స సమానః సన్నిత్యాద్యవతారయితుం వృత్తం కీర్తయతి —
బాహ్యానామితి।
తర్హి బాహ్యజ్యోతిఃసద్భావావస్థాయామకిఞ్చికరమాత్మజ్యోతిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
యదాఽపీతి।
వ్యతిరేకముఖేనోక్తమర్థమన్వయముఖేన కథయతి —
ఆత్మజ్యోతిరితి ।
ఆత్మజ్యోతిషః సర్వానుగ్రాహకత్వే ప్రమాణమాహ —
యదేతదితి ।
సర్వమన్తఃకరణాది ప్రజ్ఞానేత్రమిత్యైతరేయకే శ్రవణాద్యుక్తమాత్మజ్యోతిషః సర్వానుగ్రాహకత్వమిత్యర్థః ।
కిఞ్చాచేతనానాం కార్యకరణానాం చేతనత్వప్రసిద్ధ్యనుపపత్త్యా సదా చిదాత్మవ్యాప్తిరేష్టవ్యేత్యాహ —
సాభిమానో హీతి ।
కథమసంగస్య ప్రతీచః సర్వత్ర బుద్ధ్యాదావహంమాన ఇత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
అభిమానేతి ।
వృత్తమనూద్యోత్తరవాక్యమవతారయతి —
యద్యపీతి ।
యథోక్తమపి ప్రత్యగ్జ్యోతిర్జాగరితే దర్శయితుమశక్యమితి శ్రుతిః స్వప్నం ప్రస్తౌతీత్యర్థః ।
అశక్యత్వే హేతుద్వయమాహ —
సర్వేతి ।
స్వప్నే నిష్కృష్టం జ్యోతిరితి శేషః । సదృశః సన్ననుసంచరతీతి సంవన్ధః ।
సాదృశ్యస్య ప్రతియోగిసాపేక్షత్వమపేక్ష్య పృచ్ఛతి —
కేనేతి ।
ఉత్తరమ్ —
ప్రకృతత్వాదితి ।
ప్రాణానామపి తుల్యం తదితి చేత్తత్రాఽఽహ —
సంనిహితత్వాచ్చేతి।
హేతుద్వయం సాధయతి —
హృదీత్యాదినా ।
ప్రకృతత్వాదిఫలమాహ —
తస్మాదితి ।
సామాన్యం ప్రశ్నపూర్వకం విశదయతి —
కిం పునరిత్యాదినా ।
వివేకతోఽనుపలబ్ధిం వ్యక్తీకృతం బుద్ధిజ్యోతిషోః స్వరూపమాహ —
అవభాస్యేతి ।
అవభాసకత్వే దృష్టాన్తమాహ —
ఆలోకవదితి ।
తథాపి కథం వివేకతోఽనుపలబ్ధిస్తత్రాఽఽహ —
అవభాస్యేతి ।
ప్రసిద్ధిమేవ ప్రకటయతి —
విశుద్ధత్వాద్ధీతి ।
ఉక్తమర్థం దృష్టాన్తేన బుద్ధావారోపయతి —
యథేత్యాదినా ।
దృష్టాన్తగతనమర్థం దార్ష్టాన్తికే యోజయతి —
తథేతి ।
పునరుక్తిం పరిహరతి —
ఇత్యుక్తమితి ।
సర్వావభాసకత్వే కథం బుద్ధ్యైవ సామ్యమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
తేనేతి।
సర్వావభాసకత్వం తచ్ఛబ్దార్థః ।
కిమర్థం తర్హి బుద్ధ్యా సామాన్యముక్తమిత్యాశఙ్క్య ద్వారత్వేనేత్యాహ —
బుద్ధీతి ।
ఆత్మనః సర్వేణ సమానత్వ వాక్యశేషమనుకూలయతి —
సర్వమయ ఇతి చేతి ।
వాక్యశేషసిద్ధేఽర్థే లోకభ్రాన్తర్గమకత్వమాహ —
తేనేతి ।
సర్వమయత్వేనేతి యావత్ ।
ఆత్మానాత్మనోర్వివేకదర్శనస్యాశక్యత్వే పరస్పరాధ్యాసస్తద్ధర్మాధ్యాసశ్చ స్యాత్తతశ్చ లోకానాం మోహో భవేదిత్యాహ —
ఇతి సర్వేతి ।
ధర్మివిషయం మోహమభినయతి —
అయమితి ।
ధర్మవిషయం మోహం దర్శయతి —
ఎవన్ధర్మేతి ।
తదేవ స్ఫుటయతి —
కర్తేత్యాదినా।
వికల్పైః సర్వో లోకో మోముహ్యత ఇతి సంబన్ధః ।
స సమానః సన్నిత్యస్యార్థముక్త్వాఽవశిష్టం భాగం వ్యాకరోతి —
అత ఇత్యాదినా ।
ఆత్మనః స్వాభావికముభయలోకసంచరణమిత్యాశఙ్క్యానన్తరవాక్యమాదత్తే —
తత్రేతి ।
ఆత్మా సప్తమ్యర్థః । యతఃశబ్దో వక్ష్యమాణాతఃశబ్దేన సంబధ్యతే ।
అక్షరోత్థమర్థముక్త్వా వాక్యార్థమాహ —
ధ్యానేతి ।
ధ్యానవతీం బుద్ధిం వ్యాప్తశ్చిదాత్మా ధ్యాయతీవేత్యత్ర దృష్టాన్తమాహ —
ఆలోకవదితి ।
యథా ఖాల్వాలోకో నీలం పీతం వా విషయం వ్యశ్నువానస్తదాకారో దృశ్యతే తథాఽయమపి ధ్యానవతీం బుద్ధిం భాసయన్ధ్యానవానివ భవతీత్యర్థః ।
యథోక్తబుద్ధ్యవభాసకత్వముక్తం హేతుమనూద్య ఫలితమాహ —
అత ఇతి ।
ఇవ శబ్దార్థం కథయతి —
న త్వితి ।
బుద్ధిధర్మాణామాత్మన్యౌపాధికత్వేన మిథ్యాత్వముక్త్వా ప్రాణధర్మాణామపి తత్ర తథాత్వం కథయతి —
తథేతి ।
ఆత్మని చలనస్యౌపాధికత్వం సాధయతి —
తేష్వితి ।
ఇవశబ్దసామర్థ్యసిద్ధమర్థమాహ —
న త్వితి ।
స హీత్యాద్యనన్తరవాక్యమాకాఙ్క్షాద్వారోత్థాపయతి —
కథమిత్యాదినా ।
తచ్ఛబ్దో బుద్ధివిషయః । సంచరణాదీత్యాదిశబ్దో ధ్యనాదివ్యాపారసంగ్రహార్థః । స్వప్నో భూత్వా లోకమతిక్రామతీతి సంబన్ధః ।
కథమాత్మా స్వప్నో భవతి తత్రాఽఽహ —
స యయేతి ।
ఉక్తేఽర్థే వాక్యమవతార్య వ్యాకరోతి —
అత ఆహేతి ।
ఉక్తం హేతుమనూద్య ఫలితమాహ —
యస్మాదిత్యాదినా ।
కార్యకరణాతీతత్వాత్ప్రత్యగాత్మనో న స్వతః సంచారిత్వమిత్యాహ —
మృత్యోరితి ।
రూపాణ్యతిక్రామతీతి పూర్వేణ సంబన్ధః । క్రియాస్తత్ఫలాని చాఽఽశ్రయో యేషాం యాని వా క్రియాణాం తత్ఫలానాం చాఽఽశ్రయస్తానీతి యావత్ ।