ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃಚತುರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಪೂರ್ವಪೃಷ್ಠಮ್      ಉತ್ತರಪೃಷ್ಠಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ತದ್ಧೇದಂ ತರ್ಹ್ಯವ್ಯಾಕೃತಮಾಸೀತ್ತನ್ನಾಮರೂಪಾಭ್ಯಾಮೇವ ವ್ಯಾಕ್ರಿಯತಾಸೌನಾಮಾಯಮಿದಂರೂಪ ಇತಿ ತದಿದಮಪ್ಯೇತರ್ಹಿ ನಾಮರೂಪಾಭ್ಯಾಮೇವ ವ್ಯಾಕ್ರಿಯತೇಽಸೌನಾಮಾಯಮಿದಂರೂಪ ಇತಿ ಸ ಏಷ ಇಹ ಪ್ರವಿಷ್ಟಃ । ಆ ನಖಾಗ್ರೇಭ್ಯೋ ಯಥಾ ಕ್ಷುರಃ ಕ್ಷುರಧಾನೇಽವಹಿತಃ ಸ್ಯಾದ್ವಿಶ್ವಂಭರೋ ವಾ ವಿಶ್ವಂಭರಕುಲಾಯೇ ತಂ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ । ಅಕೃತ್ಸ್ನೋ ಹಿ ಸ ಪ್ರಾಣನ್ನೇವ ಪ್ರಾಣೋ ನಾಮ ಭವತಿ । ವದನ್ವಾಕ್ಪಶ್ಯಂಶ್ಚಕ್ಷುಃ ಶೃಣ್ವಞ್ಶ್ರೋತ್ರಂ ಮನ್ವಾನೋ ಮನಸ್ತಾನ್ಯಸ್ಯೈತಾನಿ ಕರ್ಮನಾಮಾನ್ಯೇವ । ಸ ಯೋಽತ ಏಕೈಕಮುಪಾಸ್ತೇ ನ ಸ ವೇದಾಕೃತ್ಸ್ನೋ ಹ್ಯೇಷೋಽತ ಏಕೈಕೇನ ಭವತ್ಯಾತ್ಮೇತ್ಯೇವೋಪಾಸೀತಾತ್ರ ಹ್ಯೇತೇ ಸರ್ವ ಏಕಂ ಭವಂತಿ । ತದೇತತ್ಪದನೀಯಮಸ್ಯ ಸರ್ವಸ್ಯ ಯದಯಮಾತ್ಮಾನೇನ ಹ್ಯೇತತ್ಸರ್ವಂ ವೇದ । ಯಥಾ ಹ ವೈ ಪದೇನಾನುವಿಂದೇದೇವಂ ಕೀರ್ತಿಂ ಶ್ಲೋಕಂ ವಿಂದತೇ ಯ ಏವಂ ವೇದ ॥ ೭ ॥
ಕಥಂ ಪುನಃ ಪಶ್ಯನ್ವೇದೇತ್ಯಾಹ — ಆತ್ಮೇತ್ಯೇವ ಆತ್ಮೇತಿ — ಪ್ರಾಣಾದೀನಿ ವಿಶೇಷಣಾನಿ ಯಾನ್ಯುಕ್ತಾನಿ ತಾನಿ ಯಸ್ಯ ಸಃ — ಆಪ್ನುವಂಸ್ತಾನ್ಯಾತ್ಮೇತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ಸ ತಥಾ ಕೃತ್ಸ್ನವಿಶೇಷೋಪಸಂಹಾರೀ ಸನ್ಕೃತ್ಸ್ನೋ ಭವತಿ । ವಸ್ತುಮಾತ್ರರೂಪೇಣ ಹಿ ಪ್ರಾಣಾದ್ಯುಪಾಧಿವಿಶೇಷಕ್ರಿಯಾಜನಿತಾನಿ ವಿಶೇಷಣಾನಿ ವ್ಯಾಪ್ನೋತಿ । ತಥಾ ಚ ವಕ್ಷ್ಯತಿ — ‘ಧ್ಯಾಯತೀವ ಲೇಲಾಯತೀವ’ (ಬೃ. ಉ. ೪ । ೩ । ೭) ಇತಿ । ತಸ್ಮಾದಾತ್ಮೇತ್ಯೇವೋಪಾಸೀತ । ಏವಂ ಕೃತ್ಸ್ನೋ ಹ್ಯಸೌ ಸ್ವೇನ ವಸ್ತುರೂಪೇಣ ಗೃಹ್ಯಮಾಣೋ ಭವತಿ । ಕಸ್ಮಾತ್ಕೃತ್ಸ್ನ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ — ಅತ್ರಾಸ್ಮಿನ್ನಾತ್ಮನಿ, ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ , ನಿರುಪಾಧಿಕೇ, ಜಲಸೂರ್ಯಪ್ರತಿಬಿಂಬಭೇದಾ ಇವಾದಿತ್ಯೇ, ಪ್ರಾಣಾದ್ಯುಪಾಧಿಕೃತಾ ವಿಶೇಷಾಃ ಪ್ರಾಣಾದಿಕರ್ಮಜನಾಮಾಭಿಧೇಯಾ ಯಥೋಕ್ತಾ ಹ್ಯೇತೇ, ಏಕಮಭಿನ್ನತಾಮ್ , ಭವಂತಿ ಪ್ರತಿಪದ್ಯಂತೇ ॥

