ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಏವಂ ಸ್ಥಿತೇ ಕಿಮೇವಂ ಪ್ರವರ್ತಿತಂ ಚಕ್ರಂ ಸರ್ವೇಣಾನುವರ್ತನೀಯಮ್ , ಆಹೋಸ್ವಿತ್ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಕರ್ಮಯೋಗಾನುಷ್ಠಾನೋಪಾಯಪ್ರಾಪ್ಯಾಮ್ ಅನಾತ್ಮವಿದಃ ಜ್ಞಾನಯೋಗೇನೈವ ನಿಷ್ಠಾಮ್ ಆತ್ಮವಿದ್ಭಿಃ ಸಾಂಖ್ಯೈಃ ಅನುಷ್ಠೇಯಾಮಪ್ರಾಪ್ತೇನೈವ, ಇತ್ಯೇವಮರ್ಥಮ್ ಅರ್ಜುನಸ್ಯ ಪ್ರಶ್ನಮಾಶಂಕ್ಯ ಸ್ವಯಮೇವ ವಾ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಸ್ಯ ವಿವೇಕಪ್ರತಿಪತ್ತ್ಯರ್ಥಮ್ ಏತಂ ವೈ ತಮಾತ್ಮಾನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ನಿವೃತ್ತಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಾಃ ಸಂತಃ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನವದ್ಭಿಃ ಅವಶ್ಯಂ ಕರ್ತವ್ಯೇಭ್ಯಃ ಪುತ್ರೈಷಣಾದಿಭ್ಯೋ ವ್ಯುತ್ಥಾಯಾಥ ಭಿಕ್ಷಾಚರ್ಯಂ ಶರೀರಸ್ಥಿತಿಮಾತ್ರಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಚರಂತಿ ತೇಷಾಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಅನ್ಯತ್ ಕಾರ್ಯಮಸ್ತಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೫ । ೧) ಇತ್ಯೇವಂ ಶ್ರುತ್ಯರ್ಥಮಿಹ ಗೀತಾಶಾಸ್ತ್ರೇ ಪ್ರತಿಪಿಪಾದಯಿಷಿತಮಾವಿಷ್ಕುರ್ವನ್ ಆಹ ಭಗವಾನ್
ಏವಂ ಸ್ಥಿತೇ ಕಿಮೇವಂ ಪ್ರವರ್ತಿತಂ ಚಕ್ರಂ ಸರ್ವೇಣಾನುವರ್ತನೀಯಮ್ , ಆಹೋಸ್ವಿತ್ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಕರ್ಮಯೋಗಾನುಷ್ಠಾನೋಪಾಯಪ್ರಾಪ್ಯಾಮ್ ಅನಾತ್ಮವಿದಃ ಜ್ಞಾನಯೋಗೇನೈವ ನಿಷ್ಠಾಮ್ ಆತ್ಮವಿದ್ಭಿಃ ಸಾಂಖ್ಯೈಃ ಅನುಷ್ಠೇಯಾಮಪ್ರಾಪ್ತೇನೈವ, ಇತ್ಯೇವಮರ್ಥಮ್ ಅರ್ಜುನಸ್ಯ ಪ್ರಶ್ನಮಾಶಂಕ್ಯ ಸ್ವಯಮೇವ ವಾ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಸ್ಯ ವಿವೇಕಪ್ರತಿಪತ್ತ್ಯರ್ಥಮ್ ಏತಂ ವೈ ತಮಾತ್ಮಾನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ನಿವೃತ್ತಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಾಃ ಸಂತಃ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನವದ್ಭಿಃ ಅವಶ್ಯಂ ಕರ್ತವ್ಯೇಭ್ಯಃ ಪುತ್ರೈಷಣಾದಿಭ್ಯೋ ವ್ಯುತ್ಥಾಯಾಥ ಭಿಕ್ಷಾಚರ್ಯಂ ಶರೀರಸ್ಥಿತಿಮಾತ್ರಪ್ರಯುಕ್ತಂ ಚರಂತಿ ತೇಷಾಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನನಿಷ್ಠಾವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಅನ್ಯತ್ ಕಾರ್ಯಮಸ್ತಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೩ । ೫ । ೧) ಇತ್ಯೇವಂ ಶ್ರುತ್ಯರ್ಥಮಿಹ ಗೀತಾಶಾಸ್ತ್ರೇ ಪ್ರತಿಪಿಪಾದಯಿಷಿತಮಾವಿಷ್ಕುರ್ವನ್ ಆಹ ಭಗವಾನ್

