శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
ఎవం స్థితే కిమేవం ప్రవర్తితం చక్రం సర్వేణానువర్తనీయమ్ , ఆహోస్విత్ పూర్వోక్తకర్మయోగానుష్ఠానోపాయప్రాప్యామ్ అనాత్మవిదః జ్ఞానయోగేనైవ నిష్ఠామ్ ఆత్మవిద్భిః సాఙ్ఖ్యైః అనుష్ఠేయామప్రాప్తేనైవ, ఇత్యేవమర్థమ్ అర్జునస్య ప్రశ్నమాశఙ్క్య స్వయమేవ వా శాస్త్రార్థస్య వివేకప్రతిపత్త్యర్థమ్ ఎతం వై తమాత్మానం విదిత్వా నివృత్తమిథ్యాజ్ఞానాః సన్తః బ్రాహ్మణాః మిథ్యాజ్ఞానవద్భిః అవశ్యం కర్తవ్యేభ్యః పుత్రైషణాదిభ్యో వ్యుత్థాయాథ భిక్షాచర్యం శరీరస్థితిమాత్రప్రయుక్తం చరన్తి తేషామాత్మజ్ఞాననిష్ఠావ్యతిరేకేణ అన్యత్ కార్యమస్తి’ (బృ. ఉ. ౩ । ౫ । ౧) ఇత్యేవం శ్రుత్యర్థమిహ గీతాశాస్త్రే ప్రతిపిపాదయిషితమావిష్కుర్వన్ ఆహ భగవాన్
ఎవం స్థితే కిమేవం ప్రవర్తితం చక్రం సర్వేణానువర్తనీయమ్ , ఆహోస్విత్ పూర్వోక్తకర్మయోగానుష్ఠానోపాయప్రాప్యామ్ అనాత్మవిదః జ్ఞానయోగేనైవ నిష్ఠామ్ ఆత్మవిద్భిః సాఙ్ఖ్యైః అనుష్ఠేయామప్రాప్తేనైవ, ఇత్యేవమర్థమ్ అర్జునస్య ప్రశ్నమాశఙ్క్య స్వయమేవ వా శాస్త్రార్థస్య వివేకప్రతిపత్త్యర్థమ్ ఎతం వై తమాత్మానం విదిత్వా నివృత్తమిథ్యాజ్ఞానాః సన్తః బ్రాహ్మణాః మిథ్యాజ్ఞానవద్భిః అవశ్యం కర్తవ్యేభ్యః పుత్రైషణాదిభ్యో వ్యుత్థాయాథ భిక్షాచర్యం శరీరస్థితిమాత్రప్రయుక్తం చరన్తి తేషామాత్మజ్ఞాననిష్ఠావ్యతిరేకేణ అన్యత్ కార్యమస్తి’ (బృ. ఉ. ౩ । ౫ । ౧) ఇత్యేవం శ్రుత్యర్థమిహ గీతాశాస్త్రే ప్రతిపిపాదయిషితమావిష్కుర్వన్ ఆహ భగవాన్

వృత్తమర్థమేవం విభజ్యానూద్య అనన్తరశ్లోకమాశఙ్కోత్తరత్వేనావతారయతి -

ఎవమితి ।

అర్జునస్య ప్రశ్నమిత్యేవమర్థమాశఙ్క్యాహ భగవానితి సమ్బన్ధః ।

నన్వేషా ఆశఙ్కా నావకాశమాసాదయతి, అనాత్మజ్ఞేన కర్తవ్యం కర్మేతి బహుశో విశేషితత్వాదిత్యాశఙ్క్యాహ -

స్వయమేవేతి ।

కిమర్థం శ్రుత్యర్థం స్వయమేవ భగవానత్ర ప్రతిపాదయతీత్యాశఙ్క్యాహ -

శాస్త్రార్థస్యేతి ।

గీతాశాస్త్రస్య ససంన్యాసం జ్ఞానమేవ ముక్తిసాధనమర్థః, నార్థాన్తరమితి వివేకార్థమిహ శ్రుత్యర్థం కీర్తయతీత్యర్థః ।

తమేవ శ్రుత్యర్థం సఙ్క్షిపతి -

ఎతమితి ।

సిద్ధం చేదాత్మవేదనమ్ , అనర్థకం తర్హి వ్యుత్థానాది, ఇత్యాశఙ్క్యాపాతికవిజ్ఞానఫలమాహ -

నివృత్తేతి ।

బ్రాహ్మణగ్రహణం తేషామేవ వ్యుత్థానే ముఖ్యమధికారిత్వమితి జ్ఞాపనార్థమ్ ।

క్లేశాత్మకత్వాత్ ఎషణానాం తాభ్యో వ్యుత్థానం సర్వేషాం స్వాభావికత్వాత్ అవిధిత్సితమిత్యాశఙ్క్యాహ -

మిథ్యేతి ।

‘భిక్షాచర్యం చరన్తి’ (బృ. ఉ. ౩-౫-౧) ఇతి వచనం వ్యుత్థానవిరుద్ధమిత్యాశఙ్క్యాహ -

శరీరేతి ।

తర్హి తద్వదేవ తేషామగ్నిహోత్రాది అపి కర్తవ్యమాపద్యేత, ఇత్యాశఙ్క్య, వ్యుత్థాయినామాశ్రమధర్మవదగ్నిహోత్రాదేరనుష్ఠాపకాభావాద్ మైవమిత్యాహ -

న తేషామితి ।

యథోక్తం శ్రుత్యర్థమస్మిన్ గీతాశాస్త్రే పౌర్వాపర్యేణ పర్యాలోచ్యమానే ప్రతిపాదయితుమిష్టం ప్రకటీకుర్వన్ కర్తవ్యమేవ కర్మ జీవతేతి నియమే ‘జ్ఞానయోగేన సాఙ్ఖ్యానామ్’ (భ. గీ. ౩-౩) ఇతి కథముక్తమితి పరిచోద్యపరిహారముదర్శయతీత్యాహ -

ఇత్యేవమితి ।