प्रियस्पर्शाभावं श्रुत्वा मोक्षस्यापुमर्थत्वं शङ्कते –

नन्विति ।

इहापीति मुक्तो गृह्यते ।

स्वाभाविकप्रियाप्रतिषेधान्नापुमर्थत्वं मुक्तेरित्युत्तरमाह –

नैष दोष इति ।

प्रतिषेधमेवाभिनयति –

अशरीरमिति ।

कादाचित्कयोरेव प्रियाप्रिययोरेष निषेध इत्यत्र नियामकमाह –

आगमापायिनोरिति ।

कादाचित्के स्पर्शशब्दवन्न स्वात्मन्येतच्छब्दोऽस्तीत्याह –

न त्विति ।

आत्मनि तर्हि कादाचित्कमेव प्रियमिति तन्मात्रप्रतिषेधात्तदवस्थमपुमर्थत्वमित्याशङ्क्याऽऽह –

सवितुरिति ।

भूमविद्यालोचनायामपि सुखमात्रस्याऽऽत्मनि न प्रतिषेधोऽस्तीत्याह –

इहापीति ।

तथाऽपि विषयविषयिभावेन भेदाभावात्तदवस्थमपुरुषार्थत्वमिति शङ्कते –

नन्विति ।

भेदो न पुमर्थत्वोपयोगी केवलव्यतिरेकाभावात्सुखसाक्षात्कारस्तु पुरुषार्थः स चाभेदेऽपि विद्यत इत्याशङ्क्याऽऽह –

स्वरूपेणेति ।

आत्मनि विशेषज्ञानराहित्यमिन्द्रस्य नेष्टमित्यत्र हेतुमाह –

नाहेति ।

किं तर्हीन्द्रस्येष्टमित्याशङ्क्याऽऽह –

तद्धीति ।

येन ज्ञानेनाऽऽप्नोति तदिष्टमिन्द्रस्येति पूर्वेण सम्बन्धः ।

किमिदं विशेषविज्ञानमिन्द्रस्येष्टमित्युच्यते किं वा हितमिति विवक्ष्यते तत्राऽऽद्यमङ्गीकरोति –

सत्यमिति ।

द्वितीयं दूषयति –

न त्विति ।

द्वितीयाद्वै भयं भवतीत्यादिश्रुतेरित्यर्थः ।

तथाऽपीष्टमेवेन्द्राय प्रजापतिनोपदेष्टव्यमित्याशङ्क्याऽऽह –

हितं चेति ।

किं तर्हि तस्य हितमिति चेत्तदाह –

व्योमवदिति ।

हितं वक्तव्यमिति सम्बन्धः ।

हितमेव न त्विष्टमिति स्थिते फलितमाह –

तत्रेति ।

सर्वेषां भूतानां लोकानां कामानां चाऽऽत्मा सच्चिदानन्दमात्रं तद्रूपत्वं चेन्मुक्तस्येष्यते कथं तर्हि तस्यैश्वर्यश्रुतयो निर्वहन्तीति चोदयति –

नन्विति ।

सगुणविद्यावतां यदैश्वर्यं तन्निर्गुणविद्यास्तुत्यर्थं संकीर्त्यते ।

ब्रह्मीभूतस्य मुक्तस्य सगुणविद्याया अपि प्रत्यग्भूतत्वात्फलस्य तत्रोपचरितुं युक्तत्वादिति परिहरति –

नेत्यादिना ।

सर्वात्मत्वे निन्दाऽपि प्राप्नोतीति शङ्कते –

नन्विति ।

दुःखस्य दुःखत्वाभाववत्तस्याऽऽत्मा विद्वानपि न दुःखी भविष्यतीति समाधत्ते –

न , दुःखस्येति ।

तर्हि दुःखिनामात्मा मुक्त इति दुःखी स्यात्तत्राऽऽह –

आत्मनीति ।

न तावदात्मनः स्वभावतो दुःखित्वं किन्त्वाविद्यकं सा च मुक्तस्य दग्धेति दुःखित्वाप्रसक्तिरित्यर्थः ।

तर्हि विद्यया दग्धायामविद्यायां तदध्यारोपितमैश्वर्यमपीश्वरस्य सगुणविद्याफलभूतं दग्धमेवेति कथं स्तुत्यर्थमिह तदुपदेशसिद्धिरित्याशङ्क्याऽऽह –

शुद्धेति ।

शुद्धं सत्त्वं रजस्तमोभ्यामस्पृष्टं तस्मान्मायैकदेशाज्जाताः संकल्पा निमित्तानि येषां कामानामैश्वर्यभेदानां ते तथोक्तास्तेषां सर्वेषु विषयेषु मनोमात्रेणेश्वराभिध्यानरूपेण सिद्धानामीश्वराख्येन स्वभावेनाभिसम्बन्धो मायावस्थायां सिद्ध्यतीत्यर्थः ।

ननु जीवानामेवाविद्यातत्कार्यसम्बन्धा नेश्वरस्येति चेन्नेत्याह –

पर एवेति ।