ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:பஞ்சமம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
அத² ஹைநம் கஹோல: கௌஷீதகேய: பப்ரச்ச² யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஹோவாச யதே³வ ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா ஸர்வாந்தரஸ்தம் மே வ்யாசக்ஷ்வேத்யேஷ த ஆத்மா ஸர்வாந்தர: । கதமோ யாஜ்ஞவல்க்ய ஸர்வாந்தரோ யோ(அ)ஶநாயாபிபாஸே ஶோகம் மோஹம் ஜராம் ம்ருத்யுமத்யேதி । ஏதம் வை தமாத்மாநம் விதி³த்வா ப்³ராஹ்மணா: புத்ரைஷணாயாஶ்ச வித்தைஷணாயாஶ்ச லோகைஷணாயாஶ்ச வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தி யா ஹ்யேவ புத்ரைஷணா ஸா வித்தைஷணா யா வித்தைஷணா ஸா லோகைஷணோபே⁴ ஹ்யேதே ஏஷணே ஏவ ப⁴வத: । தஸ்மாத்³ப்³ராஹ்மண: பாண்டி³த்யம் நிர்வித்³ய பா³ல்யேந திஷ்டா²ஸேத் । பா³ல்யம் ச பாண்டி³த்யம் ச நிர்வித்³யாத² முநிரமௌநம் ச மௌநம் ச நிர்வித்³யாத² ப்³ராஹ்மண: ஸ ப்³ராஹ்மண: கேந ஸ்யாத்³யேந ஸ்யாத்தேநேத்³ருஶ ஏவாதோ(அ)ந்யதா³ர்தம் ததோ ஹ கஹோல: கௌஷீதகேய உபரராம ॥ 1 ॥
ந, ‘யஜ்ஞோபவீதம் வேதா³ம்ஶ்ச ஸர்வம் தத்³வர்ஜயேத்³யதி:’ (க. ரு. 2) இதி ஶ்ருதே: । அபி ச ஆத்மஜ்ஞாநபரத்வாத்ஸர்வஸ்யா உபநிஷத³: — ஆத்மா த்³ரஷ்டவ்ய: ஶ்ரோதவ்யோ மந்தவ்ய இதி ஹி ப்ரஸ்துதம் ; ஸ ச ஆத்மைவ ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்ஸர்வாந்தர: அஶநாயாதி³ஸம்ஸாரத⁴ர்மவர்ஜித இத்யேவம் விஜ்ஞேய இதி தாவத் ப்ரஸித்³த⁴ம் ; ஸர்வா ஹீயமுபநிஷத் ஏவம்பரேதி வித்⁴யந்தரஶேஷத்வம் தாவந்நாஸ்தி, அதோ நார்த²வாத³:, ஆத்மஜ்ஞாநஸ்ய கர்தவ்யத்வாத் । ஆத்மா ச அஶநாயாதி³த⁴ர்மவாந்ந ப⁴வதீதி ஸாத⁴நப²லவிலக்ஷணோ ஜ்ஞாதவ்ய: ; அதோ(அ)வ்யதிரேகேண ஆத்மநோ ஜ்ஞாநமவித்³யா — ‘அந்யோ(அ)ஸாவந்யோ(அ)ஹமஸ்மீதி’, (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) ந ஸ வேத³, ‘ம்ருத்யோ: ஸ ம்ருத்யுமாப்நோதி ய இஹ நாநேவ பஶ்யதி’, (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 19) ‘ஏகதை⁴வாநுத்³ரஷ்டவ்யம்’, (சா². உ. 6 । 2 । 