శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
శ్రీభగవానువాచ —
ఇదం శరీరం కౌన్తేయ క్షేత్రమిత్యభిధీయతే
ఎతద్యో వేత్తి తం ప్రాహుః క్షేత్రజ్ఞ ఇతి తద్విదః ॥ ౧ ॥
ఇదమ్ ఇతి సర్వనామ్నా ఉక్తం విశినష్టి శరీరమ్ ఇతిహే కౌన్తేయ, క్షతత్రాణాత్ , క్షయాత్ , క్షరణాత్ , క్షేత్రవద్వా అస్మిన్ కర్మఫలనిష్పత్తేః క్షేత్రమ్ ఇతిఇతిశబ్దః ఎవంశబ్దపదార్థకఃక్షేత్రమ్ ఇత్యేవమ్ అభిధీయతే కథ్యతేఎతత్ శరీరం క్షేత్రం యః వేత్తి విజానాతి, ఆపాదతలమస్తకం జ్ఞానేన విషయీకరోతి, స్వాభావికేన ఔపదేశికేన వా వేదనేన విషయీకరోతి విభాగశః, తం వేదితారం ప్రాహుః కథయన్తి క్షేత్రజ్ఞః ఇతిఇతిశబ్దః ఎవంశబ్దపదార్థకః ఎవ పూర్వవత్క్షేత్రజ్ఞః ఇత్యేవమ్ ఆహుఃకే ? తద్విదః తౌ క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞౌ యే విదన్తి తే తద్విదః ॥ ౧ ॥
శ్రీభగవానువాచ —
ఇదం శరీరం కౌన్తేయ క్షేత్రమిత్యభిధీయతే
ఎతద్యో వేత్తి తం ప్రాహుః క్షేత్రజ్ఞ ఇతి తద్విదః ॥ ౧ ॥
ఇదమ్ ఇతి సర్వనామ్నా ఉక్తం విశినష్టి శరీరమ్ ఇతిహే కౌన్తేయ, క్షతత్రాణాత్ , క్షయాత్ , క్షరణాత్ , క్షేత్రవద్వా అస్మిన్ కర్మఫలనిష్పత్తేః క్షేత్రమ్ ఇతిఇతిశబ్దః ఎవంశబ్దపదార్థకఃక్షేత్రమ్ ఇత్యేవమ్ అభిధీయతే కథ్యతేఎతత్ శరీరం క్షేత్రం యః వేత్తి విజానాతి, ఆపాదతలమస్తకం జ్ఞానేన విషయీకరోతి, స్వాభావికేన ఔపదేశికేన వా వేదనేన విషయీకరోతి విభాగశః, తం వేదితారం ప్రాహుః కథయన్తి క్షేత్రజ్ఞః ఇతిఇతిశబ్దః ఎవంశబ్దపదార్థకః ఎవ పూర్వవత్క్షేత్రజ్ఞః ఇత్యేవమ్ ఆహుఃకే ? తద్విదః తౌ క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞౌ యే విదన్తి తే తద్విదః ॥ ౧ ॥

తత్ర ద్ర్ష్టృత్వేన సఙ్ఘాతదృశ్యాత్ అన్యమ్ ఆత్మానం నిర్దిశతి -

ఇదమితి ।

ఉక్తమ్ - ప్రత్యక్షదృశ్యవిశిష్టం కిఞ్చిత్ ఇతి శేషః ।

శరీరస్య ఆత్మనః అన్యత్వం క్షేత్రనామనిరుక్త్యా బ్రూతే -

క్షతేతి ।

క్షయః - నాశః । క్షరణమ్ - అపక్షయః ।

యథా క్షేత్రే బీజమ్ ఉప్తం ఫలతి, తద్వద్ ఇత్యాహ -

క్షేత్రవద్వేతి ।

క్షేత్రపదాత్ ఉపరిస్థితమ్ ఇతిపదం క్షేత్రశబ్దవిషయమ్ , అన్యథా వైయర్థ్యాత్ , ఇత్యాహ -

ఇతిశబ్ద ఇతి ।

క్షేత్రమిత్యేవమ్ అనేన క్షేత్రశబ్దేన ఇత్యర్థః ।

దృశ్యం దేహమ్ ఉక్త్వా తతః అతిరిక్తం ద్రష్టారమ్ ఆహ -

ఎతదితి ।

స్వాభావికం ‘మనుష్యోఽహమ్ ‘ ఇతి జ్ఞానమ్ , అౌపదేశికమ్ ‘దేహో నాఽత్మా దృష్యత్వాత్ ‘ ఇత్యాదివిభాగశః - స్వతోఽతిరిక్తత్వేన ఇత్యర్థః ।

క్షేత్రమిత్యత్ర ఇతిశబ్దవత్ అత్రాపి ఇతిశబ్దస్య క్షేత్రజ్ఞశబ్దవిషయత్వమ్ ఆహ -

ఇతిశబ్ద ఇతి ।

క్షేత్రజ్ఞ ఇత్యేవమ్ - క్షేత్రజ్ఞశబ్దేన తం ప్రాహుః ఇతి సమ్బన్ధః । ప్రవక్త़ృన్ ప్రశ్నపూర్వకమ్ ఆహ - క ఇత్యాదినా

॥ ౧ ॥