ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
தஸ்ய ஹைதஸ்ய புருஷஸ்ய ரூபம் । யதா² மாஹாரஜநம் வாஸோ யதா² பாண்ட்³வாவிகம் யதே²ந்த்³ரகோ³போ யதா²க்³ந்யர்சிர்யதா² புண்ட³ரீகம் யதா² ஸக்ருத்³வித்³யுத்தம் ஸக்ருத்³வித்³யுத்தேவ ஹ வா அஸ்ய ஶ்ரீர்ப⁴வதி ய ஏவம் வேதா³தா²த ஆதே³ஶோ நேதி நேதி ந ஹ்யேதஸ்மாதி³தி நேத்யந்யத்பரமஸ்த்யத² நாமதே⁴யம் ஸத்யஸ்ய ஸத்யமிதி ப்ராணா வை ஸத்யம் தேஷாமேஷ ஸத்யம் ॥ 6 ॥
‘யோ(அ)யம் த³க்ஷிணே(அ)க்ஷந்புருஷ:’ (ப்³ரு. உ. 2 । 3 । 5) இதி லிங்கா³த்மா ப்ரஸ்துத: அத்⁴யாத்மே, அதி⁴தை³வே ச ‘ய ஏஷ ஏதஸ்மிந்மண்ட³லே புருஷ:’ (ப்³ரு. உ. 2 । 3 । 3) இதி, ‘தஸ்ய’ இதி ப்ரக்ருதோபாத³நாத் ஸ ஏவோபாதீ³யதே — யோ(அ)ஸௌ த்யஸ்யாமூர்தஸ்ய ரஸ:, ந து விஜ்ஞாநமய: । நநு விஜ்ஞாநமயஸ்யைவ ஏதாநி ரூபாணி கஸ்மாந்ந ப⁴வந்தி, விஜ்ஞாநமயஸ்யாபி ப்ரக்ருதத்வாத் , ‘தஸ்ய’ இதி ச ப்ரக்ருதோபாதா³நாத் — நைவம் , விஜ்ஞாநமயஸ்ய அரூபித்வேந விஜிஜ்ஞாபயிஷிதத்வாத் ; யதி³ ஹி தஸ்யைவ விஜ்ஞாநமயஸ்ய ஏதாநி மாஹாரஜநாதீ³நி ரூபாணி ஸ்யு:, தஸ்யைவ ‘நேதி நேதி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 3 । 6) இத்யநாக்²யேயரூபதயா ஆதே³ஶோ ந ஸ்யாத் । நநு அந்யஸ்யைவ அஸாவாதே³ஶ:, ந து விஜ்ஞாநமயஸ்யேதி — ந, ஷஷ்டா²ந்தே உபஸம்ஹராத் — ‘விஜ்ஞாதாரமரே கேந விஜாநீயாத்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 15) இதி விஜ்ஞாநமயம் ப்ரஸ்துத்ய ‘ஸ ஏஷ நேதி நேதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 15) — இதி ; ‘விஜ்ஞபயிஷ்யாமி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 15) இதி ச ப்ரதிஜ்ஞாயா அர்த²வத்த்வாத் — யதி³ ச விஜ்ஞாநமயஸ்யைவ அஸம்வ்யவஹார்யமாத்மஸ்வரூபம் ஜ்ஞாபயிதுமிஷ்டம் ஸ்யாத் ப்ரத்⁴வஸ்தஸர்வோபாதி⁴விஶேஷம் , தத இயம் ப்ரதிஜ்ஞா அர்த²வதீ ஸ்யாத் — யேந அஸௌ ஜ்ஞாபிதோ ஜாநாத்யாத்மாநமேவ அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி, ஶாஸ்த்ரநிஷ்டா²ம் ப்ராப்நோதி, ந பி³பே⁴தி குதஶ்சந ; அத² புந: அந்யோ விஜ்ஞாநமய:, அந்ய: ‘நேதி நேதி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 3 । 6) இதி வ்யபதி³ஶ்யதே — ததா³ அந்யத³தோ³ ப்³ரஹ்ம அந்யோ(அ)ஹமஸ்மீதி விபர்யயோ க்³ருஹீத: ஸ்யாத் , ந ‘ஆத்மாநமேவாவேத³ஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மி’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) இதி । தஸ்மாத் ‘தஸ்ய ஹைதஸ்ய’ இதி லிங்க³புருஷஸ்யைவ ஏதாநி ரூபாணி । ஸத்யஸ்ய ச ஸத்யே பரமாத்மஸ்வரூபே வக்தவ்யே நிரவஶேஷம் ஸத்யம் வக்தவ்யம் ; ஸத்யஸ்ய ச விஶேஷரூபாணி வாஸநா: ; தாஸாமிமாநி ரூபாண்யுச்யந்தே ॥

