ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
வேதா³விநாஶிநம் நித்யம் ய ஏநமஜமவ்யயம் ।
கத²ம் ஸ புருஷ: பார்த² கம் கா⁴தயதி ஹந்தி கம் ॥ 21 ॥
தத்ர கேசித்பண்டி³தம்மந்யா வத³ந்தி — ‘ஜந்மாதி³ஷட்³பா⁴வவிக்ரியாரஹித: அவிக்ரிய: அகர்தா ஏக: அஹமாத்மா’ இதி ந கஸ்யசித் ஜ்ஞாநம் உத்பத்³யதே, யஸ்மிந் ஸதி ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸ: உபதி³ஶ்யதே இதி । தந்ந ; ‘ந ஜாயதே’ (ப⁴. கீ³. 2 । 20) இத்யாதி³ஶாஸ்த்ரோபதே³ஶாநர்த²க்யப்ரஸங்கா³த் । யதா² ச ஶாஸ்த்ரோபதே³ஶஸாமர்த்²யாத் த⁴ர்மாத⁴ர்மாஸ்தித்வவிஜ்ஞாநம் கர்துஶ்ச தே³ஹாந்தரஸம்ப³ந்த⁴விஜ்ஞாநமுத்பத்³யதே, ததா² ஶாஸ்த்ராத் தஸ்யைவ ஆத்மந: அவிக்ரியத்வாகர்த்ருத்வைகத்வாதி³விஜ்ஞாநம் கஸ்மாத் நோத்பத்³யதே இதி ப்ரஷ்டவ்யா: தே । கரணாகோ³சரத்வாத் இதி சேத் , ந ; ‘மநஸைவாநுத்³ரஷ்டவ்யம்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 19) இதி ஶ்ருதே: । ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶஶமத³மாதி³ஸம்ஸ்க்ருதம் மந: ஆத்மத³ர்ஶநே கரணம் । ததா² ச தத³தி⁴க³மாய அநுமாநே ஆக³மே ச ஸதி ஜ்ஞாநம் நோத்பத்³யத இதி ஸாஹஸமாத்ரமேதத் । ஜ்ஞாநம் ச உத்பத்³யமாநம் தத்³விபரீதமஜ்ஞாநம் அவஶ்யம் பா³த⁴தே இத்யப்⁴யுபக³ந்தவ்யம் । தச்ச அஜ்ஞாநம் த³ர்ஶிதம் ‘ஹந்தா அஹம் , ஹத: அஸ்மி’ இதி ‘உபௌ⁴ தௌ ந விஜாநீத:’ இதி । அத்ர ச ஆத்மந: ஹநநக்ரியாயா: கர்த்ருத்வம் கர்மத்வம் ஹேதுகர்த்ருத்வம் ச அஜ்ஞாநக்ருதம் த³ர்ஶிதம் । தச்ச ஸர்வக்ரியாஸ்வபி ஸமாநம் கர்த்ருத்வாதே³: அவித்³யாக்ருதத்வம் , அவிக்ரியத்வாத் ஆத்மந: । விக்ரியாவாந் ஹி கர்தா ஆத்மந: கர்மபூ⁴தமந்யம் ப்ரயோஜயதி ‘குரு’ இதி । ததே³தத் அவிஶேஷேண விது³ஷ: ஸர்வக்ரியாஸு கர்த்ருத்வம் ஹேதுகர்த்ருத்வம் ச ப்ரதிஷேத⁴தி ப⁴க³வாந்வாஸுதே³வ: விது³ஷ: கர்மாதி⁴காராபா⁴வப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ‘வேதா³விநாஶிநம் . . . கத²ம் ஸ புருஷ:’ இத்யாதி³நா । க்வ புந: விது³ஷ: அதி⁴கார இதி ஏதது³க்தம் பூர்வமேவ ‘ஜ்ஞாநயோகே³ந ஸாங்க்²யாநாம்’ (ப⁴. கீ³. 3 । 3) இதி । ததா² ச ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸம் வக்ஷ்யதி ‘ஸர்வகர்மாணி மநஸா’ (ப⁴. கீ³. 5 । 13) இத்யாதி³நா ॥
