नियमहेतुं प्रश्नपूर्वकमाह -
कस्मादिति ।
हेत्वर्थं विवृणोति -
एवमिति ।
उत्कृष्टनिकृष्टयोरुत्कृष्टस्य द्रष्टव्यत्वादादित्यादिदृष्ट्या ब्रह्मैवोपास्यमित्युक्तमाशङ्क्याह -
तथाचेति ।
किं तदनुसरणेनेत्याशङ्क्याह -
स चेति ।
प्रसङ्गमेव दृष्टान्तेन स्पष्टयति -
नहीति ।
ब्रह्मण एव फलमत इतिन्यायात्फलदातृत्वात्तस्यैवादित्यादिधीभिरुपास्येतेति शङ्कते -
नन्विति ।
किञ्च शास्त्रस्य स्वत एव प्रामाण्यान्न लौकिकन्यायापेक्षेत्याह -
नचेति ।
ब्रह्मण एव फलदातृत्वेऽपि शास्त्रमादित्यादौ प्रतीके ब्रह्मधिया ध्येये तत्फलदमिति वा ब्रवीत्यादित्यादिधिया ब्रह्मण्युपास्ये वेति शास्त्रार्थसन्देहे लोकानुसारेण निर्धारणमित्याह -
अत्रेति ।
लौकिकन्यायस्य निश्चयहेतुत्वे विपक्षे दोषमाह -
तेनेति ।
न केवलं लौकिकन्यायो निश्चायकः किं त्वादित्यादिशब्दानां प्रथमश्रुतत्वेन मुख्यार्थत्वमपीत्याह -
प्राथम्यादिति ।
ब्रह्मशब्दस्य धीपरत्वे युक्त्यन्तरमाह -
इतिपरत्वादिति ।
तस्येतिपरत्वमेव स्फोरयति -
तथाहीति ।
आदित्यादिशब्देषु वैलक्षण्यमाह -
शुद्धानिति ।
अस्तु ब्रह्मशब्दस्येतिपरत्वमादित्यादिशब्दानां च शुद्धत्वं तथापि कथं दृष्टिपरत्वार्थपरत्वव्यवस्थेत्याशङ्क्याह -
ततश्चेति ।
रजतशब्दस्यापि शुक्तिशब्दवदर्थपरत्वं चेदितिशब्दयोगो व्यर्थः स्यादित्यर्थः ।
प्रतीतिश्चेत्तस्या निरालम्बनत्वायोगादस्त्येव रजतमपीत्याशङ्क्याह -
प्रत्येत्येवेति ।
प्रतीतेराभासत्वान्न योग्यमालम्बनमस्तीत्यर्थः ।
लोकसिद्धमर्थं प्रकृते योजयति -
एवमिति ।
किं चादित्यादीनां द्वितीयाश्रुत्योपास्तिकर्मत्वेन प्राधान्यसिद्धेर्ब्रह्मशब्दस्य धीपरत्वमेवेत्याह -
वाक्येति ।
उत्कृष्टनिकृष्टयोरुत्कृष्टमेवोपास्यं फलविशेषपरत्वाद्राजादिवदित्युक्तमनुवदति -
यत्त्विति ।
आदित्यादीनामेवोपास्यत्वार्पकद्वितीयाश्रुतिविरुद्धमनुमानमित्याह -
तदिति ।
कथं तर्हि फलसिद्धिरित्याशङ्क्य हेतोरन्यथासिद्धिमाह -
फलं त्विति ।
धर्मस्यैव फलदत्वात्कुतो ब्रह्मणस्तथात्वं, तत्राह -
वर्णितं चेति ।
द्वितीयेतिशब्दश्रुतिभ्यामुत्कृष्टदृष्ट्या निकृष्टमुपास्यमितिन्यायानुगृहीताभ्यामुक्तानुमानभङ्गादसञ्जातविरोधित्वेन प्रथमश्रुता आदित्यादय एव चरमश्रुततया सञ्जातविरोधात्प्रत्ययमात्रपरब्रह्मशब्देनार्पितब्रह्मदृष्टिविशिष्टा विशेषणतयोपास्यब्रह्मसामर्थ्यलब्धफलविशेषा ध्येया भवन्तीति भावः ।
कथं तर्हीदं ब्रह्मोपासनमिति प्रसिद्धिः, तत्राह -
ईदृशं चेति ॥ ५ ॥