்³யா அவித்³யா ; ஸா நிராகர்தவ்யா தத்³விஷயே ஹி அவிதி³தே ந கிஞ்சித்தத்த்வதோ விதி³தம் ஸ்யாதி³தி ; ‘நிராக்ருத்ய ஹி பூர்வபக்ஷம் பஶ்சாத்ஸித்³தா⁴ந்தோ வக்தவ்யோ ப⁴வதி’ இதி ந்யாயாத் ॥
தத்ராபரா, ருக்³வேதோ³ யஜுர்வேத³: ஸாமவேதோ³(அ)த²ர்வவேத³: ஶிக்ஷா கல்போ வ்யாகரணம் நிருக்தம் ச²ந்தோ³ ஜ்யோதிஷமிதி । அத² பரா யயா தத³க்ஷரமதி⁴க³ம்யதே ॥ 5 ॥
தத்ர கா அபரேத்யுச்யதே — ருக்³வேதோ³ யஜுர்வேத³: ஸாமவேதோ³(அ)த²ர்வவேத³: இத்யேதே சத்வாரோ வேதா³: । ஶிக்ஷா கல்போ வ்யாகரணம் நிருக்தம் ச²ந்தோ³ ஜ்யோதிஷம் இத்யங்கா³நி ஷட் ; ஏஷா அபரா வித்³யோக்தா । அத² இதா³நீம் இயம் பரா வித்³யோச்யதே யயா தத் வக்ஷ்யமாணவிஶேஷணம் அக்ஷரம் அதி⁴க³ம்யதே ப்ராப்யதே, அதி⁴பூர்வஸ்ய க³மே: ப்ராயஶ: ப்ராப்த்யர்த²த்வாத் ; ந ச பரப்ராப்தேரவக³மார்த²ஸ்ய ச பே⁴தோ³(அ)ஸ்தி ; அவித்³யாயா அபாய ஏவ ஹி பரப்ராப்திர்நார்தா²ந்தரம் । நநு ருக்³வேதா³தி³பா³ஹ்யா தர்ஹி ஸா கத²ம் பரா வித்³யா ஸ்யாத் மோக்ஷஸாத⁴நம் ச । ‘யா வேத³பா³ஹ்யா: ஸ்ம்ருதயோ யாஶ்ச காஶ்ச குத்³ருஷ்டய:. . . ’ (மநு. 12 । 95) இதி ஹி ஸ்மரந்தி । குத்³ருஷ்டித்வாந்நிஷ்ப²லத்வாத³நாதே³யா ஸ்யாத் ; உபநிஷதா³ம் ச ருக்³வேதா³தி³பா³ஹ்யத்வம் ஸ்யாத் । ருக்³வேதா³தி³த்வே து ப்ருத²க்கரணமநர்த²கம் அத² பரேதி । ந, வேத்³யவிஷயவிஜ்ஞாநஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத் । உபநிஷத்³வேத்³யாக்ஷரவிஷயம் ஹி விஜ்ஞாநமிஹ பரா வித்³யேதி ப்ராதா⁴ந்யேந விவக்ஷிதம் , நோபநிஷச்ச²ப்³த³ராஶி: । வேத³ஶப்³தே³ந து ஸர்வத்ர ஶப்³த³ராஶிர்விவக்ஷித: । ஶப்³த³ராஶ்யதி⁴க³மே(அ)பி யத்நாந்தரமந்தரேண கு³ர்வபி⁴க³மநாதி³லக்ஷணம் வைராக்³யம் ச நாக்ஷராதி⁴க³ம: ஸம்ப⁴வதீதி ப்ருத²க்கரணம் ப்³ரஹ்மவித்³யாயா அத² பரா வித்³யேதி ॥
யத்தத³த்³ரேஶ்யமக்³ராஹ்யமகோ³த்ரமவர்ணமசக்ஷு:ஶ்ரோத்ரம் தத³பாணிபாத³ம் ।
நித்யம் விபு⁴ம் ஸர்வக³தம் ஸுஸூக்ஷ்மம் தத³வ்யயம் யத்³பூ⁴தயோநிம் பரிபஶ்யந்தி தீ⁴ரா: ॥ 6 ॥
யதா² விதி⁴விஷயே கர்த்ராத்³யநேககாரகோபஸம்ஹாரத்³வாரேண வாக்யார்த²ஜ்ஞாநகாலாத³ந்யத்ராநுஷ்டே²யோ(அ)ர்தோ²(அ)ஸ்த்யக்³நிஹோத்ராதி³லக்ஷண:, ந ததே²ஹ பரவித்³யாவிஷயே வாக்யார்த²ஜ்ஞாநஸமகால ஏவ து பர்யவஸிதோ ப⁴வதி, கேவலஶப்³த³ப்ரகாஶிதார்த²ஜ்ஞாநமாத்ரநிஷ்டா²வ்யதிரிக்தாபா⁴வாத் । தஸ்மாதி³ஹ பராம் வித்³யாம் ஸவிஶேஷணேநாக்ஷரேண விஶிநஷ்டி — யத்தத³த்³ரேஶ்யமித்யாதி³நா । வக்ஷ்யமாணம் பு³த்³தௌ⁴ ஸம்ஹ்ருத்ய ஸித்³த⁴வத்பராம்ருஶதி — யத்ததி³தி । அத்³ரேஶ்யம் அத்³ருஶ்யம் ஸர்வேஷாம் பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணாமக³ம்யமித்யேதத் । த்³ருஶேர்ப³ஹி:ப்ரவ்ருத்தஸ்ய பஞ்சேந்த்³ரியத்³வாரகத்வாத் । அக்³ராஹ்யம் கர்மேந்த்³ரியாவிஷயமித்யேதத் । அகோ³த்ரம் , கோ³த்ரமந்வயோ மூலமித்யநர்தா²ந்தரம் । அகோ³த்ரம் அநந்வயமித்யர்த²: । ந ஹி தஸ்ய மூலமஸ்தி யேநாந்விதம் ஸ்யாத் । வர்ண்யந்த இதி வர்ணா த்³ரவ்யத⁴ர்மா: ஸ்தூ²லத்வாத³ய: ஶுக்லத்வாத³யோ வா । அவித்³யமாநா வர்ணா யஸ்ய தத் அவர்ணம் அக்ஷரம் । அசக்ஷு:ஶ்ரோத்ரம் சக்ஷுஶ்ச ஶ்ரோத்ரம் ச நாமரூபவிஷயே கரணே ஸர்வஜந்தூநாம் , தே அவித்³யமாநே யஸ்ய தத³சக்ஷு:ஶ்ரோத்ரம் । ‘ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித்’ (மு. உ. 1 । 