1) ‘ஏகமேவாத்³விதீயம்’, ‘தத்த்வமஸி’ (சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: । க்ரியாப²லம் ஸாத⁴நம் அஶநாயாதி³ஸம்ஸாரத⁴ர்மாதீதாதா³த்மநோ(அ)ந்யத் அவித்³யாவிஷயம் — ‘யத்ர ஹி த்³வைதமிவ ப⁴வதி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 14) ‘அந்யோ(அ)ஸாவந்யோ(அ)ஹமஸ்மீதி, ’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) ‘ந ஸ வேத³’ ‘அத² யே(அ)ந்யதா²தோ விது³:’ (சா². உ. 7 । 25 । 2) இத்யாதி³வாக்யஶதேப்⁴ய: । ந ச வித்³யாவித்³யே ஏகஸ்ய புருஷஸ்ய ஸஹ ப⁴வத:, விரோதா⁴த் — தம:ப்ரகாஶாவிவ ; தஸ்மாத் ஆத்மவித³: அவித்³யாவிஷயோ(அ)தி⁴காரோ ந த்³ரஷ்டவ்ய: க்ரியாகாரகப²லபே⁴த³ரூப:, ‘ம்ருத்யோ: ஸ ம்ருத்யுமாப்நோதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 19) இத்யாதி³நிந்தி³தத்வாத் , ஸர்வக்ரியாஸாத⁴நப²லாநாம் ச அவித்³யாவிஷயாணாம் தத்³விபரீதாத்மவித்³யயா ஹாதவ்யத்வேநேஷ்டத்வாத் , யஜ்ஞோபவீதாதி³ஸாத⁴நாநாம் ச தத்³விஷயத்வாத் । தஸ்மாத் அஸாத⁴நப²லஸ்வபா⁴வாதா³த்மந: அந்யவிஷயா விலக்ஷணா ஏஷணா ; உபே⁴ ஹ்யேதே ஸாத⁴நப²லே ஏஷணே ஏவ ப⁴வத: யஜ்ஞோபவீதாதே³ஸ்தத்ஸாத்⁴யகர்மணாம் ச ஸாத⁴நத்வாத் , ‘உபே⁴ ஹ்யேதே ஏஷணே ஏவ’ இதி ஹேதுவசநேநாவதா⁴ரணாத் । யஜ்ஞோபவீதாதி³ஸாத⁴நாத் தத்ஸாத்⁴யேப்⁴யஶ்ச கர்மப்⁴ய: அவித்³யாவிஷயத்வாத் ஏஷணாரூபத்வாச்ச ஜிஹாஸிதவ்யரூபத்வாச்ச வ்யுத்தா²நம் விதி⁴த்ஸிதமேவ । நநூபநிஷத³ ஆத்மஜ்ஞாநபரத்வாத் வ்யுத்தா²நஶ்ருதி: தத்ஸ்துத்யர்தா², ந விதி⁴: — ந, விதி⁴த்ஸிதவிஜ்ஞாநேந ஸமாநகர்த்ருகத்வஶ்ரவணாத் ; ந ஹி அகர்தவ்யேந கர்தவ்யஸ்ய ஸமாநகர்த்ருகத்வேந வேதே³ கதா³சித³பி ஶ்ரவணம் ஸம்ப⁴வதி ; கர்தவ்யாநாமேவ ஹி அபி⁴ஷவஹோமப⁴க்ஷாணாம் யதா² ஶ்ரவணம் — அபி⁴ஷுத்ய ஹுத்வா ப⁴க்ஷயந்தீதி, தத்³வத் ஆத்மஜ்ஞாநைஷணாவ்யுத்தா²நபி⁴க்ஷாசர்யாணாம் கர்தவ்யாநாமேவ ஸமாநகர்த்ருகத்வஶ்ரவணம் ப⁴வேத் । அவித்³யாவிஷயத்வாத் ஏஷணாத்வாச்ச அர்த²ப்ராப்த ஆத்மஜ்ஞாநவிதே⁴ரேவ யஜ்ஞோபவீதாதி³பரித்யாக³:, ந து விதா⁴தவ்ய இதி சேத் — ந ; ஸுதராமாத்மநஜ்ஞாநவிதி⁴நைவ விஹிதஸ்ய ஸமாநகர்த்ருகத்வஶ்ரவணேந தா³ர்ட்⁴யோபபத்தி:, ததா² பி⁴க்ஷாசர்யஸ்ய ச । யத்புநருக்தம் , வர்தமாநாபதே³ஶாத³ர்த²வாத³மாத்ரமிதி — ந, ஔது³ம்ப³ரயூபாதி³விதி⁴ஸமாநத்வாத³தோ³ஷ: ॥

