ಸ ಯೋ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಮಿತ್ಯದಿವಾಕ್ಯತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ಯಸ್ಯೇತಿ ।
ಯಥಾ ಸೈಂಧವಾವಯವೈಃ ಸೈಂಧವಾಚಲಂ ಲೋಕೋ ಬೋಧಯತಿ ತಥಾ ತಸ್ಯಾಽಽನಂದಸ್ಯ ಮಾತ್ರಾ ನಾಮಾವಯವಾಸ್ತತ್ಪ್ರದರ್ಶನದ್ವಾರೇಣಾವಯವಿನಂ ಪರಮಾನಂದಮಧಿಗಮಯಿತುಮಿಚ್ಛನ್ನನಂತರೋ ಗ್ರಂಥಃ ಪ್ರವೃತ್ತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತಾತ್ಪರ್ಯಮುಕ್ತ್ವಾಽಕ್ಷರಾಣಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ಸ ಯಃ ಕಶ್ಚಿದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ರಾದ್ಧತ್ವಮವಿಕಲತ್ವಂ ಚೇತ್ಸಮೃದ್ಧತ್ವೇನ ಪುನರುಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಸಮಗ್ರೇತಿ ।
ತದೇವ ಸಮೃದ್ಧತ್ವಮಪೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —
ಉಪಭೋಗೇತಿ ।
ಅಂತರ್ಬಹಿಃಸಂಪತ್ತಿಭೇದಾದಪುನರುಕ್ತಿರಿತಿ ಭಾವಃ ।
ನ ಕೇವಲಮುಕ್ತಮೇವ ತಸ್ಯ ವಿಶೇಷಣಂ ಕಿಂತು ವಿಶೇಷಣಾಂತರಂ ಚಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —
ಕಿಂಚೇತಿ ।
ವಿಶೇಷಣತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ದಿವ್ಯೇತಿ ।
ತದನಿವರ್ತನೇ ತ್ವಸ್ಯ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಗಂಧರ್ವಾದಿಷ್ವಂತರ್ಭಾವಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಭಾವಃ । ಅತಿಶಯೇನ ಸಂಪನ್ನ ಇತಿ ಶೇಷಃ ।
ಅಭೇದನಿರ್ದೇಶಸ್ಯಾಭಿಪ್ರಾಯಮಾಹ —
ತತ್ರೇತಿ ।
ಪ್ರಕೃತಂ ವಾಕ್ಯಂ ಸಪ್ತಮ್ಯರ್ಥಃ । ಆತ್ಮನಃ ಸಕಾಶಾದಾನಂದಸ್ಯೇತಿ ಶೇಷಃ ।
ಔಪಚಾರಿಕತ್ವಮಭೇದನಿರ್ದೇಶಸ್ಯ ಭವಿಷ್ಯತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಪರಮಾನಂದಸ್ಯೇತಿ ।
ತಸ್ಯೈವ ವಿಷಯತ್ವಂ ವಿಷಯಿತ್ವಮಿತಿ ಸ್ಥಿತೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಯಥೋಕ್ತೋ ಮನುಷ್ಯೋ ನ ದೃಷ್ಟಿಪಥಮವತರತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಯುಧಿಷ್ಠಿರಾದೀತಿ ।
ಅಥ ಯೇ ಶತಂ ಮನುಷ್ಯಾಣಾಮಿತ್ಯಾದೇಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —
ದೃಷ್ಟಮಿತಿ ।
ಶತಗುಣೇನೋತ್ತರತ್ರಾಽಽನಂದಸ್ಯೋತ್ಕರ್ಷಪ್ರದರ್ಶನಕ್ರಮೇಣ ಪರಮಾನಂದಮುನ್ನೀಯ ತಮಧಿಗಮಯತ್ಯುತ್ತರೇಣ ಗ್ರಂಥೇನೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಪರಮಾನಂದಮೇವ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ —
ಯತ್ರೇತಿ ।
ಭೇದಃ ಸಂಖ್ಯಾವ್ಯವಹಾರಃ ।
ಉಕ್ತಮೇವ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ —
ಯತ್ರೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಪರಮಾನಂದೇ ವಿವೃದ್ಧಿಕಾಷ್ಠಾಯಾಂ ಹೇತುಮಾಹ —
ಅನ್ಯೇತಿ ।
