శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
సమం సర్వేషు భూతేషు తిష్ఠన్తం పరమేశ్వరమ్
వినశ్యత్స్వవినశ్యన్తం యః పశ్యతి పశ్యతి ॥ ౨౭ ॥
సమం నిర్విశేషం తిష్ఠన్తం స్థితిం కుర్వన్తమ్ ; క్వ ? సర్వేషు సమస్తేషు భూతేషు బ్రహ్మాదిస్థావరాన్తేషు ప్రాణిషు ; కమ్ ? పరమేశ్వరం దేహేన్ద్రియమనోబుద్ధ్యవ్యక్తాత్మనః అపేక్ష్య పరమేశ్వరః, తం సర్వేషు భూతేషు సమం తిష్ఠన్తమ్తాని విశినష్టి వినశ్యత్సు ఇతి, తం పరమేశ్వరమ్ అవినశ్యన్తమ్ ఇతి, భూతానాం పరమేశ్వరస్య అత్యన్తవైలక్షణ్యప్రదర్శనార్థమ్కథమ్ ? సర్వేషాం హి భావవికారాణాం జనిలక్షణః భావవికారో మూలమ్ ; జన్మోత్తరకాలభావినః అన్యే సర్వే భావవికారాః వినాశాన్తాః ; వినాశాత్ పరో కశ్చిత్ అస్తి భావవికారః, భావాభావాత్సతి హి ధర్మిణి ధర్మాః భవన్తిఅతః అన్త్యభావవికారాభావానువాదేన పూర్వభావినః సర్వే భావవికారాః ప్రతిషిద్ధాః భవన్తి సహ కార్యైఃతస్మాత్ సర్వభూతైః వైలక్షణ్యమ్ అత్యన్తమేవ పరమేశ్వరస్య సిద్ధమ్ , నిర్విశేషత్వమ్ ఎకత్వం యః ఎవం యథోక్తం పరమేశ్వరం పశ్యతి, సః పశ్యతి
సమం సర్వేషు భూతేషు తిష్ఠన్తం పరమేశ్వరమ్
వినశ్యత్స్వవినశ్యన్తం యః పశ్యతి పశ్యతి ॥ ౨౭ ॥
సమం నిర్విశేషం తిష్ఠన్తం స్థితిం కుర్వన్తమ్ ; క్వ ? సర్వేషు సమస్తేషు భూతేషు బ్రహ్మాదిస్థావరాన్తేషు ప్రాణిషు ; కమ్ ? పరమేశ్వరం దేహేన్ద్రియమనోబుద్ధ్యవ్యక్తాత్మనః అపేక్ష్య పరమేశ్వరః, తం సర్వేషు భూతేషు సమం తిష్ఠన్తమ్తాని విశినష్టి వినశ్యత్సు ఇతి, తం పరమేశ్వరమ్ అవినశ్యన్తమ్ ఇతి, భూతానాం పరమేశ్వరస్య అత్యన్తవైలక్షణ్యప్రదర్శనార్థమ్కథమ్ ? సర్వేషాం హి భావవికారాణాం జనిలక్షణః భావవికారో మూలమ్ ; జన్మోత్తరకాలభావినః అన్యే సర్వే భావవికారాః వినాశాన్తాః ; వినాశాత్ పరో కశ్చిత్ అస్తి భావవికారః, భావాభావాత్సతి హి ధర్మిణి ధర్మాః భవన్తిఅతః అన్త్యభావవికారాభావానువాదేన పూర్వభావినః సర్వే భావవికారాః ప్రతిషిద్ధాః భవన్తి సహ కార్యైఃతస్మాత్ సర్వభూతైః వైలక్షణ్యమ్ అత్యన్తమేవ పరమేశ్వరస్య సిద్ధమ్ , నిర్విశేషత్వమ్ ఎకత్వం యః ఎవం యథోక్తం పరమేశ్వరం పశ్యతి, సః పశ్యతి

సర్వత్ర పరస్య ఎకత్వాత్ న ఉత్కర్షాపకర్షవత్వమ్ , ఇత్యాహ -

సమమితి ।

పరమత్వమ్ ఈశ్వరత్వం చ ఉపపాదయతి-

దేహేతి ।

ఆత్మా - జీవః, తమిత్యాదినా అన్వయోక్తిః ఆశ్రయనాశాత్ ఆశ్రితస్యాపి నాశమాశఙ్క్య, ఆహ -

తం చేతి ।

అవినశ్యన్తమితి విశినష్టి, ఇతి సమ్బన్ధః ।

ఉభయత్ర విశేషణద్వయస్య తాత్పర్యమాహ -

భూతానామితి ।

నాశానాశాభ్యాం వైలక్ష్ణ్యేఽపి కథమత్యన్తవైలక్షణ్యమ్ ? సవిశేషత్వభిన్నత్వయోః తుల్యత్వాత్ , ఇతి శఙ్కతే -

కథమితి ।

భూతానాం సంవిశేషత్వాదిభావేఽపి పరస్య తదభావాత్ ఆత్యన్తవైలక్షణ్యమ్ , ఇతి వక్తుం జన్మనో భావవికారేషు ఆదిత్వమాహ -

సర్వేషామితి ।

తత్ర హేతుమాహ -

జన్మేతి ।

న హి జన్మ అన్తరేణ ఉత్తరే వికారా యుజ్యన్తే, జన్మవతః తదుపలమ్భాత్ , ఇత్యర్థః ।

వినాశానన్తరభావినోఽపి వికారస్య కస్యచిదుపపత్తేః న తస్య అన్త్యవికారత్వమ్ , ఇత్యాశఙ్క్య ఆహ -

వినాశాదితి ।

తస్య అన్త్యవికారత్వే సిద్ధే ఫలితమాహ -

అత ఇతి ।

తేషాం జన్మాదీనాం కార్యాణి కాదాచిత్కమత్వాని తదధికరణాని, తైః సహ ఇతి యావత్ ।

పరమేశ్వరస్య భూతేభ్యః అత్యన్తవైలక్షణ్యముక్తమ్ ఉపసంహరతి -

తస్మాదితి ।

నిర్విశేషత్వమ్ - సర్వ భావవికారవిరహితత్వం కూటస్థాత్వమ్ । ఎకత్వమ్ - అద్వితీయత్వమ్ । ‘యః పశ్యతి’ ఇత్యాది వ్యాచష్టే -

య ఎవమితి ।