நேயமந்த⁴பரம்பரேதி பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ப்ரவ்ரஜேதி³த்யாதி³வித்⁴யுபலம்பே⁴(அ)தி ப்ரௌட⁴வாதே³நா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநவிதி⁴ப³லாதே³வ ஸம்ந்யாஸம் ஸாத⁴யிதுமாத்மஜ்ஞாநபரத்வம் தாவது³பநிஷதா³முபந்யஸ்யதி —

அபி சேதி ।

இதஶ்சாஸ்தி ஸம்ந்யாஸே விதி⁴ரிதி யாவத் । தத்³த்³விதி⁴ப³லாதே³வ ஸம்ந்யாஸஸித்³தி⁴ரிதி ஶேஷ: ।

கத²ம் ஸர்வோபநிஷதா³த்மஜ்ஞாநபரேஷ்யதே கர்த்ருஸ்துதித்³வாரா கர்மவிதி⁴ஶேஷத்வேநார்த²வாத³த்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஆத்மேத்யாதி³நா ।

அஸ்து யதோ²க்தம் வஸ்து விஜ்ஞேயம் ததா²(அ)பி ப்ரஸ்துதே கிம் ஜாதம் ததா³ஹ —

ஸர்வா ஹீதி ।

நநு தஸ்ய கர்தவ்யத்வே(அ)பி கத²ம் கர்மதத்ஸாத⁴நத்யாக³ஸித்³தி⁴ரத ஆஹ —

ஆத்மா சேதி ।

விபக்ஷே தோ³ஷமாஹ —

அத இதி ।

ஸாத⁴நப²லாந்தர்பூ⁴தத்வேநா(அ)(அ)த்மநோ ஜ்ஞாநமவித்³யேத்யத்ர ப்ரமாணமாஹ —

அந்யோ(அ)ஸாவித்யாதி³நா ।

க்ரியாகாரகப²லவிலக்ஷணஸ்யா(அ)(அ)த்மநோ ஜ்ஞாநம் கர்தவ்யம் தத்ஸாமர்த்²யாத்ஸாத்⁴யஸாத⁴நத்யாக³: ஸித்⁴யதீத்யுக்தம் ஸம்ப்ரத்யவித்³யாவிஷயத்வாச்ச ஸாத்⁴யஸாத⁴நயோர்வித்³யாவதாம் த்யாஜ்யதேத்யாஹ —

க்ரியேதி ।

தஸ்யாவித்³யாவிஷயத்வே ஶ்ருதீருதா³ஹரதி —

யத்ரேதி ।

அவித்³யாவிஷயத்வே(அ)பி ஸாத⁴நாதி³ வித்³யாவத ஏவ ப⁴விஷ்யதி வித்³யாவித்³யயோரஸ்மதா³தி³ஷு ஸாஹித்யோபலம்பா⁴தி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந சேதி ।

வித்³யாவித்³யயோ: ஸாஹித்யாஸம்ப⁴வே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

இதஶ்ச ப்ரயோஜகஜ்ஞாநவதா ஸாத்⁴யஸாத⁴நபே⁴தோ³ ந த்³ரஷ்டவ்யோ விவக்ஷிததத்த்வஸாக்ஷாத்காரவிரோதி⁴த்வாதி³த்யாஹ —

ஸர்வேதி ।

ப⁴வத்வவித்³யாவிஷயாணாம் வித்³யாவதஸ்த்யாக³ஸ்ததா²(அ)பி குதோ யஜ்ஞோபவீதாதீ³நாம் த்யாக³ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

யஜ்ஞோபவீதாதீ³தி ।

தத்³விஷயத்வாதி³த்யத்ர தச்ச²ப்³தோ³(அ)வித்³யாவிஷய: ।

ஏஷணாத்வாச்ச யஜ்ஞோபவீதாதீ³நாம் த்யாஜ்யதேத்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ஜ்ஞேயத்வேந ப்ரஸ்துதாதி³தி யாவத் ।