ಯದ್ಯಪಿ ಯಸ್ಯೇತ್ಯಾದಿನೋಕ್ತಮೇತತ್ತಥಾಽಪೀಹಾಕ್ಷರವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾವಸರೇ ತದೇವ ವಿವೃತಮಿತ್ಯವಿರೋಧಃ । ತತ್ತದಾನಂದಪ್ರದರ್ಶನಾನಂತರ್ಯಂ ತತ್ರ ತತ್ರಾಥಶಬ್ದಾರ್ಥಃ । ತತ್ತದ್ವಾಕ್ಯೋಪಕ್ರಮೋ ವಾ । ಏವಂಪ್ರಕಾರತ್ವಂ ಸಮೃದ್ಧತ್ವಾದಿ । ಪಿತೃಣಾಮಾನಂದ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ಶ್ರಾದ್ಧಾದಿಕರ್ಮಭಿರಿತ್ಯಾದಿಶಬ್ದೇನ ಪಿಂಡಪಿತೃಯಜ್ಞಾದಿ ಗೃಹ್ಯತೇ ।
ಕೇ ತೇ ಕರ್ಮದೇವಾ ನಾಮ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದೀತಿ ।
ಯಥಾ ಗಂಧರ್ವಾನಂದಃ ಶತಗುಣೀಕೃತಃ ಕರ್ಮದೇವಾನಾಮೇಕ ಆನಂದಸ್ತಥಾ ಕರ್ಮದೇವಾನಂದಃ ಶತಗುಣೀಕೃತಃ ಸನ್ನಾಜಾನದೇವಾನಾಮೇಕ ಆನಂದೋ ಭವತೀತ್ಯಾಹ —
ತಥೈವೇತಿ ।
ಕುತ್ರ ವೀತತೃಷ್ಣತ್ವಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಆಜಾನದೇವೇಭ್ಯ ಇತಿ ।
ಶ್ರೋತ್ರಿಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಕೃತಾಸಂಗತಿಮಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ಏವಂಭೂತಸ್ಯ ವಿಶೇಷಣತ್ರಯವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯೇತಿ ಯಾವತ್ ।
ಪ್ರಜಾಪತಿಲೋಕಶಬ್ದಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾಶಬ್ದಾದರ್ಥಭೇದಮಾಹ —
ವಿರಾಡಿತಿ ।
ಯಥಾ ವಿರಾಡಾತ್ಮನ್ಯಾಜಾನದೇವಾನಂದಃ ಶತಗುಣೀಕೃತಃ ಸನ್ನೇಕ ಆನಂದೋ ಭವತಿ ತಥಾ ವಿರಾಡಾತ್ಮೋಪಾಸಿತಾ ಶ್ರೋತ್ರಿಯತ್ವಾದಿವಿಶೇಷಣೋ ವಿರಾಜಾ ತುಲ್ಯಾನಂದಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ —
ತಥೇತಿ ।
ತಚ್ಛತಗುಣೀಕೃತೇತಿ ತಚ್ಛಬ್ದೋ ವಿರಾಡಾನಂದವಿಷಯಃ ।
ಶ್ರೋತ್ರಿಯತ್ವಾದಿವಿಶೇಷಣವಾನಪಿ ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭೋಪಾಸಕಸ್ತೇನ ತುಲ್ಯಾನಂದೋ ಭವತೀತ್ಯಾಹ —
ಯಶ್ಚೇತಿ ।
ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭಾನಂದಾದುಪರಿಷ್ಟಾದಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದೇ ಗಣಿತಭೇದೇ ಪ್ರಾಕರಣಿಕೇ ಪ್ರಾಪ್ತೇ ಪ್ರತ್ಯಾಹ —
ಅತಃ ಪರಮಿತಿ ।
ಏಷೋಽಸ್ಯ ಪರಮ ಆನಂದ ಇತ್ಯುಪಕ್ರಮ್ಯ ಕಿಮಿತ್ಯಾನಂದಾಂತರಮುಪದರ್ಶಿತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಏಷ ಇತಿ ।
ತಥಾಽಪಿ ಸೌಷುಪ್ತಂ ಸರ್ವಾತ್ಮತ್ವಮುಪೇಕ್ಷಿತಮಿತಿ ಚೇನ್ನೇತ್ಯಾಹ —
ಯಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ಪ್ರಕೃತಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದಸ್ಯಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಮಾಹ —
ತತ್ರ ಹೀತಿ ।
ಅನವಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಫಲಮಾಹ —
ಭೂಮತ್ವಾದಿತಿ।
ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದಾದಿತರೇ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ಮರ್ತ್ಯಾಶ್ಚೇತ್ಯಾಹ —
ಇತರ ಇತಿ ।
ಅಥ ಯತ್ರಾನ್ಯತ್ಪಶ್ಯತೀತ್ಯಾದಿಶ್ರುತೇರಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಶ್ರೋತ್ರಿಯಾದಿಪದಾನಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಯ ತಾತ್ಪರ್ಯಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಅತ್ರ ಚೇತಿ ।
