స్వప్నబుద్ధాన్తగమనదృష్టాన్తస్య దార్ష్టాన్తికః సంసారో వర్ణితః । సంసారహేతుశ్చ విద్యాకర్మపూర్వప్రజ్ఞా వర్ణితా । యైశ్చ ఉపాధిభూతైః కార్యకరణలక్షణభూతైః పరివేష్టితః సంసారిత్వమనుభవతి, తాని చోక్తాని । తేషాం సాక్షాత్ప్రయోజకౌ ధర్మాధర్మావితి పూర్వపక్షం కృత్వా, కామ ఎవేత్యవధారితమ్ । యథా చ బ్రాహ్మణేన అయమ్ అర్థః అవధారితః, ఎవం మన్త్రేణాపీతి బన్ధం బన్ధకారణం చ ఉక్త్వా ఉపసంహృతం ప్రకరణమ్ — ‘ఇతి ను కామయమానః’ (బృ. ఉ. ౪ । ౪ । ౬) ఇతి । ‘అథాకామయమానః’ (బృ. ఉ. ౪ । ౪ । ౬) ఇత్యారభ్య సుషుప్తదృష్టాన్తస్య దార్ష్టాన్తికభూతః సర్వాత్మభావో మోక్ష ఉక్తః । మోక్షకారణం చ ఆత్మకామతయా యత్ ఆప్తకామత్వముక్తమ్ , తచ్చ సామర్థ్యాత్ న ఆత్మజ్ఞానమన్తరేణ ఆత్మకామతయా ఆప్తకామత్వమితి — సామర్థ్యాత్ బ్రహ్మవిద్యైవ మోక్షకారణమిత్యుక్తమ్ । అతః యద్యపి కామో మూలమిత్యుక్తమ్ , తథాపి మోక్షకారణవిపర్యయేణ బన్ధకారణమ్ అవిద్యా ఇత్యేతదపి ఉక్తమేవ భవతి । అత్రాపి మోక్షః మోక్షసాధనం చ బ్రాహ్మణేనోక్తమ్ ; తస్యైవ దృఢీకరణాయ మన్త్ర ఉదాహ్రియతే శ్లోకశబ్దవాచ్యః —