ನನು ಜೀವಸ್ಯಾಕಲ್ಪಿತತಯಾ ತತ್ಪ್ರತಿಯೋಗಿಕಭೇದರೂಪಸ್ಯ ಪರಿಚ್ಛೇದಸ್ಯಾಕಲ್ಪಿತತ್ವಾದನಂತಪದೇನ ಕಥಂ ತನ್ನಿಷೇಧ ಇತಿ ಚೇತ್ , ನ ; ಜೀವಬ್ರಹ್ಮಣೋರ್ಭೇದಸ್ಯೈವಾಸಿದ್ಧೇರಿತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ –

ತಸ್ಮಾದ್ವಾ ಇತಿ ।

ಆತ್ಮಶಬ್ದಸ್ಯ ಜೀವವಾಚಿತ್ವಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।

ಆನಂದಮಯಪದಲಕ್ಷಿತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾತ್ಮಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾಚ್ಚೈವಮಿತ್ಯಾಹ –

ಏತಮಿತಿ ।

ಆತ್ಮತಾಮಿತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇತಿ ಶೇಷಃ ।

ಬ್ರಹ್ಮಣ ಏವ ಜೀವಭಾವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ –

ತತ್ಪ್ರವೇಶಾಚ್ಚೇತಿ ।

ನನು ಪ್ರವೇಶಶ್ರವಣಂ ಜೀವಭಾವೇನೇತ್ಯತ್ರ ಕಿಂ ವಿನಿಗಮಕಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಶ್ರುತ್ಯಂತರಾನುಸಾರಾದಿತ್ಯಾಶಯೇನ ವಿವೃಣೋತಿ –

ತತ್ಸೃಷ್ಟ್ವೇತಿ ।

ಶ್ರುತೌ ತಚ್ಛಬ್ದೌ ಬ್ರಹ್ಮಪರೌ ।

ಅತ ಇತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಜೀವಭಾವೇನ ಪ್ರವೇಶಶ್ರವಣಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಶಂಕತೇ –

ಏವಂ ತರ್ಹೀತಿ ।

ಯದ್ಯುಕ್ತಿರೀತ್ಯಾ ಜೀವಾತ್ಮೈವ ಬ್ರಹ್ಮ ತರ್ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಆತ್ಮಾಭಿನ್ನತ್ವಾಜ್ಜ್ಞಾನಕರ್ತೃತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನ್ವಸಂಗತ್ವಾದಾತ್ಮನ ಏವ ಜ್ಞಾನಕರ್ತೃತ್ವಂ ನಾಸ್ತಿ, ಕುತಸ್ತದಭೇದಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತತ್ಪ್ರಸಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –

ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತೇತಿ ಹೀತಿ ।

ಜಾನಾಮೀತಿ ಜ್ಞಾನಕರ್ತೃತ್ವಸ್ಯಾತ್ಮನ್ಯನುಭವಸಿದ್ಧತ್ವಾದಸಂಗತ್ವಶ್ರುತಿರನ್ಯಪರೇತಿ ಭಾವಃ ।

ಯಥಾ ಜೀವಾಭಿನ್ನತ್ವವಚನಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಜ್ಞಾನಕರ್ತೃತ್ವಂ ಪ್ರಾಪಯಂತಿ ತಥಾ ‘ಸೋಽಕಾಮಯತ’ ಇತಿ ವಚನಮಪಿ ತತ್ಪ್ರಾಪಯತೀತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ –

ಕಾಮಿನ ಇತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಜ್ಞಾನಕರ್ತೃತ್ವಪ್ರಾಪ್ತೌ ಫಲಿತಂ ದೋಷಮಾಹ –

ಅತ ಇತಿ ।

'ಜ್ಞಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮ’ ಇತಿ ವಚನಾತ್ಪ್ರಾಪ್ತಮಂತವತ್ತ್ವಮಿತ್ಯತ್ರೋಕ್ತಮನಿತ್ಯತ್ವಪ್ರಸಂಗಂ ಪ್ರಪಂಚಯನ್ನಿತಶ್ಚ ಜ್ಞಪ್ತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯಯುಕ್ತಮಿತ್ಯಾಹ –

ಅನಿತ್ಯತ್ವೇತಿ ।

ನನು ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಜ್ಞಪ್ತಿರೂಪತ್ವೇಽಪಿ ಕಥಮನಿತ್ಯತ್ವಂ ಜ್ಞಪ್ತೇರ್ನಿತ್ಯಚೈತನ್ಯರೂಪತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಹೇತ್ವಸಿದ್ಧಿಮಾಹ –

ಯದಿ ನಾಮೇತಿ ।

ಯದಿ ನಾಮಾಭ್ಯುಪಗಮ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಲೌಕಿಕಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಂತವತ್ತ್ವದರ್ಶನಾತ್ತದತಿರಿಕ್ತನಿತ್ಯಜ್ಞಾನಾಭಾವಾಚ್ಚೇತಿ ಭಾವಃ । ಪಾರತಂತ್ರ್ಯಂ ಜನ್ಯತ್ವಮ್ ।