1 । 9) இதி சேதநாவத்த்வவிஶேஷணாத்ப்ராப்தம் ஸம்ஸாரிணாமிவ சக்ஷு:ஶ்ரோத்ராதி³பி⁴: கரணைரர்த²ஸாத⁴கத்வம் ; ததி³ஹ அசக்ஷு:ஶ்ரோத்ரமிதி வார்யதே, ‘பஶ்யத்யசக்ஷு: ஸ ஶ்ருணோத்யகர்ண:’ (ஶ்வே. உ. 3 । 19) இத்யாதி³த³ர்ஶநாத் । கிஞ்ச, தத் அபாணிபாத³ம் கர்மேந்த்³ரியரஹிதமித்யேதத் । யத ஏவம் அக்³ராஹ்யமக்³ராஹகம் ச அதோ நித்யமவிநாஶி । விபு⁴ம் விவித⁴ம் ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தா²வராந்தப்ராணிபே⁴தை³ர்ப⁴வதீதி விபு⁴ம் । ஸர்வக³தம் வ்யாபகமாகாஶவத்ஸுஸூக்ஷ்மம் । ஶப்³தா³தி³ஸ்தூ²லத்வகாரணரஹிதத்வாத் । ஶப்³தா³த³யோ ஹ்யாகாஶவாய்வாதீ³நாமுத்தரோத்தரஸ்தூ²லத்வகாரணாநி ; தத³பா⁴வாத்ஸுஸூக்ஷ்மம் , கிஞ்ச, தத் அவ்யயம் உக்தத⁴ர்மத்வாதே³வ ந வ்யேதீத்யவ்யயம் । ந ஹ்யநங்க³ஸ்ய ஸ்வாங்கா³பசயலக்ஷணோ வ்யய: ஸம்ப⁴வதி ஶரீரஸ்யேவ । நாபி கோஶாபசயலக்ஷணோ வ்யய: ஸம்ப⁴வதி ராஜ்ஞ இவ । நாபி கு³ணத்³வாரகோ வ்யய: ஸம்ப⁴வதி, அகு³ணத்வாத்ஸர்வாத்மகத்வாச்ச । யத் ஏவம்லக்ஷணம் பூ⁴தயோநிம் பூ⁴தாநாம் காரணம் ப்ருதி²வீவ ஸ்தா²வரஜங்க³மாநாம் பரிபஶ்யந்தி ஸர்வத ஆத்மபூ⁴தம் ஸர்வஸ்ய அக்ஷரம் பஶ்யந்தி தீ⁴ரா: தீ⁴மந்தோ விவேகிந: । ஈத்³ருஶமக்ஷரம் யயா வித்³யயா அதி⁴க³ம்யதே ஸா பரா வித்³யேதி ஸமுதா³யார்த²: ॥
யதோ²ர்ணநாபி⁴: ஸ்ருஜதே க்³ருஹ்ணதே ச யதா² ப்ருதி²வ்யாமோஷத⁴ய: ஸம்ப⁴வந்தி ।
யதா² ஸத: புருஷாத்கேஶலோமாநி ததா²க்ஷராத்ஸம்ப⁴வதீஹ விஶ்வம் ॥ 7 ॥
பூ⁴தயோநிரக்ஷரமித்யுக்தம் । தத்கத²ம் பூ⁴தயோநித்வமித்யுச்யதே த்³ருஷ்டாந்தை: — யதா² லோகே ப்ரஸித்³த⁴: ஊர்ணநாபி⁴: லூதாகீட: கிஞ்சித்காரணாந்தரமநபேக்ஷ்ய ஸ்வயமேவ ஸ்ருஜதே ஸ்வஶரீராவ்யதிரிக்தாநேவ தந்தூந்ப³ஹி: ப்ரஸாரயதி புநஸ்தாநேவ க்³ருஹ்ணதே ச க்³ருஹ்ணாதி ஸ்வாத்மபா⁴வமேவாபாத³யதி ; யதா² ச ப்ருதி²வ்யாம் ஓஷத⁴ய:, வ்ரீஹ்யாதி³ஸ்தா²வராணீத்யர்த²:, ஸ்வாத்மாவ்யதிரிக்தா ஏவ ப்ரப⁴வந்தி ஸம்ப⁴வந்தி ; யதா² ச ஸத: வித்³யமாநாஜ்ஜீவத: புருஷாத் கேஶலோமாநி கேஶாஶ்ச லோமாநி ச ஸம்ப⁴வந்தி விலக்ஷணாநி । யதை²தே த்³ருஷ்டாந்தா:, ததா² விலக்ஷணம் ஸலக்ஷணம் ச நிமித்தாந்தராநபேக்ஷாத்³யதோ²க்தலக்ஷணாத் அக்ஷராத் ஸம்ப⁴வதி ஸமுத்பத்³யதே இஹ ஸம்ஸாரமண்ட³லே விஶ்வம் ஸமஸ்தம் ஜக³த் । அநேகத்³ருஷ்டாந்தோபாதா³நம் து ஸுகா²வபோ³த⁴நார்த²ம் ॥
தபஸா சீயதே ப்³ரஹ்ம ததோ(அ)ந்நமபி⁴ஜாயதே ।
அந்நாத்ப்ராணோ மந: ஸத்யம் லோகா: கர்மஸு சாம்ருதம் ॥ 8 ॥
