ತಾಸಾಂ ಪರಮಸೂಕ್ಷ್ಮತ್ವಂ ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ದರ್ಶಯತಿ —
ಯಥೇತಿ ।
ಕಥಮನ್ನರಸಸ್ಯ ವರ್ಣವಿಶೇಷಪ್ರಾಪ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ವಾತೇತಿ ।
ಭುಕ್ತಸ್ಯಾನ್ನಸ್ಯ ಪರಿಣಾಮವಿಶೇಷೋ ವಾತಬಾಹುಲ್ಯೇ ನೀಲೋ ಭವತಿ ಪಿತ್ತಾಧಿಕ್ಯೇ ಪಿಂಗಲೋ ಜಾಯತೇ ಶ್ಲೇಶ್ಮಾತಿಶಯೇ ಶುಕ್ಲೋ ಭವತಿ ಪಿತ್ತಾಲ್ಪತ್ವೇ ಹರಿತಃ ಸಾಮ್ಯೇ ಚ ಧಾತೂನಾಂ ಲೋಹಿತ ಇತಿ ತೇಷಾಂ ಮಿಥಃ ಸಂಯೋಗವೈಷಮ್ಯಾತ್ತತ್ಸಾಮ್ಯಾಚ್ಚ ವಿಚಿತ್ರಾ ಬಹವಶ್ಚಾನ್ನರಸಾ ಭವಂತಿ ತದ್ವ್ಯಾಪ್ತಾನಾಂ ನಾಡೀನಾಮಪಿ ತಾದೃಶೋ ವರ್ಣೋ ಜಾಯತೇ ।
‘ ಅರುಣಾಃ ಶಿರಾ ವಾತವಹಾ ನೀಲಾಃ ಪಿತ್ತವಹಾಃ ಶಿರಾಃ ।
ಅಸೃಗ್ವಹಾಸ್ತು ರೋಹಿಣ್ಯೋ ಗೌರ್ಯಃ ಶ್ಲೇಷ್ಮವಹಾಃ ಶಿರಾಃ ॥’
ಇತಿ ಸೌಶ್ರುತೇ ದರ್ಶನಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನಾಡೀಸ್ವರೂಪಂ ನಿರೂಪ್ಯ ಯತ್ರ ಜಾಗರಿತೇ ಲಿಂಗಶರೀರಸ್ಯ ವೃತ್ತಿಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ತಾಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ಏವಂವಿಧಾಸ್ವಿತ್ಯಸ್ಯೈವ ವಿವರಣಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಸ್ವಿತ್ಯಾದಿ । ಪಂಚಭೂತಾನಿ ದಶೇಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಪ್ರಾಣೋಽಂತಃಕರಣಮಿತಿ ಸಪ್ತದಶಕಮ್ ।
ಜಾಗರಿತೇ ಲಿಂಗಶರೀರಸ್ಯ ಸ್ಥಿತಿಮುಕ್ತ್ವಾ ಸ್ವಾಪ್ನೀಂ ತತ್ಸ್ಥಿತಿಮಾಹ —
ತಲ್ಲಿಂಗಮಿತಿ ।
ವಿವಕ್ಷಿತಾಂ ಸ್ವಪ್ನಸ್ಥಿತಿಮುಕ್ತ್ವಾ ಶ್ರುತ್ಯಕ್ಷರಾಣಿ ಯೋಜಯತಿ —
ಅಥೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಸ್ವಪ್ನೇ ಧರ್ಮಾದಿನಿಮಿತ್ತವಶಾನ್ಮಿಥ್ಯೈವ ಲಿಂಗಂ ನಾನಾಕಾರಮವಭಾಸತೇ ತನ್ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಂ ಲಿಂಗಾನುಗತಮೂಲಾವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯತ್ವಾದವಿದ್ಯೇತಿ ಸ್ಥಿತೇ ಸತೀತ್ಯಥಶಬ್ದಾರ್ಥಮಾಹ —
ಏವಂ ಸತೀತಿ ।
ತಸ್ಮಿನ್ಕಾಲೇ ಸ್ವಪ್ನದರ್ಶನೇ ವಿಜ್ಞೇಯಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ಇವಶಬ್ದರ್ಥಮಾಹ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಉಕ್ತೋದಾಹರಣೇನ ಸಮುಚ್ಚಿತ್ಯೋದಹರಣಾಂತರಮಾಹ —
ತಥೇತಿ ।
ಗರ್ತಾದಿಪತನಪ್ರತೀತೌ ಹೇತುಮಾಹ —
ತಾದೃಶೀ ಹೀತಿ ।
ತಾದೃಶತ್ವಂ ವಿಶದಯತಿ —
ಅತ್ಯಂತೇತಿ ।
ಯಥೋಕ್ತವಾಸನಾಪ್ರಭವತ್ವಂ ಕಥಂ ಗರ್ತಪತನಾದೇರವಗತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ದುಃಖೇತಿ ।
ಯದೇವೇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇರರ್ಥಮಾಹ —
ಕಿಂ ಬಹುನೇತಿ ।
ಭಯಮಿತ್ಯಸ್ಯ ಭಯರೂಪಮಿತಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್ । ಭಯಂ ರೂಪ್ಯತೇ ಯೇನ ತತ್ಕಾರಣಂ ತಥಾ ।
