అథ హైనమ్ — హ - శబ్ద ఐతిహ్యార్థః ; అథ అనన్తరమ్ అశ్వలే ఉపరతే ప్రకృతం యాజ్ఞవల్క్యం జరత్కారుగోత్రో జారత్కారవః ఋతభాగస్యాపత్యమ్ ఆర్తభాగః పప్రచ్ఛ ; యాజ్ఞవల్క్యేతి హోవాచేతి అభిముఖీకరణాయ ; పూర్వవత్ప్రశ్నః — కతి గ్రహాః కత్యతిగ్రహా ఇతి । ఇతి - శబ్దో వాక్యపరిసమాప్త్యర్థః । తత్ర నిర్జ్ఞాతేషు వా గ్రహాతిగ్రహేషు ప్రశ్నః స్యాత్ , అనిర్జ్ఞాతేషు వా ; యది తావత్ గ్రహా అతిగ్రహాశ్చ నిర్జ్ఞాతాః, తదా తద్గతస్యాపి గుణస్య సఙ్ఖ్యాయా నిర్జ్ఞాతత్వాత్ కతి గ్రహాః కత్యతిగ్రహా ఇతి సఙ్ఖ్యావిషయః ప్రశ్నో నోపపద్యతే ; అథ అనిర్జ్ఞాతాః తదా సఙ్ఖ్యేయవిషయప్రశ్న ఇతి కే గ్రహాః కేఽతిగ్రహా ఇతి ప్రష్టవ్యమ్ , న తు కతి గ్రహాః కత్యతిగ్రహా ఇతి ప్రశ్నః ; అపి చ నిర్జ్ఞాతసామాన్యకేషు విశేషవిజ్ఞానాయ ప్రశ్నో భవతి — యథా కతమేఽత్ర కఠాః కతమేఽత్ర కాలాపా ఇతి ; న చాత్ర గ్రహాతిగ్రహా నామ పదార్థాః కేచన లోకే ప్రసిద్ధాః, యేన విశేషార్థః ప్రశ్నః స్యాత్ ; నను చ ‘అతిముచ్యతే’ (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౩), (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౪), (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౫) ఇత్యుక్తమ్ , గ్రహగృహీతస్య హి మోక్షః, ‘స ముక్తిః సాతిముక్తిః’ (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౩), (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౪), (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౫), (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౬) ఇతి హి ద్విరుక్తమ్ , తస్మాత్ప్రాప్తా గ్రహా అతిగ్రహాశ్చ — నను తత్రాపి చత్వారో గ్రహా అతిగ్రహాశ్చ నిర్జ్ఞాతాః వాక్చక్షుఃప్రాణమనాంసి, తత్ర కతీతి ప్రశ్నో నోపపద్యతే నిర్జ్ఞాతత్వాత్ — న, అనవధారణార్థత్వాత్ ; న హి చతుష్ట్వం తత్ర వివక్షితమ్ ; ఇహ తు గ్రహాతిగ్రహదర్శనే అష్టత్వగుణవివక్షయా కతీతి ప్రశ్న ఉపపద్యత ఎవ ; తస్మాత్ ‘స ముక్తిః సాతిముక్తిః’ (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౩), (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౪), (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౫), (బృ. ఉ. ౩ । ౧ । ౬) ఇతి ముక్త్యతిముక్తీ ద్విరుక్తే ; గ్రహాతిగ్రహా అపి సిద్ధాః । అతః కతిసఙ్ఖ్యాకా గ్రహాః, కతి వా అతిగ్రహాః ఇతి పృచ్ఛతి । ఇతర ఆహ — అష్టౌ గ్రహా అష్టావతిగ్రహా ఇతి । యే తే అష్టౌ గ్రహా అభిహితాః, కతమే తే నియమేన గ్రహీతవ్యా ఇతి ॥