யத்³ப்³ரஹ்மண உத்பத்³யமாநம் விஶ்வம் தத³நேந க்ரமேணோத்பத்³யதே, ந யுக³பத்³ப³த³ரமுஷ்டிப்ரக்ஷேபவதி³தி க்ரமநியமவிவக்ஷார்தோ²(அ)யம் மந்த்ர ஆரப்⁴யதே — தபஸா ஜ்ஞாநேந உத்பத்திவிதி⁴ஜ்ஞதயா பூ⁴தயோந்யக்ஷரம் ப்³ரஹ்ம சீயதே உபசீயதே உத்பாத³யிஷ்யதி³த³ம் ஜக³த் அங்குரமிவ பீ³ஜமுச்சூ²நதாம் க³ச்ச²தி புத்ரமிவ பிதா ஹர்ஷேண । ஏவம் ஸர்வஜ்ஞதயா ஸ்ருஷ்டிஸ்தி²திஸம்ஹாரஶக்திவிஜ்ஞாநவத்தயோபசிதாத் தத: ப்³ரஹ்மண: அந்நம் அத்³யதே பு⁴ஜ்யத இத்யந்நமவ்யாக்ருதம் ஸாதா⁴ரணம் காரணம் ஸம்ஸாரிணாம் வ்யாசிகீர்ஷிதாவஸ்தா²ரூபேண அபி⁴ஜாயதே உத்பத்³யதே । ததஶ்ச அவ்யாக்ருதாத்³வ்யாசிகீர்ஷிதாவஸ்தா²த் அந்நாத் ப்ராண: ஹிரண்யக³ர்போ⁴ ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்த்யதி⁴ஷ்டி²தோ ஜக³த்ஸாதா⁴ரணோ(அ)வித்³யாகாமகர்மபூ⁴தஸமுதா³யபீ³ஜாங்குரோ ஜக³தா³த்மா அபி⁴ஜாயத இத்யநுஷங்க³: । தஸ்மாச்ச ப்ராணாத் மந: மநஆக்²யம் ஸங்கல்பவிகல்பஸம்ஶயநிர்ணயாத்³யாத்மகமபி⁴ஜாயதே । ததோ(அ)பி ஸங்கல்பாத்³யாத்மகாந்மநஸ: ஸத்யம் ஸத்யாக்²யமாகாஶாதி³பூ⁴தபஞ்சகமபி⁴ஜாயதே । தஸ்மாத்ஸத்யாக்²யாத்³பூ⁴தபஞ்சகாத³ண்ட³க்ரமேண ஸப்த லோகா: பூ⁴ராத³ய: । தேஷு மநுஷ்யாதி³ப்ராணிவர்ணாஶ்ரமக்ரமேண கர்மாணி । கர்மஸு ச நிமித்தபூ⁴தேஷு அம்ருதம் கர்மஜம் ப²லம் । யாவத்கர்மாணி கல்பகோடிஶதைரபி ந விநஶ்யந்தி, தாவத்ப²லம் ந விநஶ்யதீத்யம்ருதம் ॥
ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித்³யஸ்ய ஜ்ஞாநமயம் தப: ।
தஸ்மாதே³தத்³ப்³ரஹ்ம நாம ரூபமந்நம் ச ஜாயதே ॥ 9 ॥
உக்தமேவார்த²முபஸஞ்ஜிஹீர்ஷுர்மந்த்ரோ வக்ஷ்யமாணார்த²மாஹ — ய: உக்தலக்ஷணோ(அ)க்ஷராக்²ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸாமாந்யேந ஸர்வம் ஜாநாதீதி ஸர்வஜ்ஞ: । விஶேஷேண ஸர்வம் வேத்தீதி ஸர்வவித் । யஸ்ய ஜ்ஞாநமயம் ஜ்ஞாநவிகாரமேவ ஸார்வஜ்ஞ்யலக்ஷணம் தப: அநாயாஸலக்ஷணம் , தஸ்மாத் யதோ²க்தாத்ஸர்வஜ்ஞாத் ஏதத் உக்தம் கார்யலக்ஷணம் ப்³ரஹ்ம ஹிரண்யக³ர்பா⁴க்²யம் ஜாயதே । கிஞ்ச, நாம அஸௌ தே³வத³த்தோ யஜ்ஞத³த்த இத்யாதி³லக்ஷணம் , ரூபம் இத³ம் ஶுக்லம் நீலமித்யாதி³, அந்நம் ச வ்ரீஹியவாதி³லக்ஷணம் , ஜாயதே பூர்வமந்த்ரோக்தக்ரமேணேத்யவிரோதோ⁴ த்³ரஷ்டவ்ய: ॥
த்³விதீய: க²ண்ட³:
ததே³தத்ஸத்யம் மந்த்ரேஷு கர்மாணி கவயோ யாந்யபஶ்யம்ஸ்தாநி த்ரேதாயாம் ப³ஹுதா⁴ ஸந்ததாநி ।
தாந்யாசரத² நியதம் ஸத்யகாமா ஏஷ வ: பந்தா²: ஸுக்ருதஸ்ய லோகே ॥ 1 ॥
ஸாங்கா³ வேதா³ அபரா வித்³யோக்தா ‘ருக்³வேதோ³ யஜுர்வேத³:’ (மு. உ. 1 । 1 । 5) இத்யாதி³நா । ‘யத்தத³த்³ரேஶ்யம்’ (மு. உ. 1 । 1 । 6) இத்யாதி³நா ‘நாமரூபமந்நம் ச ஜாயதே’ (மு. உ. 1 । 1 । 9) இத்யந்தேந க்³ரந்தே²நோக்தலக்ஷணமக்ஷரம் யயா வித்³யயாதி⁴க³ம்யத இதி ஸா பரா வித்³யா ஸவிஶேஷணோக்தா । அத: பரமநயோர்வித்³யயோர்விஷயௌ விவேக்தவ்யௌ ஸம்ஸாரமோக்ஷாவித்யுத்தரோ க்³ரந்த² ஆரப்⁴யதே । தத்ராபரவித்³யாவிஷய: கர்த்ராதி³ஸாத⁴நக்ரியாப²லபே⁴த³ரூப: ஸம்ஸாரோ(அ)நாதி³ரநந்தோ து³:க²ஸ்வரூபத்வாத்³தா⁴தவ்ய: ப்ரத்யேகம் ஶரீரிபி⁴: ஸாமஸ்த்யேந நதீ³ஸ்ரோதோவத³விச்சே²த³ரூபஸம்ப³ந்த⁴: தது³பஶமலக்ஷணோ மோக்ஷ: பரவித்³யாவிஷயோ(அ)நாத்³யநந்தோ(அ)ஜரோ(அ)மரோ(அ)ம்ருதோ(அ)ப⁴ய: ஶுத்³த⁴: ப்ரஸந்ந: ஸ்வாத்மப்ரதிஷ்டா²லக்ஷண: பரமாநந்தோ³(அ)த்³வய இதி । பூர்வம் தாவத³பரவித்³யாயா விஷயப்ரத³ர்ஶநார்த²மாரம்ப⁴: । தத்³த³ர்ஶநே ஹி தந்நிர்வேதோ³பபத்தி: । ததா² ச வக்ஷ்யதி — ‘பரீக்ஷ்ய லோகாந்கர்மசிதாந்’ (மு. உ. 1 । 