வேதா³விநாஶிநம் நித்யம் ய ஏநமஜமவ்யயம் ।
கத²ம் ஸ புருஷ: பார்த² கம் கா⁴தயதி ஹந்தி கம் ॥ 21 ॥
தத்ர கேசித்பண்டி³தம்மந்யா வத³ந்தி — ‘ஜந்மாதி³ஷட்³பா⁴வவிக்ரியாரஹித: அவிக்ரிய: அகர்தா ஏக: அஹமாத்மா’ இதி ந கஸ்யசித் ஜ்ஞாநம் உத்பத்³யதே, யஸ்மிந் ஸதி ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸ: உபதி³ஶ்யதே இதி । தந்ந ; ‘ந ஜாயதே’ (ப⁴. கீ³. 2 । 20) இத்யாதி³ஶாஸ்த்ரோபதே³ஶாநர்த²க்யப்ரஸங்கா³த் । யதா² ச ஶாஸ்த்ரோபதே³ஶஸாமர்த்²யாத் த⁴ர்மாத⁴ர்மாஸ்தித்வவிஜ்ஞாநம் கர்துஶ்ச தே³ஹாந்தரஸம்ப³ந்த⁴விஜ்ஞாநமுத்பத்³யதே, ததா² ஶாஸ்த்ராத் தஸ்யைவ ஆத்மந: அவிக்ரியத்வாகர்த்ருத்வைகத்வாதி³விஜ்ஞாநம் கஸ்மாத் நோத்பத்³யதே இதி ப்ரஷ்டவ்யா: தே । கரணாகோ³சரத்வாத் இதி சேத் , ந ; ‘மநஸைவாநுத்³ரஷ்டவ்யம்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 19) இதி ஶ்ருதே: । ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶஶமத³மாதி³ஸம்ஸ்க்ருதம் மந: ஆத்மத³ர்ஶநே கரணம் । ததா² ச தத³தி⁴க³மாய அநுமாநே ஆக³மே ச ஸதி ஜ்ஞாநம் நோத்பத்³யத இதி ஸாஹஸமாத்ரமேதத் । ஜ்ஞாநம் ச உத்பத்³யமாநம் தத்³விபரீதமஜ்ஞாநம் அவஶ்யம் பா³த⁴தே இத்யப்⁴யுபக³ந்தவ்யம் । தச்ச அஜ்ஞாநம் த³ர்ஶிதம் ‘ஹந்தா அஹம் , ஹத: அஸ்மி’ இதி ‘உபௌ⁴ தௌ ந விஜாநீத:’ இதி । அத்ர ச ஆத்மந: ஹநநக்ரியாயா: கர்த்ருத்வம் கர்மத்வம் ஹேதுகர்த்ருத்வம் ச அஜ்ஞாநக்ருதம் த³ர்ஶிதம் । தச்ச ஸர்வக்ரியாஸ்வபி ஸமாநம் கர்த்ருத்வாதே³: அவித்³யாக்ருதத்வம் , அவிக்ரியத்வாத் ஆத்மந: । விக்ரியாவாந் ஹி கர்தா ஆத்மந: கர்மபூ⁴தமந்யம் ப்ரயோஜயதி ‘குரு’ இதி । ததே³தத் அவிஶேஷேண விது³ஷ: ஸர்வக்ரியாஸு கர்த்ருத்வம் ஹேதுகர்த்ருத்வம் ச ப்ரதிஷேத⁴தி ப⁴க³வாந்வாஸுதே³வ: விது³ஷ: கர்மாதி⁴காராபா⁴வப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ‘வேதா³விநாஶிநம் . . . கத²ம் ஸ புருஷ:’ இத்யாதி³நா । க்வ புந: விது³ஷ: அதி⁴கார இதி ஏதது³க்தம் பூர்வமேவ ‘ஜ்ஞாநயோகே³ந ஸாங்க்²யாநாம்’ (ப⁴. கீ³. 3 । 3) இதி । ததா² ச ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸம் வக்ஷ்யதி ‘ஸர்வகர்மாணி மநஸா’ (ப⁴. கீ³. 5 । 13) இத்யாதி³நா ॥