ಆಕಾಂಕ್ಷಾಪೂರ್ವಕಂ ವಿದ್ಯಾಸೂತ್ರಮವತಾರಯತಿ —

ಕಥಮಿತಿ ।

ತತ್ರ ವ್ಯಾಖ್ಯೇಯಂ ಪದಮಾದತ್ತೇ —

ಆತ್ಮೇತೀತಿ ।

ತದ್ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ ಪ್ರಾಣಾದೀನೀತಿ ।

ತಸ್ಮಿಂದೃಷ್ಟೇ ಪೂರ್ವೋಕ್ತದೋಷಪರಾಹಿತ್ಯಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ಸ ತಥೇತಿ ।

ತತ್ತದ್ವಿಶೇಷಣವ್ಯಾಪ್ತಿದ್ವಾರೇಣೇತಿ ಯಾವತ್ ।

ಕಥಂ ತತ್ತದ್ವಿಶೇಷೋಪಸಂಹಾರೀ ತೇನ ತೇನಾಽತ್ಮನಾ ತಿಷ್ಠನ್ಕೃತ್ಸ್ನಃ ಸ್ಯಾತ್ತತ್ರಾಹ —

ವಸ್ತುಮಾತ್ರೇತಿ ।

ಸ್ವತೋಽಸ್ಯ ಪ್ರಾಣನಾದಿಸಂಬಂಧೇ ಸಂಭವತಿ ಕಿಮಿತ್ಯುಪಾಧಿಸಂಬಂಧೇನೇತ್ಯಾಸಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ತಥಾ ಚೇತಿ ।

ಆತ್ಮನಿ ಸರ್ವೋಪಸಂಹಾರವತಿ ದೃಷ್ಟೇ ಪೂರ್ವೋಕ್ತದೋಷಾಭಾವಾತ್ತಂ ಪಶ್ಯನ್ನೇವಾಽಽತ್ಮದರ್ಶೀತ್ಯುಪಸಂಹರತಿ —

ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।

ಯಥೋಕ್ತಾತ್ಮೋಪಾಸನೇ ಪೂರ್ವೋಕ್ತದೋಷಾಭಾವೇ ಪ್ರಾಗುಕ್ತಮೇವ ಹೇತುಂ ಸ್ಮಾರಯತಿ —

ಏವಮಿತಿ ।

ತಸ್ಯಾರ್ಥಂ ಸ್ಫೋರಯತಿ —

ಸ್ವೇನೇತಿ ।

ವಾಙ್ಮನಸಾತೀತೇನಾಕಾರ್ಯಕರಣೇನ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಭೂತೇನೇತಿ ಯಾವತ್ ।

ಆಕಾಂಕ್ಷಾಪೂರ್ವಕಮುತ್ತರವಾಕ್ಯಮವತಾರ್ಯ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —

ಕಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ತಸ್ಮಾದ್ಯಥೋಕ್ತಮಾತ್ಮಾನಮೇವೋಪಾಸೀತೇತಿ ಶೇಷಃ । ಅಸ್ಯೈವ ದ್ಯೋತಕೋ ದ್ವಿತೀಯೋ ಹಿಶಬ್ದಃ ।