2 । 12) இத்யாதி³நா । ந ஹ்யப்ரத³ர்ஶிதே பரீக்ஷோபபத்³யத இதி தத்ப்ரத³ர்ஶயந்நாஹ — ததே³தத் ஸத்யம் அவிதத²ம் । கிம் தத் ? மந்த்ரேஷு ருக்³வேதா³த்³யாக்²யேஷு கர்மாணி அக்³நிஹோத்ராதீ³நி மந்த்ரைரேவ ப்ரகாஶிதாநி கவய: மேதா⁴விநோ வஸிஷ்டா²த³ய: யாநி அபஶ்யந் த்³ருஷ்டவந்த: । யத்ததே³தத்ஸத்யமேகாந்தபுருஷார்த²ஸாத⁴நத்வாத் , தாநி ச வேத³விஹிதாநி ருஷித்³ருஷ்டாநி கர்மாணி த்ரேதாயாம் த்ரயீஸம்யோக³லக்ஷணாயாம் ஹௌத்ராத்⁴வர்யவௌத்³கா³த்ரப்ரகாராயாமதி⁴கரணபூ⁴தாயாம் ப³ஹுதா⁴ ப³ஹுப்ரகாரம் ஸந்ததாநி ஸம்ப்ரவ்ருத்தாநி கர்மிபி⁴: க்ரியமாணாநி த்ரேதாயாம் வா யுகே³ ப்ராயஶ: ப்ரவ்ருத்தாநி ; அதோ யூயம் தாநி ஆசரத² நிர்வர்தயத நியதம் நித்யம் ஸத்யகாமா யதா²பூ⁴தகர்மப²லகாமா: ஸந்த: । ஏஷ: வ: யுஷ்மாகம் பந்தா²: மார்க³: ஸுக்ருதஸ்ய ஸ்வயம் நிர்வர்திதஸ்ய கர்மண: லோகே ப²லநிமித்தம் லோக்யதே த்³ருஶ்யதே பு⁴ஜ்யத இதி கர்மப²லம் லோக உச்யதே । தத³ர்த²ம் தத்ப்ராப்தயே ஏஷ மார்க³ இத்யர்த²: । யாந்யேதாந்யக்³நிஹோத்ராதீ³நி த்ரய்யாம் விஹிதாநி கர்மாணி, தாந்யேஷ பந்தா² அவஶ்யப²லப்ராப்திஸாத⁴நமித்யர்த²: ॥
யதா³ லேலாயதே ஹ்யர்சி: ஸமித்³தே⁴ ஹவ்யவாஹநே ।
ததா³ஜ்யபா⁴கா³வந்தரேணாஹுதீ: ப்ரதிபாத³யேத் ॥ 2 ॥
தத்ராக்³நிஹோத்ரமேவ தாவத்ப்ரத²மம் ப்ரத³ர்ஶநார்த²முச்யதே, ஸர்வகர்மணாம் ப்ராத²ம்யாத் । தத்கத²ம் ? யதை³வ இந்த⁴நைரப்⁴யாஹிதை: ஸம்யகி³த்³தே⁴ ஸமித்³தே⁴ தீ³ப்தே ஹவ்யவாஹநே லேலாயதே சலதி அர்சி: ; ததா³ தஸ்மிந்காலே லேலாயமாநே சலத்யர்சிஷி ஆஜ்யபா⁴கௌ³ ஆஜ்யபா⁴க³யோ: அந்தரேண மத்⁴யே ஆவாபஸ்தா²நே ஆஹுதீ: ப்ரதிபாத³யேத் ப்ரக்ஷிபேத் தே³வதாமுத்³தி³ஶ்ய । அநேகாஹ:ப்ரயோகா³பேக்ஷயா ஆஹுதீரிதி ப³ஹுவசநம் । ஏஷ ஸம்யகா³ஹுதிப்ரக்ஷேபாதி³லக்ஷண: கர்மமார்கோ³ லோகப்ராப்தயே பந்தா²: । தஸ்ய ச ஸம்யக்கரணம் து³ஷ்கரம் ; விபத்தயஸ்த்வநேகா ப⁴வந்தி ॥
யஸ்யாக்³நிஹோத்ரமத³ர்ஶமபௌர்ணமாஸமசாதுர்மாஸ்யமநாக்³ரயணமதிதி²வர்ஜிதம் ச ।
அஹுதமவைஶ்வதே³வமவிதி⁴நா ஹுதமாஸப்தமாம்ஸ்தஸ்ய லோகாந்ஹிநஸ்தி ॥ 3 ॥
கத²ம் ? யஸ்ய அக்³நிஹோத்ரிண: அக்³நிஹோத்ரம் அத³ர்ஶம் த³ர்ஶாக்²யேந கர்மணா வர்ஜிதம் । அக்³நிஹோத்ரிபி⁴ரவஶ்யகர்தவ்யத்வாத்³த³ர்ஶஸ்ய । அக்³நிஹோத்ரிஸம்ப³ந்த்⁴யக்³நிஹோத்ரவிஶேஷணமிவ ப⁴வதி । தத³க்ரியமாணமித்யேதத் । ததா² அபௌர்ணமாஸம் இத்யாதி³ஷ்வப்யக்³நிஹோத்ரவிஶேஷணத்வம் த்³ரஷ்டவ்யம் । அக்³நிஹோத்ராங்க³த்வஸ்யாவிஶிஷ்டத்வாத் । அபௌர்ணமாஸம் பௌர்ணமாஸகர்மவர்ஜிதம் । அசாதுர்மாஸ்யம் சாதுர்மாஸ்யகர்மவர்ஜிதம் । அநாக்³ரயணம் ஆக்³ரயணம் ஶரதா³தி³ஷு