‘ಯೋಽಯಂ ದಕ್ಷಿಣೇಽಕ್ಷನ್ಪುರುಷಃ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೩ । ೫) ಇತಿ ಲಿಂಗಾತ್ಮಾ ಪ್ರಸ್ತುತಃ ಅಧ್ಯಾತ್ಮೇ, ಅಧಿದೈವೇ ಚ ‘ಯ ಏಷ ಏತಸ್ಮಿನ್ಮಂಡಲೇ ಪುರುಷಃ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೩ । ೩) ಇತಿ, ‘ತಸ್ಯ’ ಇತಿ ಪ್ರಕೃತೋಪಾದನಾತ್ ಸ ಏವೋಪಾದೀಯತೇ — ಯೋಽಸೌ ತ್ಯಸ್ಯಾಮೂರ್ತಸ್ಯ ರಸಃ, ನ ತು ವಿಜ್ಞಾನಮಯಃ । ನನು ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯೈವ ಏತಾನಿ ರೂಪಾಣಿ ಕಸ್ಮಾನ್ನ ಭವಂತಿ, ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಕೃತತ್ವಾತ್ , ‘ತಸ್ಯ’ ಇತಿ ಚ ಪ್ರಕೃತೋಪಾದಾನಾತ್ — ನೈವಮ್ , ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯ ಅರೂಪಿತ್ವೇನ ವಿಜಿಜ್ಞಾಪಯಿಷಿತತ್ವಾತ್ ; ಯದಿ ಹಿ ತಸ್ಯೈವ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯ ಏತಾನಿ ಮಾಹಾರಜನಾದೀನಿ ರೂಪಾಣಿ ಸ್ಯುಃ, ತಸ್ಯೈವ ‘ನೇತಿ ನೇತಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೩ । ೬) ಇತ್ಯನಾಖ್ಯೇಯರೂಪತಯಾ ಆದೇಶೋ ನ ಸ್ಯಾತ್ । ನನು ಅನ್ಯಸ್ಯೈವ ಅಸಾವಾದೇಶಃ, ನ ತು ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯೇತಿ — ನ, ಷಷ್ಠಾಂತೇ ಉಪಸಂಹರಾತ್ — ‘ವಿಜ್ಞಾತಾರಮರೇ ಕೇನ ವಿಜಾನೀಯಾತ್’ (ಬೃ. ಉ. ೪ । ೫ । ೧೫) ಇತಿ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಂ ಪ್ರಸ್ತುತ್ಯ ‘ಸ ಏಷ ನೇತಿ ನೇತಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೪ । ೫ । ೧೫) — ಇತಿ ; ‘ವಿಜ್ಞಪಯಿಷ್ಯಾಮಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೧ । ೧೫) ಇತಿ ಚ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯಾ ಅರ್ಥವತ್ತ್ವಾತ್ — ಯದಿ ಚ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯೈವ ಅಸಂವ್ಯವಹಾರ್ಯಮಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಂ ಜ್ಞಾಪಯಿತುಮಿಷ್ಟಂ ಸ್ಯಾತ್ ಪ್ರಧ್ವಸ್ತಸರ್ವೋಪಾಧಿವಿಶೇಷಮ್ , ತತ ಇಯಂ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಅರ್ಥವತೀ ಸ್ಯಾತ್ — ಯೇನ ಅಸೌ ಜ್ಞಾಪಿತೋ ಜಾನಾತ್ಯಾತ್ಮಾನಮೇವ ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತಿ, ಶಾಸ್ತ್ರನಿಷ್ಠಾಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ, ನ ಬಿಭೇತಿ ಕುತಶ್ಚನ ; ಅಥ ಪುನಃ ಅನ್ಯೋ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಃ, ಅನ್ಯಃ ‘ನೇತಿ ನೇತಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೨ । ೩ । ೬) ಇತಿ ವ್ಯಪದಿಶ್ಯತೇ — ತದಾ ಅನ್ಯದದೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಅನ್ಯೋಽಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಪರ್ಯಯೋ ಗೃಹೀತಃ ಸ್ಯಾತ್ , ನ ‘ಆತ್ಮಾನಮೇವಾವೇದಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೧ । ೪ । ೧೦) ಇತಿ । ತಸ್ಮಾತ್ ‘ತಸ್ಯ ಹೈತಸ್ಯ’ ಇತಿ ಲಿಂಗಪುರುಷಸ್ಯೈವ ಏತಾನಿ ರೂಪಾಣಿ । ಸತ್ಯಸ್ಯ ಚ ಸತ್ಯೇ ಪರಮಾತ್ಮಸ್ವರೂಪೇ ವಕ್ತವ್ಯೇ ನಿರವಶೇಷಂ ಸತ್ಯಂ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ ; ಸತ್ಯಸ್ಯ ಚ ವಿಶೇಷರೂಪಾಣಿ ವಾಸನಾಃ ; ತಾಸಾಮಿಮಾನಿ ರೂಪಾಣ್ಯುಚ್ಯಂತೇ ॥