தஸ்ய ஹேத்யத்ர பரகீயப்ரக்ரியாம் ப்ரத்யாக்²யாய ஸ்வமதே தச்ச²ப்³தா³ர்த²மாஹ —

யோ(அ)யமிதி ।

ப்ரக்ருதத்வால்லிங்கா³த்மக்³ரஹே ஜீவஸ்யாபி பாணிபேஷவாக்யே தத்³பா⁴வாத்தஸ்யைவாத்ர தச்ச²ப்³தே³ந க்³ரஹ: ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ப்ரக்ருதத்வே(அ)பி தஸ்ய நிர்விஶேஷப்³ரஹ்மத்வேந ஜ்ஞாபயிதுமிஷ்டத்வாந்ந வாஸநாமயம் ஸம்ஸாரரூபம் தத்த்வதோ யுக்தமிதி பரிஹரதி —

நைவமிதி ।

இதஶ்ச ஜீவஸ்ய ந வாஸநாரூபிதா கிந்து சித்தஸ்யேத்யாஹ —

யதி³ ஹீதி ।

நிஷேத்⁴யகோடிப்ரவேஶாதி³தி பா⁴வ: ।

நாயம் ஜீவஸ்யா(அ)(அ)தே³ஶ: கிந்து ப்³ரஹ்மணஸ்தடஸ்த²ஸ்யேதி ஶங்கயித்வா தூ³ஷயதி —

நந்வித்யாதி³நா ।

ஷஷ்டா²வஸாநே விஜ்ஞாதாரமரே கேநேத்யாத்மாநமுபக்ரம்ய ஸ ஏஷ நேதி நேத்யாத்மஶப்³தா³த்தஸ்யைவா(அ)(அ)தே³ஶோபஸம்ஹாராதி³ஹாபி தஸ்யைவா(அ)(அ)தே³ஶோ ந தடஸ்த²ஸ்யேத்யர்த²: ।

இதஶ்ச ப்ரத்யக³ர்த²ஸ்யைவாயமாதே³ஶ இத்யாஹ —

விஜ்ஞாபயிஷ்யாமீதி ।

ததே³வ ஸமர்த²யதே —

யதீ³தி ।

கத²மேதாவதா ப்ரதிஜ்ஞார்த²வத்த்வம் ததா³ஹ —

யேநேதி ।

ஜ்ஞநப²லம் கத²யதி —

ஶாஸ்த்ரேதி ।

அந்வயமுகே²நோக்தமர்த²ம் வ்யதிரேகமுகே²ந ஸாத⁴யதி —

அதே²த்யாதி³நா ।

விபர்யயே க்³ருஹீதே ப்³ரஹ்மகண்டி³காவிரோத⁴ம் த³ர்ஶயதி —

நா(அ)(அ)த்மாநமிதி ।

தச்ச²ப்³தே³ந ஜீவபராமர்ஶஸம்ப⁴வே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

நநு லிங்க³ஸ்ய சேதே³தாநி ரூபாணி கிமித்யுபந்யஸ்யந்தே பரமாத்மரூபஸ்யைவ வக்தவ்யத்வாத³த ஆஹ —

ஸத்யஸ்ய சேதி ।

இந்த்³ரகோ³போபமாநேந கௌஸும்ப⁴ஸ்ய க³தத்வாந்மஹாரஜநம் ஹரித்³ரேதி வ்யாக்²யாதம் ।