கர்தவ்யம் , தச்ச ந க்ரியதே யஸ்ய தத்ததா² । அதிதி²வர்ஜிதம் ச அதிதி²பூஜநம் சாஹந்யஹந்யக்ரியமாணம் யஸ்ய । ஸ்வயம் ஸம்யக³க்³நிஹோத்ரகாலே அஹுதம் । அத³ர்ஶாதி³வத் அவைஶ்வதே³வம் வைஶ்வதே³வகர்மவர்ஜிதம் । ஹூயமாநமப்யவிதி⁴நா ஹுதம் அயதா²ஹுதமித்யேதத் । ஏவம் து³:ஸம்பாதி³தமஸம்பாதி³தமக்³நிஹோத்ராத்³யுபலக்ஷிதம் கர்ம கிம் கரோதீத்யுச்யதே — ஆஸப்தமாந் ஸப்தமஸஹிதாந் தஸ்ய கர்துர்லோகாந் ஹிநஸ்தி ஹிநஸ்தீவ ஆயாஸமாத்ரப²லத்வாத் । ஸம்யக் க்ரியமாணேஷு ஹி கர்மஸு கர்மபரிணாமாநுரூப்யேண பூ⁴ராத³ய: ஸத்யாந்தா: ஸப்த லோகா: ப²லம் ப்ராப்தவ்யம் । தே லோகா: ஏவம்பூ⁴தேநாக்³நிஹோத்ராதி³கர்மணா த்வப்ராப்யத்வாத்³தி⁴ம்ஸ்யந்த இவ, ஆயாஸமாத்ரம் த்வவ்யபி⁴சாரீத்யதோ ஹிநஸ்தீத்யுச்யதே । பிண்ட³தா³நாத்³யநுக்³ரஹேண வா ஸம்ப³த்⁴யமாநா: பித்ருபிதாமஹப்ரபிதாமஹா: புத்ரபௌத்ரப்ரபௌத்ரா: ஸ்வாத்மோபகாரா: ஸப்த லோகா உக்தப்ரகாரேணாக்³நிஹோத்ராதி³நா ந ப⁴வந்தீதி ஹிம்ஸ்யந்த இத்யுச்யதே ॥
காலீ கராலீ ச மநோஜவா ச ஸுலோஹிதா யா ச ஸுதூ⁴ம்ரவர்ணா ।
ஸ்பு²லிங்கி³நீ விஶ்வருசீ ச தே³வீ லேலாயமாநா இதி ஸப்த ஜிஹ்வா: ॥ 4 ॥
காலீ கராலீ ச மநோஜவா ச ஸுலோஹிதா யா ச ஸுதூ⁴ம்ரவர்ணா । ஸ்பு²லிங்கி³நீ விஶ்வருசீ ச தே³வீ லேலாயமாநா த³ஹநஸ்ய ஜிஹ்வா: । கால்யாத்³யா விஶ்வருச்யந்தா லேலாயமாநா: அக்³நேர்ஹவிராஹுதிக்³ரஸநார்தா² ஏதா: கில ஸப்த ஜிஹ்வா: ॥
ஏதேஷு யஶ்சரதே ப்⁴ராஜமாநேஷு யதா²காலம் சாஹுதயோ ஹ்யாத³தா³யந் ।
தம் நயந்த்யேதா: ஸூர்யஸ்ய ரஶ்மயோ யத்ர தே³வாநாம் பதிரேகோ(அ)தி⁴வாஸ: ॥ 5 ॥
ஏதேஷு அக்³நிஜிஹ்வாபே⁴தே³ஷு ய: அக்³நிஹோத்ரீ சரதே கர்மாசரத்யக்³நிஹோத்ராதி³கம் ப்⁴ராஜமாநேஷு தீ³ப்யமாநேஷு । யதா²காலம் ச யஸ்ய கர்மணோ ய: காலஸ்தம் காலமநதிக்ரம்ய யதா²காலம் யஜமாநம் ஆத³தா³யந் ஆத³தா³நா ஆஹுதய: தம் நயந்தி ப்ராபயந்தி । ஏதா: ஆஹுதயோ யா இமா அநேந நிர்வர்திதா: ஸூர்யஸ்ய ரஶ்மய: பூ⁴த்வா, ரஶ்மித்³வாரைரித்யர்த²: । யத்ர யஸ்மிந்ஸ்வர்கே³ தே³வாநாம் பதி: இந்த்³ர: ஏக: ஸர்வாநுபரி அதி⁴ வஸதீதி அதி⁴வாஸ: ॥
ஏஹ்யேஹீதி தமாஹுதய: ஸுவர்சஸ: ஸூர்யஸ்ய ரஶ்மிபி⁴ர்யஜமாநம் வஹந்தி ।
ப்ரியாம் வாசமபி⁴வத³ந்த்யோ(அ)ர்சயந்த்ய ஏஷ வ: புண்ய: ஸுக்ருதோ ப்³ரஹ்மலோக: ॥ 6 ॥
கத²ம் ஸூர்யஸ்ய ரஶ்மிபி⁴ர்யஜமாநம் வஹந்தீத்யுச்யதே — ஏஹி ஏஹி இதி ஆஹ்வயந்த்ய: தம் யஜமாநம் ஆஹுதய: ஸுவர்சஸ: தீ³ப்திமத்ய: ; கிஞ்ச, ப்ரியாம் இஷ்டாம் வாசம் ஸ்துத்யாதி³லக்ஷணாம் அபி⁴வத³ந்த்ய: உச்சாரயந்த்ய: அர்சயந்த்ய: பூஜயந்த்யஶ்ச ஏஷ: வ: யுஷ்மாகம் புண்ய: ஸுக்ருத: ப்³ரஹ்மலோக: ப²லரூப:, இத்த²ம் ப்ரியாம் வாசம் அபி⁴வத³ந்த்யோ வஹந்தீத்யர்த²: । ப்³ரஹ்மலோக: ஸ்வர்க³: ப்ரகரணாத் ॥
ப்லவா ஹ்யேதே அத்³ருடா⁴ யஜ்ஞரூபா அஷ்டாத³ஶோக்தமவரம் யேஷு கர்ம ।
ஏதச்ச்²ரேயோ யே(அ)பி⁴நந்த³ந்தி மூடா⁴ ஜராம்ருத்யும் தே புநரேவாபி யந்தி ॥ 7 ॥