அவிக்ரியாத்மஜ்ஞாநாத் கர்மஸம்ந்யாஸே த³ர்ஶிதே, மீமாம்ஸகமதமுத்தா²பயதி -

தத்ரேதி ।

ஆத்மநோ ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்த்யாதா⁴ரத்வேந அவிக்ரியத்வாபா⁴வாத் அவிக்ரியாத்மஜ்ஞாநம் ஸம்ந்யாஸகாரணீபூ⁴தம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

‘யதோ²க்தஜ்ஞாநாபா⁴வோ விஷயாபா⁴வாத்³வா ? மாநாபா⁴வாத்³வா ? ‘ இதி விகல்ப்ய, ஆத்³யம் தூ³ஷயதி -

நேத்யாதி³நா ।

ந தாவத³விக்ரியாத்மாபா⁴வ: ‘ந ஜாயதே ம்ரியதே’ (ப⁴. கீ³. 2-20) இத்யாதி³ஶாஸ்ரஸ்யாப்தவாக்யதயா ப்ரமணஸ்யாந்தரேண காரணமாநர்த²க்யாயோகா³தி³த்யர்த²: ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ -

யதா² சேதி ।

பாரலௌகிககர்மவிதி⁴ஸாமர்த்²யஸித்³த⁴ம் விஜ்ஞாநமுதா³ஹரதி -

கர்துஶ்சேதி ।

கர்மகாண்டா³த³ஜ்ஞாதே த⁴ர்மாதௌ³ விஜ்ஞாநோத்பத்திவத் , ஜ்ஞாநகாண்டா³த³ஜ்ஞாதே ப்³ரஹ்மாத்மநி விஜ்ஞாநோத்பத்திரவிருத்³தா⁴, ப்ரமாணத்வாவிஶேஷாதி³த்யர்த²: ।

ஜ்ஞாநஸ்ய மந:ஸம்யோக³ஜந்யத்வாத் , ஆத்மநஶ்ச ஶ்ருத்யா மநோகோ³சரத்வநிராஸாத் , ந ஆத்மஜ்ஞாநே ஸாத⁴நமஸ்தீதி ஶங்கதே -

கரணேதி ।

ஶ்ருதிமாஶ்ரித்ய பரிஹரதி -

ந, மநஸேதி ।

‘தத்த்வமஸி’ (சா². உ. 6-8-7) ஆதி³வாக்யோத்த²மநோவ்ருத்த்யைவ ஶாஸ்த்ராசார்யோபதே³ஶமநுஸ்ருத்ய த்³ரஷ்டவ்யம் தத்த்வமிதி ஶ்ரூயதே । ஸ்வரூபேண ஸ்வப்ரகாஶமபி ப்³ரஹ்மாத்மவஸ்து வாக்யோத்த²பு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யபி⁴வ்யக்தம் ஸவிகல்பகவ்யவஹாராலம்ப³நம் ப⁴வதீதி மநோகோ³சரத்வோபசாராத³ஸித்³த⁴ம் கரணாகோ³சரத்வமித்யர்த²: ।

கத²ம் தர்ஹி ப்³ரஹ்மாத்மநோ மநோவிஷயத்வநிஷேத⁴ஶ்ருதி: ? இத்யாஶங்க்ய, அஸம்ஸ்க்ருதமநோவ்ருத்த்யவிஷயத்வவிஷயா ஸேதி மந்வாந: ஸந்நாஹ -

ஶாஸ்த்ரேதி ।

ஸத்யபி ஶ்ருத்யாதௌ³, தத³நுக்³ராஹகாபா⁴வாத் நாஸ்மாகமவிக்ரியாத்மகஜ்ஞாநமுத்பத்துமர்ஹதீத்யாஶங்க்யாஹ -

ததே²தி ।

தஸ்ய அவிக்ரியஸ்ய ஆத்மநோ(அ)தி⁴க³த்யர்த²ம், ‘விமதோ விகார:, நாத்மத⁴ர்ம:, விகாரத்வாத் , உப⁴யாபி⁴மதவிகாரவத்’ இத்யநுமாநே, பூர்வோக்தஶ்ருதிஸ்ம்ருதிரூபாக³மே ச ஸத்யேவ, தஸ்மிந்நோத்பத்³யதே ஜ்ஞாநம் , இதி வச: ஸாஹஸமாத்ரம், ஸத்யேவ மாநே மேயம் ந பா⁴தீதிவதி³த்யர்த²: ।

