ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ದ್ವಿತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃಪ್ರಥಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಸ ಯಥೋರ್ಣನಾಭಿಸ್ತಂತುನೋಚ್ಚರೇದ್ಯಥಾಗ್ನೇಃ ಕ್ಷುದ್ರಾ ವಿಸ್ಫುಲಿಂಗಾ ವ್ಯುಚ್ಚರಂತ್ಯೇವಮೇವಾಸ್ಮಾದಾತ್ಮನಃ ಸರ್ವೇ ಪ್ರಾಣಾಃ ಸರ್ವೇ ಲೋಕಾಃ ಸರ್ವೇ ದೇವಾಃ ಸರ್ವಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ವ್ಯುಚ್ಚರಂತಿ ತಸ್ಯೋಪನಿಷತ್ಸತ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರಾಣಾ ವೈ ಸತ್ಯಂ ತೇಷಾಮೇಷ ಸತ್ಯಮ್ ॥ ೨೦ ॥
ನ, ಮಂತ್ರಬ್ರಾಹ್ಮಣವಾದೇಭ್ಯಃ ತಸ್ಯೈವ ಪ್ರವೇಶಶ್ರವಣಾತ್ । ‘ಪುರಶ್ಚಕ್ರೇ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೫ । ೧೦) ಇತಿ ಪ್ರಕೃತ್ಯ ‘ಪುರಃ ಪುರುಷ ಆವಿಶತ್’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೫ । ೧೮) ಇತಿ, ‘ರೂಪಂ ರೂಪಂ ಪ್ರತಿರೂಪೋ ಬಭೂವ ತದಸ್ಯ ರೂಪಂ ಪ್ರತಿಚಕ್ಷಣಾಯ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೫ । ೧೯) ‘ಸರ್ವಾಣಿ ರೂಪಾಣಿ ವಿಚಿತ್ಯ ಧೀರೋ ನಾಮಾನಿ ಕೃತ್ವಾಭಿವದನ್ಯದಾಸ್ತೇ’ (ತೈ. ಆ. ೩ । ೧೨ । ೭) ಇತಿ ಸರ್ವಶಾಖಾಸು ಸಹಸ್ರಶೋ ಮಂತ್ರವಾದಾಃ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತುರೇವಾಸಂಸಾರಿಣಃ ಶರೀರಪ್ರವೇಶಂ ದರ್ಶಯಂತಿ । ತಥಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣವಾದಾಃ — ‘ತತ್ಸೃಷ್ಟ್ವಾ ತದೇವಾನುಪ್ರಾವಿಶತ್’ (ತೈ. ಉ. ೨ । ೬ । ೬) ‘ಸ ಏತಮೇವ ಸೀಮಾನಂ ವಿದಾರ್ಯೈತಯಾ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಾಪದ್ಯತ’ (ಐ. ಉ. ೧ । ೩ । ೧೨) ‘ಸೇಯಂ ದೇವತಾ — ಇಮಾಸ್ತಿಸ್ರೋ ದೇವತಾ ಅನೇನ ಜೀವೇನ ಆತ್ಮನಾನುಪ್ರವಿಶ್ಯ’ (ಛಾ. ಉ. ೬ । ೨ । ೩) ‘ಏಷ ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷು ಗೂಢೋಽಽತ್ಮಾ ನ ಪ್ರಕಾಶತೇ’ (ಕ. ಉ. ೧ । ೩ । ೧೨) ಇತ್ಯಾದ್ಯಾಃ । ಸರ್ವಶ್ರುತಿಷು ಚ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಆತ್ಮಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾತ್ ಆತ್ಮಶಬ್ದಸ್ಯ ಚ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾಭಿಧಾಯಕತ್ವಾತ್ , ‘ಏಷ ಸರ್ವಭೂತಾಂತರಾತ್ಮಾ’ (ಮು. ಉ. ೨ । ೧ । ೪) ಇತಿ ಚ ಶ್ರುತೇಃ ಪರಮಾತ್ಮವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಸಂಸಾರಿಣೋಽಭಾವಾತ್ — ‘ಏಕಮೇವಾದ್ವಿತೀಯಮ್’ (ಛಾ. ಉ. ೬ । ೨ । ೧) ‘ಬ್ರಹ್ಮೈವೇದಮ್’ (ಮು. ಉ. ೨ । ೨ । ೧೧) ‘ಆತ್ಮೈವೇದಮ್’ (ಛಾ. ಉ. ೭ । ೨೫ । ೨) ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಭ್ಯಃ ಯುಕ್ತಮೇವ ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತ್ಯವಧಾರಯಿತುಮ್ ॥

ವಿಜ್ಞಾನಾತ್ಮವಿಷಯತ್ವಂ ತಟಸ್ಥೇಶ್ವರವಿಷಯತ್ವಂ ಚೋಪನಿಷದೋ ನಿವಾರಯನ್ಪರಿಹರತಿ —

ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಪರಸ್ಯೈವ ಪ್ರವೇಶಾದಿಮಂತ್ರಬ್ರಾಹ್ಮಣವಾದಾನುದಾಹರತಿ —

ಪುರ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಯತ್ತ್ವಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನ ಗೃಹ್ಣೀಯಾದಿತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —

ಸರ್ವಶ್ರುತಿಷು ಚೇತಿ ।