ஏதச்ச ஜ்ஞாநரஹிதம் கர்மைதாவத்ப²லமவித்³யாகாமகர்மகார்யம் அதோ(அ)ஸாரம் து³:க²மூலமிதி நிந்த்³யதே — ப்லவா: விநாஶிந இத்யர்த²: । ஹி யஸ்மாத் ஏதே அத்³ருடா⁴: அஸ்தி²ரா: யஜ்ஞரூபா: யஜ்ஞஸ்ய ரூபாணி யஜ்ஞரூபா: யஜ்ஞநிர்வர்தகா: அஷ்டாத³ஶ அஷ்டாத³ஶஸங்க்²யாகா: ஷோட³ஶர்த்விஜ: பத்நீ யஜமாநஶ்சேத்யஷ்டாத³ஶ । ஏததா³ஶ்ரயம் கர்ம உக்தம் கதி²தம் ஶாஸ்த்ரேண யேஷு அஷ்டாத³ஶஸு அவரம் கேவலம் ஜ்ஞாநவர்ஜிதம் கர்ம । அதஸ்தேஷாமவரகர்மாஶ்ரயாணாமஷ்டாத³ஶாநாமத்³ருட⁴தயா ப்லவத்வாத்ப்லவதே ஸஹ ப²லேந தத்ஸாத்⁴யம் கர்ம ; குண்ட³விநாஶாதி³வ க்ஷீரத³த்⁴யாதீ³நாம் தத்ஸ்தா²நாம் நாஶ: ; யத ஏவம் ஏதத் கர்ம ஶ்ரேய: ஶ்ரேய:ஸாத⁴நமிதி யே அபி⁴நந்த³ந்தி அபி⁴ஹ்ருஷ்யந்தி அவிவேகிந: மூடா⁴:, அத: தே ஜராம் ச ம்ருத்யும் ச ஜராம்ருத்யும் கஞ்சித்காலம் ஸ்வர்கே³ ஸ்தி²த்வா புநரேவ அபி யந்தி பூ⁴யோ(அ)பி க³ச்ச²ந்தி ॥
அவித்³யாயாமந்தரே வர்தமாநா: ஸ்வயம் தீ⁴ரா: பண்டி³தம்மந்யமாநா: ।
ஜங்க⁴ந்யமாநா: பரியந்தி மூடா⁴ அந்தே⁴நைவ நீயமாநா யதா²ந்தா⁴: ॥ 8 ॥
கிஞ்ச, அவித்³யாயாம் அந்தரே மத்⁴யே வர்தமாநா: அவிவேகப்ராயா: ஸ்வயம் வயமேவ தீ⁴ரா: தீ⁴மந்த: பண்டி³தா விதி³தவேதி³தவ்யாஶ்சேதி மந்யமாநா ஆத்மாநம் ஸம்பா⁴வயந்த:, தே ச ஜங்க⁴ந்யமாநா: ஜராரோகா³த்³யநேகாநர்த²வ்ராதைர்ஹந்யமாநா ப்⁴ருஶம் பீட்³யமாநா: பரியந்தி விப்⁴ரமந்தி மூடா⁴: । த³ர்ஶநவர்ஜிதத்வாத் அந்தே⁴நைவ அசக்ஷுஷ்கேணைவ நீயமாநா: ப்ரத³ர்ஶ்யமாநமார்கா³: ; யதா² லோகே அந்தா⁴: சக்ஷூரஹிதா க³ர்தகண்டகாதௌ³ பதந்தி, தத்³வத் ॥
அவித்³யாயாம் ப³ஹுதா⁴ வர்தமாநா வயம் க்ருதார்தா² இத்யபி⁴மந்யந்தி பா³லா: ।
யத்கர்மிணோ ந ப்ரவேத³யந்தி ராகா³த்தேநாதுரா: க்ஷீணலோகாஶ்ச்யவந்தே ॥ 9 ॥
கிஞ்ச, அவித்³யாயாம் ப³ஹுதா⁴ ப³ஹுப்ரகாரம் வர்தமாநா: வயமேவ க்ருதார்தா²: க்ருதப்ரயோஜநா: இதி ஏவம் அபி⁴மந்யந்தி அபி⁴மந்யந்தே அபி⁴மாநம் குர்வந்தி பா³லா: அஜ்ஞாநிந: । யத் யஸ்மாதே³வம் கர்மிண: ந ப்ரவேத³யந்தி தத்த்வம் ந ஜாநந்தி ராகா³த் கர்மப²லராகா³பி⁴ப⁴வநிமித்தம் , தேந காரணேந ஆதுரா: து³:கா²ர்தா: ஸந்த: க்ஷீணலோகா: க்ஷீணகர்மப²லா: ஸ்வர்க³லோகாத் ச்யவந்தே ॥
இஷ்டாபூர்தம் மந்யமாநா வரிஷ்ட²ம் நாந்யச்ச்²ரேயோ வேத³யந்தே ப்ரமூடா⁴: ।
நாகஸ்ய ப்ருஷ்டே² தே ஸுக்ருதே(அ)நுபூ⁴த்வேமம் லோகம் ஹீநதரம் வா விஶந்தி ॥ 10 ॥
இஷ்டாபூர்தம் இஷ்டம் யாகா³தி³ ஶ்ரௌதம் கர்ம பூர்தம் ஸ்மார்தம் வாபீகூபதடா³கா³தி³கர்ம மந்யமாநா: ஏததே³வாதிஶயேந புருஷார்த²ஸாத⁴நம் வரிஷ்ட²ம் ப்ரதா⁴நமிதி சிந்தயந்த:, அந்யத் ஆத்மஜ்ஞாநாக்²யம் ஶ்ரேய:ஸாத⁴நம் ந வேத³யந்தே ந ஜாநந்தி ப்ரமூடா⁴: புத்ரபஶுபா³ந்த⁴வாதி³ஷு ப்ரமத்ததயா மூடா⁴: ; தே ச நாகஸ்ய ஸ்வர்க³ஸ்ய ப்ருஷ்டே² உபரிஸ்தா²நே ஸுக்ருதே போ⁴கா³யதநே அநுபூ⁴த்வா அநுபூ⁴ய கர்மப²லம் புந: இமம் லோகம் மாநுஷம் அஸ்மாத் ஹீநதரம் வா திர்யங்நரகாதி³லக்ஷணம் யதா²கர்மஶேஷம் விஶந்தி ॥
தப:ஶ்ரத்³தே⁴ யே ஹ்யுபவஸந்த்யரண்யே ஶாந்தா வித்³வாம்ஸோ பை⁴க்ஷசர்யாம் சரந்த: ।
