మానసం తపః సఙ్క్షిపతి -
మనః ఇతి ।
ప్రశాన్తిఫలమేవ వ్యనక్తి -
స్వచ్ఛతేతి ।
మనసః స్వాచ్ఛ్యమ్ అనాకులతా నైశ్చిన్త్యమ్ ఇత్యర్థః ।
సౌమనస్యం - సర్వేభ్యః హితైషిత్వమ్ అహితాచిన్తనం చ । తత్ కథం గమ్యతే ? తత్ర ఆహ -
ముఖాదీతి ।
తస్య స్వరూపమ్ ఆహ -
అన్తఃకరణస్యేతి ।
నను మౌనం వాఙ్నియమనం వాఙ్మయే తపసి అన్తర్భవతి । తత్ కథం మానసే తపసి వ్యపదిశ్యతే ? తత్ర వాచః సంయమస్య కార్యత్వాత్ , మనస్సంయమస్య కారణత్వాత్ , కార్యేణ కారణగ్రహణాత్ , మానసే తపసి మౌనమ్ ఉక్తమ్ ఇత్యాహ -
వాగితి ।
యద్వా మౌనం మునిభావః, మనసః ఆత్మనో మనసః వినిగ్రహః నిరోధః ।
నన్వేవం మౌనస్య మనోనిగ్రహస్య చ మనఃసంయమత్వేన ఎకత్వాత్ పౌనరుక్త్యమ్ ? నేత్యాహ -
సర్వత ఇతి ।
భావస్య హృదయస్య సంశుద్ధిః, రాగాదిమలవికలతా ఇతి వ్యాచష్టే -
పరైరితి ।
మానసం - మనసా ప్రధానేన నిర్వర్త్యమ్ ఇతి అర్థః
॥ ౧౬ ॥