ಮಧ್ಯೇ ವಿಶೇಷಣೇಷು ತ್ರಿಷ್ವಿತಿ ಯಾವತ್ । ತುಲ್ಯೇ ಸರ್ವಪರ್ಯಾಯೇಷ್ವಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ವಿಶೇಷಣಾಂತರೇ ವಿಶೇಷಮಾಹ —
ಅಕಾಮಹತತ್ವೇತಿ ।
ಯಥೋಕ್ತಂ ವಿಭಾಗಮುಪಪಾದಯಿತುಂ ಸಿದ್ಧಮರ್ಥಮಾಹ —
ಅತ್ರೈತಾನೀತಿ ।
ಯಶ್ಚೇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಂ ಸಪ್ತಮ್ಯರ್ಥಃ । ತಸ್ಯ ತಸ್ಯಾಽಽನಂದಸ್ಯೇತಿ ದೈವಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯಾದಿನಿರ್ದೇಶಃ ।
ಅರ್ಥಾದಭಿಹಿತತ್ವೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ —
ಯಥೇತಿ।
ಯೇ ಕರ್ಮಣಾ ದೇವತ್ವಮಿತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಸಾಮರ್ಥ್ಯಾದ್ದೇವಾನಂದಾಪ್ತೌ ಯಥಾ ಕರ್ಮಾಣಿ ಸಾಧನಾನ್ಯುಕ್ತಾನಿ ತಥಾ ಯಶ್ಚೇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಸಾಮರ್ಥ್ಯಾದೇತಾನ್ಯಪಿ ಶ್ರೋತ್ರಿಯತ್ವಾದೀನಿ ತತ್ತದಾನಂದಪ್ರಾಪ್ತೌ ಸಾಧನಾನಿ ವಿವಕ್ಷಿತಾನೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ತ್ರಯಾಣಾಮವಿಶೇಷಶ್ರುತೌ ಕಥಂ ಶ್ರೋತ್ರಿಯತ್ವಾವೃಜಿನತ್ವಯೋಃ ಸರ್ವತ್ರ ತುಲ್ಯತ್ವಂ ನ ಹಿ ತೇ ಪೂರ್ವಭೂಮಿಷು ಶ್ರುತೇ ತಥಾ ಚಾಕಾಮಹತತ್ವವದಾನಂದೋತ್ಕರ್ಷೇ ತಯೋರಪಿ ಹೇತುತೇತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತತ್ರ ಚೇತಿ ।
ನಿರ್ಧಾರಣಾರ್ಥಾ ಸಪ್ತಮೀ । ನ ಹಿ ಶ್ರೋತ್ರಿಯತ್ವಾದಿಶೂನ್ಯಃ ಸಾರ್ವಭೌಮಾದಿದಿಸುಖಮನುಭವಿತುಮುತ್ಸಹತೇ । ತಥಾ ಚ ಸರ್ವತ್ರ ಶ್ರೋತ್ರಿಂದ್ರಿಯತ್ವಾದೇಸ್ತುಲ್ಯತ್ವಾನ್ನ ತದಾನಂದಾತಿರೇಕಪ್ರಾಪ್ತಾವಸಾಧಾರಣಂ ಸಾಧನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯದುಕ್ತಮಾನಂದಶತಗುಣವೃದ್ಧಿಹೇತುರಕಾಮಹತತ್ವಕೃತೋ ವಿಶೇಷ ಇತಿ ತದುಪಪಾದಯತಿ —
ಅಕಾಮಹತತ್ವಂ ತ್ವಿತಿ ।
ಪೂರ್ವಪೂರ್ವಭೂಮಿಷು ವೈರಾಗ್ಯಮುತ್ತರೋತ್ತರಭೂಮ್ಯಾನಂದಪ್ರಾಪ್ತಿಸಾಧನಂ ವೈರಾಗ್ಯಸ್ಯ ತರತಮಭಾವೇನ ಪರಮಕಾಷ್ಠೋಪಪತ್ತೇರ್ನಿರತಿಶಯಸ್ಯ ತಸ್ಯ ಪರಮಾನಂದಪ್ರಾಪ್ತಿಸಾಧನತ್ವಸಂಭವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಯಶ್ಚೇತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಯೇತ್ಥಂ ತಾತ್ಪರ್ಯಮುಕ್ತ್ವಾ ಪ್ರಕೃತೇ ಪರಮಾನಂದೇ ವಿದ್ವದನುಭವಂ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ —
ಸ ಏಷ ಇತಿ ।
ನಿರತಿಶಯಮಕಾಮಹತತ್ವಂ ಪರಮಾನಂದಪ್ರಾಪ್ತಿಹೇತುರಿತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಮಾಣಮಾಹ —
ತಥಾ ಚೇತಿ ।
ಪ್ರಕೃತಂ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಭೂತಂ ಪರಮಾನಂದಮೇಷ ಇತಿ ಪರಾಮೃಶತಿ ।
ಶ್ರುತಿರ್ಮೇಧಾವೀತ್ಯಾದ್ಯಾ ತಾಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತಥಾಽಪಿ ಕಿಂ ತದ್ಭಯಕಾರಣಂ ತದಾಹ —
ಯದ್ಯದಿತಿ ।
ಮೇಧಾವಿತ್ವಾತ್ಪ್ರಜ್ಞಾತಿಶಯಶಾಲಿತ್ವಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ತದೇವ ಭಯಕಾರಣಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ —
ಸರ್ವಮಿತಿ ॥ ೩೩ ॥