బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ద్వితీయోఽధ్యాయఃప్రథమం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
స యథోర్ణనాభిస్తన్తునోచ్చరేద్యథాగ్నేః క్షుద్రా విస్ఫులిఙ్గా వ్యుచ్చరన్త్యేవమేవాస్మాదాత్మనః సర్వే ప్రాణాః సర్వే లోకాః సర్వే దేవాః సర్వాణి భూతాని వ్యుచ్చరన్తి తస్యోపనిషత్సత్యస్య సత్యమితి ప్రాణా వై సత్యం తేషామేష సత్యమ్ ॥ ౨౦ ॥
న, మన్త్రబ్రాహ్మణవాదేభ్యః తస్యైవ ప్రవేశశ్రవణాత్ । ‘పురశ్చక్రే’ (బృ. ఉ. ౨ । ౫ । ౧౦) ఇతి ప్రకృత్య ‘పురః పురుష ఆవిశత్’ (బృ. ఉ. ౨ । ౫ । ౧౮) ఇతి, ‘రూపం రూపం ప్రతిరూపో బభూవ తదస్య రూపం ప్రతిచక్షణాయ’ (బృ. ఉ. ౨ । ౫ । ౧౯) ‘సర్వాణి రూపాణి విచిత్య ధీరో నామాని కృత్వాభివదన్యదాస్తే’ (తై. ఆ. ౩ । ౧౨ । ౭) ఇతి సర్వశాఖాసు సహస్రశో మన్త్రవాదాః సృష్టికర్తురేవాసంసారిణః శరీరప్రవేశం దర్శయన్తి । తథా బ్రాహ్మణవాదాః — ‘తత్సృష్ట్వా తదేవానుప్రావిశత్’ (తై. ఉ. ౨ । ౬ । ౬) ‘స ఎతమేవ సీమానం విదార్యైతయా ద్వారా ప్రాపద్యత’ (ఐ. ఉ. ౧ । ౩ । ౧౨) ‘సేయం దేవతా — ఇమాస్తిస్రో దేవతా అనేన జీవేన ఆత్మనానుప్రవిశ్య’ (ఛా. ఉ. ౬ । ౨ । ౩) ‘ఎష సర్వేషు భూతేషు గూఢోఽఽత్మా న ప్రకాశతే’ (క. ఉ. ౧ । ౩ । ౧౨) ఇత్యాద్యాః । సర్వశ్రుతిషు చ బ్రహ్మణి ఆత్మశబ్దప్రయోగాత్ ఆత్మశబ్దస్య చ ప్రత్యగాత్మాభిధాయకత్వాత్ , ‘ఎష సర్వభూతాన్తరాత్మా’ (ము. ఉ. ౨ । ౧ । ౪) ఇతి చ శ్రుతేః పరమాత్మవ్యతిరేకేణ సంసారిణోఽభావాత్ — ‘ఎకమేవాద్వితీయమ్’ (ఛా. ఉ. ౬ । ౨ । ౧) ‘బ్రహ్మైవేదమ్’ (ము. ఉ. ౨ । ౨ । ౧౧) ‘ఆత్మైవేదమ్’ (ఛా. ఉ. ౭ । ౨౫ । ౨) ఇత్యాదిశ్రుతిభ్యః యుక్తమేవ అహం బ్రహ్మాస్మీత్యవధారయితుమ్ ॥

విజ్ఞానాత్మవిషయత్వం తటస్థేశ్వరవిషయత్వం చోపనిషదో నివారయన్పరిహరతి —

నేత్యాదినా ।

పరస్యైవ ప్రవేశాదిమన్త్రబ్రాహ్మణవాదానుదాహరతి —

పుర ఇత్యాదినా ।

యత్త్వహం బ్రహ్మేతి న గృహ్ణీయాదితి తత్రాఽఽహ —

సర్వశ్రుతిషు చేతి ।