ಅನಿತ್ಯತ್ವಾದಿಪ್ರಸಂಗಾಜ್ಜ್ಞಪ್ತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯಯುಕ್ತಮಿತ್ಯುಪಸಂಹರತಿ –

ಅತೋಽಸ್ಯೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಆತ್ಮನೋ ನಿತ್ಯಚೈತನ್ಯರೂಪತಾಯಾಃ ಶ್ರುತಿಯುಕ್ತಿಸಿದ್ಧತ್ವಾಜ್ಜ್ಞಪ್ತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯತ್ರಾತ್ಮಚೈತನ್ಯಮೇವ ಜ್ಞಪ್ತಿರ್ವಿವಕ್ಷಿತಾ, ಅತೋ ನಾನಿತ್ಯತ್ವಾದಿಪ್ರಸಂಗಃ ; ಆತ್ಮನಶ್ಚ ‘ಸಾಕ್ಷೀ ಚೇತಾ ಕೇವಲೋ ನಿರ್ಗುಣಶ್ಚ’ ಇತಿ ವಚನಾಜ್ಜ್ಞಾನಕರ್ತೃತ್ವಮಸಿದ್ಧಮ್ ; ಜಾನಾಮೀತ್ಯನುಭವಸ್ತು ಬುದ್ಧಿತಾದಾತ್ಮ್ಯಕೃತಃ, ‘ಧ್ಯಾಯತೀವ ಲೇಲಾಯತೀವ’ ಇತಿ ಶ್ರುತೇಃ ; ತಥಾ ಚ ನಾತ್ಮಾಭಿನ್ನತ್ವಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಜ್ಞಾನಕರ್ತೃತ್ವಪ್ರಸಂಗಃ, ಕಾಮಯಿತೃತ್ವವಚನಮಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಮಾಯೋಪಾಧಿಪ್ರಯುಕ್ತಮೇವ, ನ ಸ್ವತ ಇತ್ಯಾಶಯೇನ ಸಮಾಧತ್ತೇ –

ನೇತಿ ।

ಜ್ಞಪ್ತೇರಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಾವ್ಯತಿರೇಕತ್ವೇ ಸತಿ ತಸ್ಯಾಂ ಜ್ಞಪ್ತೌ ಕಾರ್ಯತ್ವಸ್ಯೋಪಚಾರಮಾತ್ರತ್ವಾಜ್ಜ್ಞಪ್ತಿರೂಪಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ನಾನಿತ್ಯತ್ವಾದಿಪ್ರಸಂಗ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಉಕ್ತಂ ವಿವೃಣೋತಿ –

ಆತ್ಮನ ಇತಿ ।

ಚೈತನ್ಯರೂಪಾ ಜ್ಞಪ್ತಿರಾತ್ಮನೋ ನ ಭಿದ್ಯತೇ ಮಾನಾಭಾವಾತ್ , ಅತೋ ನಿತ್ಯಾತ್ಮಸ್ವರೂಪತ್ವಾದಿಹ ವಿವಕ್ಷಿತಾ ಜ್ಞಪ್ತಿರ್ನಿತ್ಯೈವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನು ತರ್ಹಿ ವಿಷಯಾವಭಾಸಿಕಾಯಾಂ ಜ್ಞಪ್ತೌ ಕಥಂ ಕಾರ್ಯತ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಕಾರ್ಯತ್ವೋಪಚಾರಾದಿತ್ಯಾಹ –

ತಥಾಪೀತಿ ।

ಕಾರ್ಯವೃತ್ತಿಸಂಸರ್ಗಾತ್ಕಾರ್ಯತ್ವೇನೋಪಚರ್ಯತ ಇತಿ ಶೇಷಃ ।

ವೃತ್ತೇಃ ಕಾರ್ಯತ್ವಂ ಸಾಧಯತಿ –

ಬುದ್ಧೇರುಪಾಧಿಲಕ್ಷಣಾಯಾ ಇತಿ ।

ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮೋಪಾಧಿಭೂತಾಯಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಶಬ್ದಾದ್ಯಾಕಾರೇತಿ ।

ಶಬ್ದಾದಿವಿಷಯಗೋಚರಾಃ ಶಬ್ದಾದ್ಯವಭಾಸಕತ್ವೇನ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾಃ ಪರಿಣಾಮಾಸ್ತೇ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಸ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯ ವಿಷಯಾವಭಾಸಕಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ವಿಷಯಭೂತಾ ಉಪಾಧಿಭೂತಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ತಥಾ ಚೋಪಾಧಿಭೂತವೃತ್ತಿತಾದಾತ್ಮ್ಯಾದಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಭೂತಾಯಾಂ ಜ್ಞಪ್ತೌ ಕಾರ್ಯತ್ವೋಪಚಾರ ಇತಿ ಭಾವಃ । ಆತ್ಮವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯ ವಿಷಯಭೂತಾ ಯೇ ಶಬ್ದಾದ್ಯಾಕಾರಾವಭಾಸಾಃ ತೇ ಉತ್ಪದ್ಯಮಾನಾಃ ಸಂತ ಆತ್ಮವಿಜ್ಞಾನವ್ಯಾಪ್ತಾ ಏವೋತ್ಪದ್ಯಂತ ಇತಿ ಯೋಜನಾ ।