ಹಸ್ತ್ಯದಿ ನಾಸ್ತಿ ಚೇತ್ಕಥಂ ಸ್ವಪ್ನೇ ಭಾತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಅವಿದ್ಯೇತಿ ।
ಅಥ ಯತ್ರ ದೇವ ಇವೇತ್ಯಾದೇಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ಅಥೇತಿ ।
ತತ್ರ ತಸ್ಯಾಃ ಫಲಮುಚ್ಯತ ಇತಿ ಶೇಷಃ ।
ತಾತ್ಪರ್ಯೋಕ್ತ್ಯಾಽಥಶಬ್ದಾರ್ಥಮುಕ್ತ್ವಾ ವಿದ್ಯಯಾ ವಿಷಯಸ್ವರೂಪೇ ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ವದನ್ಯತ್ರೇತ್ಯಾದೇರರ್ಥಮಾಹ —
ಕಿಂ ವಿಷಯೇತಿ ।
ಇವಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾತ್ಸ್ವಪ್ನ ಏವೋಕ್ತ ಇತಿ ಶಂಕಾಂ ವಾರಯತಿ —
ದೇವತೇತಿ ।
ವಿದ್ಯೇತ್ಯುಪಾಸ್ತಿರುಕ್ತಾ । ಅಭಿಷಿಕ್ತೋ ರಾಜ್ಯಸ್ಥೋ ಜಗ್ರದವಸ್ಥಾಯಾಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ಅಹಮೇವೇದಮಿತ್ಯಾದ್ಯವತಾರಯತಿ —
ಏವಮಿತಿ ।
ಯಥಾಽವಿದ್ಯಾಯಾಮಪಕೃಷ್ಯಮಾಣಾಯಾಂ ಕಾರ್ಯಮುಕ್ತಂ ತದ್ವದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದೇತಿ ಜಾಗರಿತೋಕ್ತಿಃ । ಇದಂ ಚೈತನ್ಯಮಹಮೇವ ಚಿನ್ಮಾತ್ರಂ ನ ತು ಮದತಿರೇಕೇಣಾಸ್ತಿ ತಸ್ಮಾದಹಂ ಸರ್ವಃ ಪೂರ್ಣೋಽಸ್ಮೀತಿ ಜಾನಾತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವಸ್ಯ ಪರಮತ್ವಮುಪಪಾದಯತಿ —
ಯತ್ತ್ವಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತತ್ರ ತೇನಾಽಽಕಾರೇಣಾವಿದ್ಯಾಽವಸ್ಥಿತೇತ್ಯಾಹ —
ತದವಸ್ಥೇತಿ ।
ತಸ್ಯಾಃ ಕಾರ್ಯಮಾಹ —
ತಯೇತಿ ।
ಸಮಸ್ತತ್ವಂ ಪೂರ್ಣತ್ವಮ್ । ಅನಂತರತ್ವಮೇಕರಸತ್ವಮ್ । ಅಬಾಹ್ಯತ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ತ್ವಮ್ । ಯೋಽಯಂ ಯಥೋಕ್ತೋ ಲೋಕಃ ಸೋಽಸ್ಯಾಽಽತ್ಮನೋ ಲೋಕಾನ್ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾನಪೇಕ್ಷ್ಯ ಪರಮ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಮೋಕ್ಷೋ ವಿದ್ಯಾಫಲಮಿತ್ಯುತ್ತರತ್ರ ಸಂಬಂಧಃ ।
ತಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಂ ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಸ್ಪಷ್ಟಯತಿ —
ಯಥೇತಿ ।
ವಿದ್ಯಾಫಲವದವಿದ್ಯಾಫಲಮಪಿ ಸ್ವಪ್ನೇ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಿತ್ಯುಕ್ತಮನುವದತಿ —
ತಥೇತಿ ।
ವಿದ್ಯಾಫಲಮವಿದ್ಯಾಫಲಂ ಚೇತ್ಯುಕ್ತಮುಪಸಂಹರತಿ —
ತೇ ಏತೇ ಇತಿ ।
ಉಕ್ತಂ ಫಲದ್ವಯಂ ವಿಭಜತೇ —
ವಿದ್ಯಯೇತಿ ।
ಅಸರ್ವೋ ಭವತೀತ್ಯೇತತ್ಪ್ರಕಟಯತಿ —
ಅನ್ಯತ ಇತಿ ।
ಪ್ರವಿಭಾಗಫಲಮಾಹ —
ಯತ ಇತಿ ।
ವಿರೋಧಫಲಂ ಕಥಯತಿ —
ವಿರುದ್ಧತ್ವಾದಿತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯಂ ನಿಗಮಯತಿ —
ಅಸರ್ವೇತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಯಾಶ್ಚೇತ್ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಫಲತ್ವಂ ತದಾ ತಸ್ಯ ಭಿನ್ನತ್ವಾದೇವ ಯಥೋಕ್ತಂ ವಿರೋಧಾದಿ ದುರ್ವಾರಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿದ್ಯಾಫಲಂ ನಿಗಮಯತಿ —
