ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಅಥವಾ ಬಹುನೈತೇನ ಕಿಂ ಜ್ಞಾತೇನ ತವಾರ್ಜುನ
ವಿಷ್ಟಭ್ಯಾಹಮಿದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಮೇಕಾಂಶೇನ ಸ್ಥಿತೋ ಜಗತ್ ॥ ೪೨ ॥
ಅಥವಾ ಬಹುನಾ ಏತೇನ ಏವಮಾದಿನಾ ಕಿಂ ಜ್ಞಾತೇನ ತವ ಅರ್ಜುನ ಸ್ಯಾತ್ ಸಾವಶೇಷೇಣಅಶೇಷತಃ ತ್ವಮ್ ಉಚ್ಯಮಾನಮ್ ಅರ್ಥಂ ಶೃಣುವಿಷ್ಟಭ್ಯ ವಿಶೇಷತಃ ಸ್ತಂಭನಂ ದೃಢಂ ಕೃತ್ವಾ ಇದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗತ್ ಏಕಾಂಶೇನ ಏಕಾವಯವೇನ ಏಕಪಾದೇನ, ಸರ್ವಭೂತಸ್ವರೂಪೇಣ ಇತ್ಯೇತತ್ ; ತಥಾ ಮಂತ್ರವರ್ಣಃಪಾದೋಽಸ್ಯ ವಿಶ್ವಾ ಭೂತಾನಿ’ (ಋ. ೧೦ । ೮ । ೯೦ । ೩) ಇತಿ ; ಸ್ಥಿತಃ ಅಹಮ್ ಇತಿ ॥ ೪೨ ॥
ಅಥವಾ ಬಹುನೈತೇನ ಕಿಂ ಜ್ಞಾತೇನ ತವಾರ್ಜುನ
ವಿಷ್ಟಭ್ಯಾಹಮಿದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಮೇಕಾಂಶೇನ ಸ್ಥಿತೋ ಜಗತ್ ॥ ೪೨ ॥
ಅಥವಾ ಬಹುನಾ ಏತೇನ ಏವಮಾದಿನಾ ಕಿಂ ಜ್ಞಾತೇನ ತವ ಅರ್ಜುನ ಸ್ಯಾತ್ ಸಾವಶೇಷೇಣಅಶೇಷತಃ ತ್ವಮ್ ಉಚ್ಯಮಾನಮ್ ಅರ್ಥಂ ಶೃಣುವಿಷ್ಟಭ್ಯ ವಿಶೇಷತಃ ಸ್ತಂಭನಂ ದೃಢಂ ಕೃತ್ವಾ ಇದಂ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗತ್ ಏಕಾಂಶೇನ ಏಕಾವಯವೇನ ಏಕಪಾದೇನ, ಸರ್ವಭೂತಸ್ವರೂಪೇಣ ಇತ್ಯೇತತ್ ; ತಥಾ ಮಂತ್ರವರ್ಣಃಪಾದೋಽಸ್ಯ ವಿಶ್ವಾ ಭೂತಾನಿ’ (ಋ. ೧೦ । ೮ । ೯೦ । ೩) ಇತಿ ; ಸ್ಥಿತಃ ಅಹಮ್ ಇತಿ ॥ ೪೨ ॥

ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸುಗಮತ್ವಾಯ ಅವಯವಶಃ ವಿಭೂತಿಮುಕ್ತ್ವಾ ಭಕ್ತಾನುಗ್ರಹಾರ್ಥಂ ಸಾಕಲ್ಯೇನ ತಮಾಹ -

ಅಥವೇತಿ ।

ಪಕ್ಷಾಂತರಪರಿಗ್ರಹಾರ್ಥಂ ಅಥವೇತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ಬಹುಧಾ ವಿಸ್ತೀರ್ಣೇನ ಏತೇನ ಸಂಜ್ಞಾತೇನ ಸಾವಶೇಷೇಣ ತವ ಶಕ್ತಸ್ಯ ನ ಕಿಂಚಿತ್ ಫಲಂ ಸ್ಯಾತ್ ಇತ್ಯಾಹ -

ಬಹುನೇತಿ ।

ನ ಹಿ ವಿಭೂತಿಷು ಉಕ್ತಾಸು ಜ್ಞಾತಾಸು ಸರ್ವಂ ಜ್ಞಾಯತೇ ಕಾಸಾಂಚಿದೇವ ವಿಭೂತೀನಾಂ ಉಕ್ತತ್ವಾತ್ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತರ್ಹಿ ಕೇನೋಪದೇಶೇನ ಅಲ್ಪಾಕ್ಷರೇಣ ಸರ್ವೋಽರ್ಥೋ ಜ್ಞಾತುಂ ಶಕ್ಯತೇ । ತತ್ರಾಹ -

ಅಶೇಷತ ಇತಿ ।

ವಿಶೇಷತಃ ಸ್ತಂಭನಂ ವಿಧರಣಂ ಸರ್ವಭೂತಸ್ವರೂಪೇಣ ಸರ್ವಪ್ರಪಂಚೋಪಾದಾನಶಕ್ತ್ಯುಪಾಧಿಕೇನ ಏಕೇನ ಪಾದೇನ ಕೃತ್ಸ್ನಂ ಜಗತ್ ವಿಧೃತ್ಯ ಸ್ಥಿತೋಽಸ್ಮಿ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ತತ್ರೈವ ಶ್ರುತಿಂ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ -

ತಥಾ ಚೇತಿ ।

ತದನೇನ ಭಗವತಃ ನಾನಾವಿಧಾಃ ವಿಭೂತೀಃ ಧ್ಯೇಯತ್ವೇನ ಜ್ಞೇಯತ್ವೇನ ಚ ಉಪದಿಶ್ಯಂತೇ । ಸರ್ವಪ್ರಪಂಚಾತ್ಮಕಂ ಧ್ಯೇ ರೂಪಂ ದರ್ಶಯಿತ್ವಾ “ತ್ರಿಪಾದಸ್ಯಾಮೃತಂ ದಿವಿ“ ಇತಿ ಪ್ರಪಂಚಾಧಿಕಂ ನಿರುಪಾಧಿಕಂ ತತ್ತ್ವಂ ಉಪದಿಶತಾ ಪರಿಪೂರ್ಣಸಚ್ಚಿದಾನಂದೈಕತಾನಃ ತತ್ಪದಲಕ್ಷ್ಯೋಽರ್ಥೋ ನಿರ್ಧಾರಿತಃ

॥ ೪೨ ॥

ಇತಿ ಶ್ರೀಮತ್ಪರಮಹಂಸ - ಪರಿವ್ರಜಕಾಚಾರ್ಯ - ಶ್ರೀಮಚ್ಛುದ್ಧಾನಂದಪೂಜ್ಯಪಾದಶಿಷ್ಯಾನಂದಜ್ಞಾನ - ವಿರಚಿತೇ ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಶಾಂಕರಭಾಷ್ಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇ ದಶಮೋಽಧ್ಯಾಯಃ