ವೃತ್ತಮರ್ಥಮೇವಂ ವಿಭಜ್ಯಾನೂದ್ಯ ಅನಂತರಶ್ಲೋಕಮಾಶಂಕೋತ್ತರತ್ವೇನಾವತಾರಯತಿ -

ಏವಮಿತಿ ।

ಅರ್ಜುನಸ್ಯ ಪ್ರಶ್ನಮಿತ್ಯೇವಮರ್ಥಮಾಶಂಕ್ಯಾಹ ಭಗವಾನಿತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।

ನನ್ವೇಷಾ ಆಶಂಕಾ ನಾವಕಾಶಮಾಸಾದಯತಿ, ಅನಾತ್ಮಜ್ಞೇನ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಕರ್ಮೇತಿ ಬಹುಶೋ ವಿಶೇಷಿತತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಸ್ವಯಮೇವೇತಿ ।

ಕಿಮರ್ಥಂ ಶ್ರುತ್ಯರ್ಥಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಭಗವಾನತ್ರ ಪ್ರತಿಪಾದಯತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥಸ್ಯೇತಿ ।

ಗೀತಾಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಸಸಂನ್ಯಾಸಂ ಜ್ಞಾನಮೇವ ಮುಕ್ತಿಸಾಧನಮರ್ಥಃ, ನಾರ್ಥಾಂತರಮಿತಿ ವಿವೇಕಾರ್ಥಮಿಹ ಶ್ರುತ್ಯರ್ಥಂ ಕೀರ್ತಯತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತಮೇವ ಶ್ರುತ್ಯರ್ಥಂ ಸಂಕ್ಷಿಪತಿ -

ಏತಮಿತಿ ।

ಸಿದ್ಧಂ ಚೇದಾತ್ಮವೇದನಮ್ , ಅನರ್ಥಕಂ ತರ್ಹಿ ವ್ಯುತ್ಥಾನಾದಿ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಪಾತಿಕವಿಜ್ಞಾನಫಲಮಾಹ -

ನಿವೃತ್ತೇತಿ ।

ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗ್ರಹಣಂ ತೇಷಾಮೇವ ವ್ಯುತ್ಥಾನೇ ಮುಖ್ಯಮಧಿಕಾರಿತ್ವಮಿತಿ ಜ್ಞಾಪನಾರ್ಥಮ್ ।

ಕ್ಲೇಶಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ ಏಷಣಾನಾಂ ತಾಭ್ಯೋ ವ್ಯುತ್ಥಾನಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸ್ವಾಭಾವಿಕತ್ವಾತ್ ಅವಿಧಿತ್ಸಿತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಮಿಥ್ಯೇತಿ ।

‘ಭಿಕ್ಷಾಚರ್ಯಂ ಚರಂತಿ’ (ಬೃ. ಉ. ೩-೫-೧) ಇತಿ ವಚನಂ ವ್ಯುತ್ಥಾನವಿರುದ್ಧಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಶರೀರೇತಿ ।

ತರ್ಹಿ ತದ್ವದೇವ ತೇಷಾಮಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದಿ ಅಪಿ ಕರ್ತವ್ಯಮಾಪದ್ಯೇತ, ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ವ್ಯುತ್ಥಾಯಿನಾಮಾಶ್ರಮಧರ್ಮವದಗ್ನಿಹೋತ್ರಾದೇರನುಷ್ಠಾಪಕಾಭಾವಾದ್ ಮೈವಮಿತ್ಯಾಹ -

ನ ತೇಷಾಮಿತಿ ।

ಯಥೋಕ್ತಂ ಶ್ರುತ್ಯರ್ಥಮಸ್ಮಿನ್ ಗೀತಾಶಾಸ್ತ್ರೇ ಪೌರ್ವಾಪರ್ಯೇಣ ಪರ್ಯಾಲೋಚ್ಯಮಾನೇ ಪ್ರತಿಪಾದಯಿತುಮಿಷ್ಟಂ ಪ್ರಕಟೀಕುರ್ವನ್ ಕರ್ತವ್ಯಮೇವ ಕರ್ಮ ಜೀವತೇತಿ ನಿಯಮೇ ‘ಜ್ಞಾನಯೋಗೇನ ಸಾಂಖ್ಯಾನಾಮ್’ (ಭ. ಗೀ. ೩-೩) ಇತಿ ಕಥಮುಕ್ತಮಿತಿ ಪರಿಚೋದ್ಯಪರಿಹಾರಮುದರ್ಶಯತೀತ್ಯಾಹ -

ಇತ್ಯೇವಮಿತಿ ।