ஸூர்யத்³வாரேண தே விரஜா: ப்ரயாந்தி யத்ராம்ருத: ஸ புருஷோ ஹ்யவ்யயாத்மா ॥ 11 ॥
யே புநஸ்தத்³விபரீதஜ்ஞாநயுக்தா வாநப்ரஸ்தா²: ஸம்ந்யாஸிநஶ்ச, தப:ஶ்ரத்³தே⁴ ஹி தப: ஸ்வாஶ்ரமவிஹிதம் கர்ம, ஶ்ரத்³தா⁴ ஹிரண்யக³ர்பா⁴தி³விஷயா வித்³யா, தே தப:ஶ்ரத்³தே⁴ உபவஸந்தி ஸேவம்தே(அ)ரண்யே வர்தமாநா: ஸந்த: । ஶாந்தா: உபரதகரணக்³ராமா: । வித்³வாம்ஸ: க்³ருஹஸ்தா²ஶ்ச ஜ்ஞாநப்ரதா⁴நா இத்யர்த²: । பை⁴க்ஷசர்யாம் சரந்த: பரிக்³ரஹாபா⁴வாது³பவஸந்த்யரண்யே இதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸூர்யத்³வாரேண ஸூர்யோபலக்ஷிதேநோத்தரேண பதா² தே விரஜா: விரஜஸ:, க்ஷீணபுண்யபாபகர்மாண: ஸந்த இத்யர்த²: । ப்ரயாந்தி ப்ரகர்ஷேண யாந்தி யத்ர யஸ்மிந்ஸத்யலோகாதௌ³ அம்ருத: ஸ புருஷ: ப்ரத²மஜோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴: ஹி அவ்யயாத்மா அவ்யயஸ்வபா⁴வோ யாவத்ஸம்ஸாரஸ்தா²யீ । ஏதத³ந்தாஸ்து ஸம்ஸாரக³தயோ(அ)பரவித்³யாக³ம்யா: । நந்வேதம் மோக்ஷமிச்ச²ந்தி கேசித் । ந, ‘இஹைவ ஸர்வே ப்ரவிலீயந்தி காமா:’ (மு. உ. 3 । 2 । 2) ‘தே ஸர்வக³ம் ஸர்வத: ப்ராப்ய தீ⁴ரா யுக்தாத்மாந: ஸர்வமேவாவிஶந்தி’ (மு. உ. 3 । 2 । 5) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: ; அப்ரகரணாச்ச । அபரவித்³யாப்ரகரணே ஹி ப்ரவ்ருத்தே ந ஹ்யகஸ்மாந்மோக்ஷப்ரஸங்கோ³(அ)ஸ்தி । விரஜஸ்த்வம் த்வாபேக்ஷிகம் । ஸமஸ்தமபரவித்³யாகார்யம் ஸாத்⁴யஸாத⁴நலக்ஷணம் க்ரியாகாரகப²லபே⁴த³பி⁴ந்நம் த்³வைதம் ஏதாவதே³வ யத்³தி⁴ரண்யக³ர்ப⁴ப்ராப்த்யவஸாநம் । ததா² ச மநுநோக்தம் ஸ்தா²வராத்³யாம் ஸம்ஸாரக³திமநுக்ராமதா — ‘ப்³ரஹ்மா விஶ்வஸ்ருஜோ த⁴ர்மோ மஹாநவ்யக்தமேவ ச । உத்தமாம் ஸாத்த்விகீமேதாம் க³திமாஹுர்மநீஷிண:’ (மநு. 12 । 50) இதி ॥
பரீக்ஷ்ய லோகாந்கர்மசிதாந்ப்³ராஹ்மணோ நிர்வேத³மாயாந்நாஸ்த்யக்ருத: க்ருதேந ।
தத்³விஜ்ஞாநார்த²ம் ஸ கு³ருமேவாபி⁴க³ச்சே²த்ஸமித்பாணி: ஶ்ரோத்ரியம் ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²ம் ॥ 12 ॥
அதே²தா³நீமஸ்மாத்ஸாத்⁴யஸாத⁴நரூபாத்ஸர்வஸ்மாத்ஸம்ஸாராத்³விரக்தஸ்ய பரஸ்யாம் வித்³யாயாமதி⁴காரப்ரத³ர்ஶநார்த²மித³முச்யதே — பரீக்ஷ்ய யதே³தத்³ருக்³வேதா³த்³யபரவித்³யாவிஷயம் ஸ்வாபா⁴விகாவித்³யாகாமகர்மதோ³ஷவத்புருஷாநுஷ்டே²யமவித்³யாதி³தோ³ஷவந்தமேவ புருஷம் ப்ரதி விஹிதத்வாத்தத³நுஷ்டா²நகார்யபூ⁴தாஶ்ச லோகா யே த³க்ஷிணோத்தரமார்க³லக்ஷணா: ப²லபூ⁴தா:, யே ச விஹிதாகரணப்ரதிஷேதா⁴திக்ரமதோ³ஷஸாத்⁴யா நரகதிர்யக்ப்ரேதலக்ஷணா:, தாநேதாந்பரீக்ஷ்ய ப்ரத்யக்ஷாநுமாநோபமாநாக³மை: ஸர்வதோ யாதா²த்ம்யேநாவதா⁴ர்ய லோகாந் ஸம்ஸாரக³திபூ⁴தாநவ்யக்தாதி³ஸ்தா²வராந்தாந்வ்யாக்ருதாவ்யாக்ருதலக்ஷணாந்பீ³ஜாங்குரவதி³தரேதரோத்பத்திநிமித்தாநநேகாநர்த²ஶதஸஹஸ்ரஸங்குலாந்கத³லீக³ர்ப⁴வத³ஸாராந்மாயாமரீச்யுத³கக³ந்த⁴ர்வநக³ராகாரஸ்வப்நஜலபு³த்³பு³த³பே²நஸமாந்ப்ரதிக்ஷணப்ரத்⁴வம்ஸாந்ப்ருஷ்ட²த: க்ருத்வா