ನ ತಾವತ್ ಅಸಂಸಾರೀ ಪರಃ — ಪಾಣಿಪೇಷಣಪ್ರತಿಬೋಧಿತಾತ್ ಶಬ್ದಾದಿಭುಜಃ ಅವಸ್ಥಾಂತರವಿಶಿಷ್ಟಾತ್ ಉತ್ಪತ್ತಿಶ್ರುತೇಃ ; ನ ಪ್ರಶಾಸಿತಾ ಅಶನಾಯಾದಿವರ್ಜಿತಃ ಪರೋ ವಿದ್ಯತೇ ; ಕಸ್ಮಾತ್ ? ಯಸ್ಮಾತ್ ‘ಬ್ರಹ್ಮ ಜ್ಞಪಯಿಷ್ಯಾಮಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೧ । ೧೫) ಇತಿ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯ, ಸುಪ್ತಂ ಪುರುಷಂ ಪಾಣಿಪೇಷ ಬೋಧಯಿತ್ವಾ, ತಂ ಶಬ್ದಾದಿಭೋಕ್ತೃತ್ವವಿಶಿಷ್ಟಂ ದರ್ಶಯಿತ್ವಾ, ತಸ್ಯೈವ ಸ್ವಪ್ನದ್ವಾರೇಣ ಸುಷುಪ್ತ್ಯಾಖ್ಯಮವಸ್ಥಾಂತರಮುನ್ನೀಯ, ತಸ್ಮಾದೇವ ಆತ್ಮನಃ ಸುಷುಪ್ತ್ಯವಸ್ಥಾವಿಶಿಷ್ಟಾತ್ ಅಗ್ನಿವಿಸ್ಫುಲಿಂಗೋರ್ಣನಾಭಿದೃಷ್ಟಾಂತಾಭ್ಯಾಮ್ ಉತ್ಪತ್ತಿಂ ದರ್ಶಯತಿ ಶ್ರುತಿಃ — ‘ಏವಮೇವಾಸ್ಮಾತ್’ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ; ನ ಚಾನ್ಯೋ ಜಗದುತ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಮಂತರಾಲೇ ಶ್ರುತೋಽಸ್ತಿ ; ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯೈವ ಹಿ ಪ್ರಕರಣಮ್ । ಸಮಾನಪ್ರಕರಣೇ ಚ ಶ್ರುತ್ಯಂತರೇ ಕೌಷೀತಕಿನಾಮ್ ಆದಿತ್ಯಾದಿಪುರುಷಾನ್ಪ್ರಸ್ತುತ್ಯ ‘ಸ ಹೋವಾಚ ಯೋ ವೈ ಬಾಲಾಕ ಏತೇಷಾಂ ಪುರುಷಾಣಾಂ ಕರ್ತಾ ಯಸ್ಯ ಚೈತತ್ಕರ್ಮ ಸ ವೈ ವೇದಿತವ್ಯಃ’ (ಕೌ. ಉ. ೪ । ೧೯) ಇತಿ ಪ್ರಬುದ್ಧಸ್ಯೈವ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯ ವೇದಿತವ್ಯತಾಂ ದರ್ಶಯತಿ, ನಾರ್ಥಾಂತರಸ್ಯ । ತಥಾ ಚ ‘ಆತ್ಮನಸ್ತು ಕಾಮಾಯ ಸರ್ವಂ ಪ್ರಿಯಂ ಭವತಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೪ । ೫) ಇತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ, ಯ ಏವ ಆತ್ಮಾ ಪ್ರಿಯಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧಃ ತಸ್ಯೈವ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಶ್ರೋತವ್ಯಮಂತವ್ಯನಿದಿಧ್ಯಾಸಿತವ್ಯತಾಂ ದರ್ಶಯತಿ । ತಥಾ ಚ ವಿದ್ಯೋಪನ್ಯಾಸಕಾಲೇ ‘ಆತ್ಮೇತ್ಯೇವೋಪಾಸೀತ’ (ಬೃ. ಉ. ೧ । ೪ । ೭) ‘ತದೇತತ್ಪ್ರೇಯಃ ಪುತ್ರಾತ್ಪ್ರೇಯೋ ವಿತ್ತಾತ್’ (ಬೃ. ಉ. ೧ । ೪ । ೮) ‘ತದಾತ್ಮಾನಮೇವಾವೇದಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮಿ - ’ (ಬೃ. ಉ. ೧ । ೪ । ೧೦) ಇತ್ಯೇವಮಾದಿವಾಕ್ಯಾನಾಮಾನುಲೋಮ್ಯಂ ಸ್ಯಾತ್ ಪರಾಭಾವೇ । ವಕ್ಷ್ಯತಿ ಚ — ‘ಆತ್ಮಾನಂ ಚೇದ್ವಿಜಾನೀಯಾದಯಮಸ್ಮೀತಿ ಪೂರುಷಃ’ (ಬೃ. ಉ. ೪ । ೪ । ೧೨) ಇತಿ । ಸರ್ವವೇದಾಂತೇಷು ಚ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮವೇದ್ಯತೈವ ಪ್ರದರ್ಶ್ಯತೇ — ಅಹಮಿತಿ, ನ ಬಹಿರ್ವೇದ್ಯತಾ ಶಬ್ದಾದಿವತ್ ಪ್ರದರ್ಶ್ಯತೇ ಅಸೌ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ । ತಥಾ ಕೌಷೀತಕಿನಾಮೇವ ‘ನ ವಾಚಂ ವಿಜಿಜ್ಞಾಸೀತ ವಕ್ತಾರಂ ವಿದ್ಯಾತ್’ (ಕೌ. ಉ. ೩ । ೮) ಇತ್ಯಾದಿನಾ ವಾಗಾದಿಕರಣೈರ್ವ್ಯಾವೃತ್ತಸ್ಯ ಕರ್ತುರೇವ ವೇದಿತವ್ಯತಾಂ ದರ್ಶಯತಿ । ಅವಸ್ಥಾಂತರವಿಶಿಷ್ಟೋಽಸಂಸಾರೀತಿ ಚೇತ್ — ಅಥಾಪಿ ಸ್ಯಾತ್ , ಯೋ ಜಾಗರಿತೇ ಶಬ್ದಾದಿಭುಕ್ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಃ, ಸ ಏವ ಸುಷುಪ್ತಾಖ್ಯಮವಸ್ಥಾಂತರಂ ಗತಃ ಅಸಂಸಾರೀ ಪರಃ ಪ್ರಶಾಸಿತಾ ಅನ್ಯಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚೇತ್ — ನ, ಅದೃಷ್ಟತ್ವಾತ್ । ನ ಹ್ಯೇವಂಧರ್ಮಕಃ ಪದಾರ್ಥೋ ದೃಷ್ಟಃ ಅನ್ಯತ್ರ ವೈನಾಶಿಕಸಿದ್ಧಾಂತಾತ್ । ನ ಹಿ ಲೋಕೇ ಗೌಃ ತಿಷ್ಠನ್ ಗಚ್ಛನ್ವಾ ಗೌರ್ಭವತಿ, ಶಯಾನಸ್ತು ಅಶ್ವಾದಿಜಾತ್ಯಂತರಮಿತಿ । ನ್ಯಾಯಾಚ್ಚ — ಯದ್ಧರ್ಮಕೋ ಯಃ ಪದಾರ್ಥಃ ಪ್ರಮಾಣೇನಾವಗತೋ ಭವತಿ, ಸ ದೇಶಕಾಲಾವಸ್ಥಾಂತರೇಷ್ವಪಿ ತದ್ಧರ್ಮಕ ಏವ ಭವತಿ ; ಸ ಚೇತ್ ತದ್ಧರ್ಮಕತ್ವಂ ವ್ಯಭಿಚರತಿ, ಸರ್ವಃ ಪ್ರಮಾಣವ್ಯವಹಾರೋ ಲುಪ್ಯೇತ । ತಥಾ ಚ ನ್ಯಾಯವಿದಃ ಸಾಂಖ್ಯಮೀಮಾಂಸಕಾದಯ ಅಸಂಸಾರಿಣ ಅಭಾವಂ ಯುಕ್ತಿಶತೈಃ ಪ್ರತಿಪಾದಯಂತಿ । ಸಂಸಾರಿಣೋಽಪಿ ಜಗದುತ್ಪತ್ತಿಸ್ಥಿತಿಲಯಕ್ರಿಯಾಕರ್ತೃತ್ವವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಭಾವಾತ್ ಅಯುಕ್ತಮಿತಿ ಚೇತ್ — ಯತ್ ಮಹತಾ ಪ್ರಪಂಚೇನ ಸ್ಥಾಪಿತಂ ಭವತಾ, ಶಬ್ದಾದಿಭುಕ್ ಸಂಸಾರ್ಯೇವ ಅವಸ್ಥಾಂತರವಿಶಿಷ್ಟೋ ಜಗತ ಇಹ ಕರ್ತೇತಿ — ತದಸತ್ ; ಯತೋ ಜಗದುತ್ಪತ್ತಿಸ್ಥಿತಿಲಯಕ್ರಿಯಾಕರ್ತೃತ್ವವಿಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿಸಾಧನಾಭಾವಃ ಸರ್ವಲೋಕಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಃ ಸಂಸಾರಿಣಃ ; ಸ ಕಥಮ್ ಅಸ್ಮದಾದಿಃ ಸಂಸಾರೀ ಮನಸಾಪಿ ಚಿಂತಯಿತುಮಶಕ್ಯಂ ಪೃಥಿವ್ಯಾದಿವಿನ್ಯಾಸವಿಶಿಷ್ಟಂ ಜಗತ್ ನಿರ್ಮಿನುಯಾತ್ ಅತೋಽಯುಕ್ತಮಿತಿ ಚೇತ್ — ನ, ಶಾಸ್ತ್ರಾತ್ ; ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಸಂಸಾರಿಣಃ ‘ಏವಮೇವಾಸ್ಮಾದಾತ್ಮನಃ’ ಇತಿ ಜಗದುತ್ಪತ್ತ್ಯಾದಿ ದರ್ಶಯತಿ ; ತಸ್ಮಾತ್ ಸರ್ವಂ ಶ್ರದ್ಧೇಯಮಿತಿ ಸ್ಯಾದಯಮ್ ಏಕಃ ಪಕ್ಷಃ ॥