ప్రశ్నోపనిషద్భాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (ప్రశ్న)
 
సుకేశా చ భారద్వాజః శైబ్యశ్చ సత్యకామః సౌర్యాయణీ చ గార్గ్యః కౌసల్యశ్చాశ్వలాయనో భార్గవో వైదర్భిః కబన్ధీ కాత్యాయనస్తే హైతే బ్రహ్మపరా బ్రహ్మనిష్ఠాః పరం బ్రహ్మాన్వేషమాణా ఎష హ వై తత్సర్వం వక్ష్యతీతి తే హ సమిత్పాణయో భగవన్తం పిప్పలాదముపసన్నాః ॥ ౧ ॥
సుకేశా చ నామతః, భరద్వాజస్యాపత్యం భారద్వాజః । శైబ్యశ్చ శిబేరపత్యం శైబ్యః, సత్యకామో నామతః । సౌర్యాయణీ సూర్యస్యాపత్యం సౌర్యః, తస్యాపత్యం సౌర్యాయణిః ; ఛాన్దసం సౌర్యాయణీతి ; గార్గ్యః గర్గగోత్రోత్పన్నః । కౌసల్యశ్చ నామతః, అశ్వలస్యాపత్యమాశ్వలాయనః । భార్గవః భృగోర్గోత్రాపత్యం భార్గవః, వైదర్భిః విదర్భేషు భవః । కబన్ధీ నామతః, కత్యస్యాపత్యం కాత్యాయనః ; విద్యమానః ప్రపితామహో యస్య సః ; యువప్రత్యయః । తే హ ఎతే బ్రహ్మపరాః అపరం బ్రహ్మ పరత్వేన గతాః, తదనుష్ఠాననిష్ఠాశ్చ బ్రహ్మనిష్ఠాః, పరం బ్రహ్మ అన్వేషమాణాః కిం తత్ యన్నిత్యం విజ్ఞేయమితి తత్ప్రాప్త్యర్థం యథాకామం యతిష్యామ ఇత్యేవం తదన్వేషణం కుర్వన్తః, తదధిగమాయ ఎష హ వై తత్సర్వం వక్ష్యతీతి ఆచార్యముపజగ్ముః । కథమ్ ? తే హ సమిత్పాణయః సమిద్భారగృహీతహస్తాః సన్తః, భగవన్తం పూజావన్తం పిప్పలాదమాచార్యమ్ ఉపసన్నాః ఉపజగ్ముః ॥

సౌర్యాయణీతి ।

సౌర్యాయణిరితి వక్తవ్యే దైర్ఘ్యం ఛాన్దసమిత్యర్థః ।

యువప్రత్యయ ఇతి ।

కత్య(త)స్య యువాపత్యే వివక్షితే ఫక్ప్రత్యయే తస్యాఽఽయన్నాదేశే చ కాత్యాయన ఇతి సిధ్యతీత్యర్థః ।

బ్రహ్మపరాణాం పునర్బ్రహ్మాన్వేషణమయుక్తమిత్యత ఆహ –

అపరం బ్రహ్మేతి ।

నన్వపరబ్రహ్మాన్వేషణేనైవ పురుషార్థసిద్ధేః కిం పరబ్రహ్మాన్వేషణేనేత్యాశఙ్కతే ।

కిం తదితి ।

తస్య కోఽతిశయ ఇత్యర్థః ।

తస్యానిత్యత్వేన తత్ప్రాప్తేరప్యనిత్యహేతుత్వేనాపురుషార్థత్వాత్పరస్యైవ నిత్యత్వాత్తత్ప్రాప్తేస్తజ్జ్ఞానమాత్రసాధ్యత్వేనాపి నిత్యత్వాచ్చ తస్యైవాన్వేషణీయత్వమితి పరస్వరూపకథనేనాఽఽహ –

యదితి ।

పరబ్రహ్మాన్వేషమాణానాం కోఽతిశయ ఇత్యత ఆహ –

తత్ప్రాప్త్యర్థమితి ।

తత్ప్రాప్త్యర్థే తదధిగమాయ తదన్వేషణం కుర్వన్తో యథాకామం యతిష్యామ ఇత్యేవమభిప్రాయేణేత్యన్వయః ।

సమిదితి ।

సమిద్గ్రహణం యథాయోగ్యం దన్తకాష్ఠాద్యుపహారోపలక్షణార్థమ్ ॥ ౧ ॥