வித்³யாகாமதோ³ஷப்ரவர்திதகர்மசிதாந்த⁴ர்மாத⁴ர்மநிர்வர்திதாநித்யேதத் । ப்³ராஹ்மண:, ப்³ராஹ்மணஸ்யைவ விஶேஷதோ(அ)தி⁴கார: ஸர்வத்யாகே³ந ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமிதி ப்³ராஹ்மணக்³ரஹணம் । பரீக்ஷ்ய லோகாந்கிம் குர்யாதி³த்யுச்யதே — நிர்வேத³ம் , நிஷ்பூர்வோ விதி³ரத்ர வைராக்³யார்தே², வைராக்³யம் ஆயாத் குர்யாதி³த்யேதத் । ஸ வைராக்³யப்ரகார: ப்ரத³ர்ஶ்யதே — இஹ ஸம்ஸாரே நாஸ்தி கஶ்சித³பி அக்ருத: பதா³ர்த²: । ஸர்வ ஏவ ஹி லோகா: கர்மசிதா: கர்மக்ருதத்வாச்சாநித்யா: । ந நித்யம் கிஞ்சித³ஸ்தீத்யபி⁴ப்ராய: । ஸர்வம் து கர்மாநித்யஸ்யைவ ஸாத⁴நம் । யஸ்மாச்சதுர்வித⁴மேவ ஹி ஸர்வம் கர்ம கார்யம் — உத்பாத்³யமாப்யம் விகார்யம் ஸம்ஸ்கார்யம் வா । நாத: பரம் கர்மணோ விஷயோ(அ)ஸ்தி । அஹம் ச நித்யேநாம்ருதேநாப⁴யேந கூடஸ்தே²நாசலேந த்⁴ருவேணார்தே²நார்தீ², ந தத்³விபரீதேந । அத: கிம் க்ருதேந கர்மணா ஆயாஸப³ஹுலேநாநர்த²ஸாத⁴நேந இத்யேவம் நிர்விண்ணோ(அ)ப⁴யம் ஶிவமக்ருதம் நித்யம் பத³ம் யத் , தத்³விஜ்ஞாநார்த²ம் விஶேஷேணாதி⁴க³மார்த²ம் ஸ நிர்விண்ணோ ப்³ராஹ்மண: கு³ருமேவ ஆசார்யம் ஶமத³மாதி³ஸம்பந்நம் அபி⁴க³ச்சே²த் । ஶாஸ்த்ரஜ்ஞோ(அ)பி ஸ்வாதந்த்ர்யேண ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாந்வேஷணம் ந குர்யாதி³த்யேதத்³கு³ருமேவேத்யவதா⁴ரணப²லம் । ஸமித்பாணி: ஸமித்³பா⁴ரக்³ருஹீதஹஸ்த: ஶ்ரோத்ரியம் அத்⁴யயநஶ்ருதார்த²ஸம்பந்நம் ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²ம் ஹித்வா ஸர்வகர்மாணி கேவலே(அ)த்³வயே ப்³ரஹ்மணி நிஷ்டா² யஸ்ய ஸோ(அ)யம் ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²: ; ஜபநிஷ்ட²ஸ்தபோநிஷ்ட² இதி யத்³வத் । ந ஹி கர்மிணோ ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²தா ஸம்ப⁴வதி, கர்மாத்மஜ்ஞாநயோர்விரோதா⁴த் । ஸ தம் கு³ரும் விதி⁴வது³பஸந்ந: ப்ரஸாத்³ய ப்ருச்சே²த³க்ஷரம் புருஷம் ஸத்யம் ॥
தஸ்மை ஸ வித்³வாநுபஸந்நாய ஸம்யக்ப்ரஶாந்தசித்தாய ஶமாந்விதாய ।
யேநாக்ஷரம் புருஷம் வேத³ ஸத்யம் ப்ரோவாச தாம் தத்த்வதோ ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ॥ 13 ॥
தஸ்மை ஸ: வித்³வாந் கு³ருர்ப்³ரஹ்மவித் , உபஸந்நாய உபக³தாய । ஸம்யக் யதா²ஶாஸ்த்ரமித்யேதத் । ப்ரஶாந்தசித்தாய உபரதத³ர்பாதி³தோ³ஷாய । ஶமாந்விதாய பா³ஹ்யேந்த்³ரியோபரமேண ச யுக்தாய,
ஸர்வதோ விரக்தாயேத்யேதத் । யேந விஜ்ஞாநேந யயா வித்³யயா ச பரயா அக்ஷரம் அத்³ரேஶ்யாதி³விஶேஷணம் ததே³வாக்ஷரம் புருஷஶப்³த³வாச்யம் பூர்ணத்வாத்புரி ஶயநாச்ச, ஸத்யம் ததே³வ பரமார்த²ஸ்வாபா⁴வ்யாத³வ்யயம் , அக்ஷரம் சாக்ஷரணாத³க்ஷதத்வாத³க்ஷயத்வாச்ச, வேத³ விஜாநாதி தாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாம் தத்த்வத: யதா²வத் ப்ரோவாச ப்ரப்³ரூயாதி³த்யர்த²: । ஆசார்யஸ்யாப்யயமேவ நியமோ யந்ந்யாயப்ராப்தஸச்சி²ஷ்யநிஸ்தாரணமவித்³யாமஹோத³தே⁴: ॥