ஸாத்⁴யஸாத⁴நவிஷயா ததா³த்மிகைஷணா த்யாஜ்யேத்யத்ர ஹேதுமாஹ —

விலக்ஷணேதி ।

புருஷார்த²ரூபாத்³விபரீதா ஸா ஹேயேத்யர்த²: ।

ஸாத்⁴யஸாத⁴நயோரேஷணாத்வம் ஸாத⁴யதி ।

உபே⁴ ஹீதி ।

ததா²(அ)பி யஜ்ஞோபவீதாதீ³நாம் கர்மாணாம் ச கத²மேஷணாத்வமித்யாஶங்க்ய ஸாத⁴நாந்தர்பா⁴வாதி³த்யாஹ —

யஜ்ஞோபவீதாதே³ரிதி ।

தயோரேஷணாத்வம் கத²ம் ப்ரதிஜ்ஞாமாத்ரேண ஸேத்ஸ்யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

உபே⁴ ஹீதி ।

தயோரேஷணாத்வே ஸித்³தே⁴ ப²லிதமாஹ —

யஜ்ஞோபவீதாதீ³தி ।

ஆத்மஜ்ஞாநவிதி⁴ரேவ ஸம்ந்யாஸவிதி⁴ரித்யுக்தத்வாத்³வ்யுத்தா²யேத்யஸ்ய நாஸ்தி விதி⁴த்வமிதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

வ்யுத்தா²ய விதி³த்வேதி பாட²க்ரமமதிக்ரம்ய வ்யாக்²யாநே ப⁴வத்யேவாயம் விவிதி³ஷோர்விதி⁴ரிதி பரிஹரதி —

ந விதி⁴த்ஸிதேதி ।

பாட²க்ரமே(அ)பி ப்ரயோஜகஜ்ஞாநவதோ விரக்தஸ்ய ப⁴வத்யேவாயம் விதி⁴ரித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

உக்தமேவாந்வயமுகே²நோதா³ஹரணத்³வாரா விவ்ருணோதி —

கர்தவ்யாநாமிதி ।

அபி⁴ஷுத்ய ஸோமஸ்ய கண்ட³நம் க்ருத்வா ரஸமாதா³யேத்யர்த²: ।

பாட²க்ரமமேவா(அ)(அ)ஶ்ரித்ய ஶங்கதே —

அவித்³யேதி ।

ப்ரயோஜகஜ்ஞாநவதோ விரக்தஸ்யா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநவிதி⁴ஸாமர்த்²யலப்³த⁴ஸ்ய யஜ்ஞோபவீதாதி³த்யாக³ஸ்ய கர்தவ்யாத்மஜ்ஞாநேந ஸமாநகர்த்ருகத்வஶ்ரவணாத³திஶயேநா(அ)(அ)வஶ்யகத்வஸித்³தி⁴ரித்யுத்தரமாஹ —

ந ஸுதராமிதி ।

வ்யுத்தா²நே த³ர்ஶிதம் ந்யாயம் பி⁴க்ஷாசர்யே(அ)ப்யதிதி³ஶதி —

ததே²தி ।

பி⁴க்ஷாசர்யஸ்ய சா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநவிதி⁴நைகவாக்யஸ்ய ததை²வ தா³ர்ட்⁴யோபபத்திரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

வ்யுத்தா²நாதி³வாக்யஸ்யார்த²வாத³த்வமுக்தமநூத்³ய தூ³ஷயதி —

யத்புநரித்யாதி³நா ।

ஔது³ம்ப³ரோ யூபோ ப⁴வதீத்யாதௌ³ லேட்பரிக்³ரஹேண விதி⁴ஸ்வீகாரவத³த்ராபி பஞ்சமலகாரேண விதி⁴ஸித்³தே⁴ர்நார்த²வாத³த்வஶங்கேத்யர்த²: ।