ಸಮಸ್ತಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ನನ್ವವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಸತತ್ತ್ವಂ ನಿರೂಪಯಿತುಮಾರಬ್ಧಂ ನ ಚ ತದದ್ಯಾಪಿ ದರ್ಶಿತಂ ತಥಾ ಚ ಕಿಂ ಕೃತಂ ಸ್ಯಾದತ ಆಹ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಕಾರ್ಯವಶಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಇದಂಶಬ್ದಾರ್ಥಮೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಸರ್ವಾತ್ಮನಾಮಿತಿ ।
ಗ್ರಾಹಕತ್ವಮೇವ ವ್ಯನಕ್ತಿ —
ಆತ್ಮನ ಇತಿ ।
ವಸ್ತ್ವಂತರೋಪಸ್ಥಿತಿಫಲಮಾಹ —
ತತ ಇತಿ ।
ಕಾಮಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಮಾಹ —
ಯತ ಇತಿ ।
ಕ್ರಿಯಾತಃ ಫಲಂ ಲಭತೇ ತದ್ಭೋಗಕಾಲೇ ಚ ರಾಗಾದಿನಾ ಕ್ರಿಯಾಮಾದಧಾತೀತ್ಯವಿಚ್ಛಿನ್ನಃ ಸಂಸಾರಸ್ತದ್ಯಾವನ್ನ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಂ ತಾವನ್ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನನಿದಾನಮವಿದ್ಯಾ ದುರ್ವಾರೇತ್ಯಾಹ —
ತತ ಇತಿ ।
ಭೇದದರ್ಶನನಿದಾನಮವಿದ್ಯೇತ್ಯವಿದ್ಯಾಸೂತ್ರೇ ವೃತ್ತಮಿತ್ಯಾಹ —
ತದೇತದಿತಿ ।
ತತ್ರೈವ ವಾಕ್ಯಶೇಷಮನುಕೂಲಯತಿ —
ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಂ ಚೇತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಽಽತ್ಮನಃ ಸ್ವಭಾವೋ ನ ವೇತಿ ವಿಚಾರೇ ಕಿಂ ನಿರ್ಣೀತಂ ಭವತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವೃತ್ತಂ ಕೀರ್ತಯತಿ —
ಇದಮಿತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಫಲತ್ವಮಸ್ತಿ ತತೋ ವೈಪರೀತ್ಯೇನ ವಿದ್ಯಯಾಃ ಕಾರ್ಯಮುಕ್ತಂ ಸ ಚ ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವೋ ದರ್ಶಿತ ಇತಿ ಯೋಜನಾ ।
ಸಂಪ್ರತಿ ನಿರ್ಣೀತಮರ್ಥಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಸಾ ಚೇತಿ ।
ಜ್ಞಾನೇ ಸತ್ಯವಿದ್ಯಾನಿವೃತ್ತಿರಿತ್ಯತ್ರ ವಾಕ್ಯಶೇಷಂ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ —
ತಚ್ಚೇತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾ ನಾಽಽತ್ಮನಃ ಸ್ವಭಾವೋ ನಿವರ್ತ್ಯತ್ವಾದ್ರಜ್ಜುಸರ್ಪವದಿತ್ಯಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ನಿವರ್ತ್ಯತ್ವೇಽಪ್ಯಾತ್ಮಸ್ವಭಾವತ್ವೇ ಕಾ ಹಾನಿರಿತ್ಯಾಶಙ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ಹೀತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಸ್ವಾಭಾವಿಕತ್ವಾಭಾವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ॥ ೨೦ ॥