நநு - யதோ²க்தம் ஜ்ஞாநமுத்பந்நமபி ஹாநாய உபாதா³நாய வா ந ப⁴வதீதி குதோ(அ)ஸ்ய ப²லவத்த்வம் ? தத்ராஹ -

ஜ்ஞாநம் சேதி ।

அவஶ்யமிதி ।

ப்ரகாஶப்ரவ்ருத்தே: தமோநிவ்ருத்திவ்யதிரேகேண அநுபபத்திவத் , ஆத்மஜ்ஞாநநிவ்ருத்தமந்தரேண ஆத்மஜ்ஞாநோத்பத்தேரநுபபத்தேரித்யர்த²: ।

நநு - அஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞாநப்ராக³பா⁴வத்த்வாத் தந்நிவ்ருத்திரேவ ஜ்ஞாநம் , நது தந்நிவர்தகமிதி, தத்ராஹ -

தச்சேதி ।

கத²ம் புநர்ப⁴க³வதாபி ஜ்ஞாநாபா⁴வாதிரிக்தமஜ்ஞாநம் த³ர்ஶிதம் ? இத்யாஶங்க்யாஹ -

அத்ர சேதி ।

‘விமதம், ஜ்ஞாநாபா⁴வோ ந ப⁴வதி, உபாதா³நத்வாத் , ம்ருதா³தி³வத்’ இதி பா⁴வ: ।

நநு   - ஹநநக்ரியாயா: ‘ந ஹிம்ஸ்யாத்’ இதி நிஷித்³த⁴த்வாத் , தத்கர்த்ருத்வாதே³ரஜ்ஞாநக்ருதத்வே(அ)பி விஹிதக்ரியாகர்த்ருத்வாதே³ர்ந ததா²த்வமிதி, நேத்யாஹ -

தச்சேதி ।

ந தாவதா³த்மநி கர்த்ருத்வாதி³ । நித்யம் , அமுக்திப்ரஸங்கா³த் । ந சாநித்யமபி நிருபாதா³நம் , பா⁴வகார்யஸ்யோபாதா³நநியமாத் । ந ச அநாத்மா தது³பாதா³நம் , ஆத்மநி தத்ப்ரதிபா⁴நாத் । ந சாத்மைவ தது³பாதா³நம் , கூடஸ்த²ஸ்ய தஸ்யாவித்³யாம் விநா தத³யோகா³த் இத்யாஹ -

அவிக்ரியத்வாதி³தி ।

கர்த்ருத்வாபா⁴வே(அ)பி காரயித்ருத்வம் ஸ்யாத் , இத்யாஶங்க்யாஹ -

விக்ரியாவாநிதி ।

ஆத்மநி கர்த்ருத்வாதி³ப்ரதிபா⁴நஸ்ய அநாத்³யநிர்வாச்யமஜ்ஞாநமுபாதா³நம் , தந்நிவ்ருத்திஶ்ச தத்த்வஜ்ஞாநாதி³த்யுக்தம் ।

இதா³நீம் கர்த்ருத்வகாரயித்ருத்வயோரவித்³யாக்ருதத்வே ப⁴க³வதோ(அ)நுமதிம் த³ர்ஶயதி -

ததே³ததி³தி ।

விது³ஷோ யதி³ கர்மாதி⁴காராபா⁴வோ ப⁴க³வதோ(அ)பி⁴மத:, தர்ஹி குத்ர தஸ்ய ஜீவதோ(அ)தி⁴கார: ஸ்யாத் ? இதி ப்ருச்ச²தி -

க்வ புநரிதி ।

‘ஜ்ஞாநநிஷ்டா²யாம்’ இத்யுக்தம் ஸ்மாரயதி -

உக்தமிதி ।

தத³ங்க³பூ⁴தே ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸே ச தஸ்யாதி⁴காரோ(அ)ஸ்தீத்யாஹ -

ததே²தி ।