ಅಥ ಹೈನಮ್ — ಹ - ಶಬ್ದ ಐತಿಹ್ಯಾರ್ಥಃ ; ಅಥ ಅನಂತರಮ್ ಅಶ್ವಲೇ ಉಪರತೇ ಪ್ರಕೃತಂ ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಂ ಜರತ್ಕಾರುಗೋತ್ರೋ ಜಾರತ್ಕಾರವಃ ಋತಭಾಗಸ್ಯಾಪತ್ಯಮ್ ಆರ್ತಭಾಗಃ ಪಪ್ರಚ್ಛ ; ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ಹೋವಾಚೇತಿ ಅಭಿಮುಖೀಕರಣಾಯ ; ಪೂರ್ವವತ್ಪ್ರಶ್ನಃ — ಕತಿ ಗ್ರಹಾಃ ಕತ್ಯತಿಗ್ರಹಾ ಇತಿ । ಇತಿ - ಶಬ್ದೋ ವಾಕ್ಯಪರಿಸಮಾಪ್ತ್ಯರ್ಥಃ । ತತ್ರ ನಿರ್ಜ್ಞಾತೇಷು ವಾ ಗ್ರಹಾತಿಗ್ರಹೇಷು ಪ್ರಶ್ನಃ ಸ್ಯಾತ್ , ಅನಿರ್ಜ್ಞಾತೇಷು ವಾ ; ಯದಿ ತಾವತ್ ಗ್ರಹಾ ಅತಿಗ್ರಹಾಶ್ಚ ನಿರ್ಜ್ಞಾತಾಃ, ತದಾ ತದ್ಗತಸ್ಯಾಪಿ ಗುಣಸ್ಯ ಸಂಖ್ಯಾಯಾ ನಿರ್ಜ್ಞಾತತ್ವಾತ್ ಕತಿ ಗ್ರಹಾಃ ಕತ್ಯತಿಗ್ರಹಾ ಇತಿ ಸಂಖ್ಯಾವಿಷಯಃ ಪ್ರಶ್ನೋ ನೋಪಪದ್ಯತೇ ; ಅಥ ಅನಿರ್ಜ್ಞಾತಾಃ ತದಾ ಸಂಖ್ಯೇಯವಿಷಯಪ್ರಶ್ನ ಇತಿ ಕೇ ಗ್ರಹಾಃ ಕೇಽತಿಗ್ರಹಾ ಇತಿ ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ , ನ ತು ಕತಿ ಗ್ರಹಾಃ ಕತ್ಯತಿಗ್ರಹಾ ಇತಿ ಪ್ರಶ್ನಃ ; ಅಪಿ ಚ ನಿರ್ಜ್ಞಾತಸಾಮಾನ್ಯಕೇಷು ವಿಶೇಷವಿಜ್ಞಾನಾಯ ಪ್ರಶ್ನೋ ಭವತಿ — ಯಥಾ ಕತಮೇಽತ್ರ ಕಠಾಃ ಕತಮೇಽತ್ರ ಕಾಲಾಪಾ ಇತಿ ; ನ ಚಾತ್ರ ಗ್ರಹಾತಿಗ್ರಹಾ ನಾಮ ಪದಾರ್ಥಾಃ ಕೇಚನ ಲೋಕೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾಃ, ಯೇನ ವಿಶೇಷಾರ್ಥಃ ಪ್ರಶ್ನಃ ಸ್ಯಾತ್ ; ನನು ಚ ‘ಅತಿಮುಚ್ಯತೇ’ (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೩), (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೪), (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೫) ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ , ಗ್ರಹಗೃಹೀತಸ್ಯ ಹಿ ಮೋಕ್ಷಃ, ‘ಸ ಮುಕ್ತಿಃ ಸಾತಿಮುಕ್ತಿಃ’ (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೩), (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೪), (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೫), (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೬) ಇತಿ ಹಿ ದ್ವಿರುಕ್ತಮ್ , ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಾಪ್ತಾ ಗ್ರಹಾ ಅತಿಗ್ರಹಾಶ್ಚ — ನನು ತತ್ರಾಪಿ ಚತ್ವಾರೋ ಗ್ರಹಾ ಅತಿಗ್ರಹಾಶ್ಚ ನಿರ್ಜ್ಞಾತಾಃ ವಾಕ್ಚಕ್ಷುಃಪ್ರಾಣಮನಾಂಸಿ, ತತ್ರ ಕತೀತಿ ಪ್ರಶ್ನೋ ನೋಪಪದ್ಯತೇ ನಿರ್ಜ್ಞಾತತ್ವಾತ್ — ನ, ಅನವಧಾರಣಾರ್ಥತ್ವಾತ್ ; ನ ಹಿ ಚತುಷ್ಟ್ವಂ ತತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತಮ್ ; ಇಹ ತು ಗ್ರಹಾತಿಗ್ರಹದರ್ಶನೇ ಅಷ್ಟತ್ವಗುಣವಿವಕ್ಷಯಾ ಕತೀತಿ ಪ್ರಶ್ನ ಉಪಪದ್ಯತ ಏವ ; ತಸ್ಮಾತ್ ‘ಸ ಮುಕ್ತಿಃ ಸಾತಿಮುಕ್ತಿಃ’ (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೩), (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೪), (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೫), (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೧ । ೬) ಇತಿ ಮುಕ್ತ್ಯತಿಮುಕ್ತೀ ದ್ವಿರುಕ್ತೇ ; ಗ್ರಹಾತಿಗ್ರಹಾ ಅಪಿ ಸಿದ್ಧಾಃ । ಅತಃ ಕತಿಸಂಖ್ಯಾಕಾ ಗ್ರಹಾಃ, ಕತಿ ವಾ ಅತಿಗ್ರಹಾಃ ಇತಿ ಪೃಚ್ಛತಿ । ಇತರ ಆಹ — ಅಷ್ಟೌ ಗ್ರಹಾ ಅಷ್ಟಾವತಿಗ್ರಹಾ ಇತಿ । ಯೇ ತೇ ಅಷ್ಟೌ ಗ್ರಹಾ ಅಭಿಹಿತಾಃ, ಕತಮೇ ತೇ ನಿಯಮೇನ ಗ್ರಹೀತವ್ಯಾ ಇತಿ ॥