ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:ப்ரத²மம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஹோவாச கத்யயமத்³யோத்³கா³தாஸ்மிந்யஜ்ஞே ஸ்தோத்ரியா: ஸ்தோஷ்யதீதி திஸ்ர இதி கதமாஸ்தாஸ்திஸ்ர இதி புரோநுவாக்யா ச யாஜ்யா ச ஶஸ்யைவ த்ருதீயா கதமாஸ்தா யா அத்⁴யாத்மமிதி ப்ராண ஏவ புரோநுவாக்யாபாநோ யாஜ்யா வ்யாந: ஶஸ்யா கிம் தாபி⁴ர்ஜயதீதி ப்ருதி²வீலோகமேவ புரோநுவாக்யயா ஜயத்யந்தரிக்ஷலோகம் யாஜ்யயா த்³யுலோகம் ஶஸ்யயா ததோ ஹ ஹோதாஶ்வல உபரராம ॥ 10 ॥
யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஹோவாசேதி பூர்வவத் । கதி ஸ்தோத்ரியா: ஸ்தோஷ்யதீதி அயமுத்³கா³தா । ஸ்தோத்ரியா நாம ருக் ஸாமஸமுதா³ய: கதிபயாநாம்ருசாம் । ஸ்தோத்ரியா வா ஶஸ்யா வா யா: காஶ்சந ருச:, தா: ஸர்வாஸ்திஸ்ர ஏவேத்யாஹ ; தாஶ்ச வ்யாக்²யாதா: — புரோநுவாக்யா ச யாஜ்யா ச ஶஸ்யைவ த்ருதீயேதி । தத்ர பூர்வமுக்தம் — யத்கிஞ்சேத³ம் ப்ராணப்⁴ருத்ஸர்வம் யஜதீதி தத் கேந ஸாமாந்யேநேதி ; உச்யதே — கதமாஸ்தாஸ்திஸ்ர ருச: யா அத்⁴யாத்மம் ப⁴வந்தீதி ; ப்ராண ஏவ புரோநுவாக்யா, ப - ஶப்³த³ஸாமாந்யாத் ; அபாநோ யாஜ்யா, ஆநந்தர்யாத் — அபாநேந ஹி ப்ரத்தம் ஹவி: தே³வதா க்³ரஸந்தி, யாக³ஶ்ச ப்ரதா³நம் ; வ்யாந: ஶஸ்யா — ‘அப்ராணந்நநபாநந்ந்ருசமபி⁴வ்யாஹரதி’ (சா². உ. 1 । 3 । 4) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் । கிம் தாபி⁴ர்ஜயதீதி வ்யாக்²யாதம் । தத்ர விஶேஷஸம்ப³ந்த⁴ஸாமாந்யமநுக்தமிஹோச்யதே, ஸர்வமந்யத்³வ்யாக்²யாதம் ; லோகஸம்ப³ந்த⁴ஸாமாந்யேந ப்ருதி²வீலோகமேவ புரோநுவாக்யயா ஜயதி ; அந்தரிக்ஷலோகம் யாஜ்யயா, மத்⁴யமத்வஸாமாந்யாத் ; த்³யுலோகம் ஶஸ்யயா ஊர்த்⁴வத்வஸாமாந்யாத் । ததோ ஹ தஸ்மாத் ஆத்மந: ப்ரஶ்நநிர்ணயாத் அஸௌ ஹோதா அஶ்வல உபரராம — நாயம் அஸ்மத்³கோ³சர இதி ॥

பூர்வவதி³த்யபி⁴முகீ²கரணாயேத்யர்த²: । ப்ரதிவசநமுபாத³த்தே —

ஸ்தோத்ரியா வேதி ।

ப்ரகீ³தம்ருக்³ஜாதம் ஸ்தோத்ரமப்ரகீ³தம் ஶஸ்த்ரம் ।

கதமாஸ்தாஸ்திஸ்ர இத்யாதே³ஸ்தாத்பர்யமாஹ —

தாஶ்சேதி ।

ப்ரஶ்நாந்தரம் வ்ருத்தமநூத்³யோபாத³த்தே —

தத்ரேதி ।

யஜ்ஞாதி⁴கார: ஸப்தம்யர்த²: ।

புரோநுவாக்யாதி³நா லோகத்ரயஜயலக்ஷணம் ப²லம் கேந ஸாமாந்யேநேத்யபேக்ஷாயாம் ஸம்க்²யாவிஶேஷேணேத்யுக்தம் ஸ்மாரயதி —

ததி³தி ।

அதி⁴யஜ்ஞே த்ரயமுக்தம் ஸ்மாரயித்வா(அ)த்⁴யாத்மவிஶேஷம் த³ர்ஶயிதுமுத்தரோ க்³ரந்த² இத்யாஹ —

உச்யத இதி ।

ப்ராணாதௌ³ புரோநுவாக்யாதௌ³ ச ப்ருதி²வ்யாதி³லோகத்³ருஷ்டிரிதி ப்ரஶ்நபூர்வகமாஹ —

கதமா இதி ।

அபாநே யாஜ்யாத்³ருஷ்டௌ ஹேத்வந்தரமாஹ —

அபாநேந ஹீதி ।

ஹஸ்தாத்³யாதா³நவ்யாபாரேணேதி யாவத் ।

ப்ராணாபாநவ்யாபாரவ்யதிரேகேண ஶஸ்த்ரப்ரயோக³ஸ்ய ஶ்ருத்யந்தரே ஸித்³த⁴த்வாத்³வ்யாநே ஶஸ்யாத்³ருஷ்டிரித்யாஹ —

அப்ராணந்நிதி ।

தத்ர புரோநுவாக்யாதி³ஷு சேதி யாவத் । இஹேத்யநந்தரவாக்யோக்தி: । ஸர்வமந்யதி³தி ஸம்க்²யாஸாமாந்யோக்தி: ।

கிம் தத்³விஶேஷஸம்ப³ந்த⁴ஸாமாந்யம் ததா³ஹ —

லோகேதி ।

ப்ருதி²வீலக்ஷணேந லோகேந ஸஹ ப்ரத²மத்வேந ஸம்ப³ந்த⁴ஸாமாந்யம் புரோநுவாக்யாயாமஸ்தி தேந தயா ப்ருதி²வீலோகமேவ ப்ராப்நோதீத்யர்த²: । அஶ்வலஸ்ய தூஷ்ணீபா⁴வம் ப⁴ஜதோ(அ)பி⁴ப்ராயமாஹ । நாயமிதி ॥10॥