ಅತ್ರ ವೃತ್ತೀನಾಮಾತ್ಮವಿಜ್ಞಾನೇನ ವ್ಯಾಪ್ತಿರ್ವೃತ್ತಿಚೈತನ್ಯಯೋರವಭಾಸ್ಯಾವಭಾಸಕಭಾವಪ್ರಯೋಜಕತಾದಾತ್ಮ್ಯಸಂಬಂಧರೂಪಾ ವಿವಕ್ಷಿತಾ । ಅತ ಏವಾಹ –

ತಸ್ಮಾದಾತ್ಮವಿಜ್ಞಾನಭಾಸ್ಯಾಶ್ಚೇತಿ ।

ಉಕ್ತವ್ಯಾಪ್ತಿಸ್ತಚ್ಛಬ್ದಾರ್ಥಃ ।

ಭಾವಸಾಧನಜ್ಞಾನಶಬ್ದವಾಚ್ಯತ್ವಮಪಿ ವೃತ್ತೀನಾಮೇವೇತ್ಯಾಹ –

ವಿಜ್ಞಾನೇತಿ ।

ಜಾನಾತೀತ್ಯತ್ರ ಧಾತ್ವರ್ಥತ್ವಮಪಿ ತಾಸಾಮೇವ ಕಾರಕಪಾರತಂತ್ರ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ –

ತೇ ಧಾತ್ವರ್ಥಭೂತಾ ಇತಿ ।

ನನು ಚಕ್ಷುರಾದಿಕರಣಜನ್ಯಾನಾಂ ಜ್ಞಾನಾನಾಂ ವೈಶೇಷಿಕಾದಿಭಿರಾತ್ಮಧರ್ಮತ್ವಾಂಗೀಕಾರಾದ್ಬುದ್ಧಿಧರ್ಮತ್ವಮಯುಕ್ತಮ್ , ಅತ ಆಹ –

ಆತ್ಮನ ಏವೇತಿ ।

ಆತ್ಮನೋ ವಿಕಾರರೂಪಾಃ ಸಂತಸ್ತಸ್ಯೈವ ಧರ್ಮಾ ಗುಣಾ ಇತಿ ಶ್ರುತಿತಾತ್ಪರ್ಯಾನಭಿಜ್ಞೈಃ ಕಲ್ಪ್ಯಂತೇ ನ ತು ಪರಮಾರ್ಥತ ಆತ್ಮಧರ್ಮತ್ವಂ ತೇಷಾಮ್ ‘ಕಾಮಃ ಸಂಕಲ್ಪಃ’ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತ್ಯಾ ಜನ್ಯಜ್ಞಾನಾದೀನಾಂ ಮನೋಧರ್ಮತ್ವಪ್ರತಿಪಾದನಾದಾತ್ಮನೋ ನಿರ್ಗುಣತ್ವಪ್ರತಿಪಾದನಾಚ್ಚೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಏವಂ ಲೌಕಿಕಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕಾರಕಪಾರತಂತ್ರ್ಯಾದಿಕಂ ನಿರೂಪ್ಯ ಸ್ವರೂಪಜ್ಞಾನಸ್ಯ ತದ್ವೈಪರೀತ್ಯಮುಪಪಾದಯತಿ –

ಯತ್ತ್ವಿತಿ ।

ತು-ಶಬ್ದಃ ಸ್ವರೂಪಜ್ಞಾನಸ್ಯ ವೃತ್ತಿವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಾರ್ಥಃ । ‘ಸತ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಮ್’ ಇತ್ಯತ್ರ ಜ್ಞಾನಪದಲಬ್ಧಂ ಯಜ್ಜ್ಞಾನಂ ತತ್ಸವಿತ್ರಾದೇಃ ಪ್ರಕಾಶಾದಿಕಮಿವ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪಾದಾತ್ಮನೋಽವ್ಯತಿರಿಕ್ತಮಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಮಿತಿ ಯಾವತ್ । ಅತೋ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸ್ವರೂಪಮೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ನನ್ವಾತ್ಮಸ್ವರೂಪತ್ವೇಽಪಿ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕಥಂ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪತ್ವಂ ಕಾರಕಾಪೇಕ್ಷಸ್ಯ ತಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಾಯೋಗಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –

ತನ್ನ ಕಾರಣಾಂತರೇತಿ ।

ನಿತ್ಯಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಾದಿತಿ ಹೇತ್ವರ್ಥಃ ।

ನನು ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪತ್ವೇ ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಶ್ರುತಿವಿರೋಧಃ, ತಸ್ಯಾಕಾರ್ಯತಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತತ್ರ ಕರ್ತೃತ್ವಾಸಂಭವಾತ್ ; ನ ಚ ಬುದ್ಧಿವೃತ್ತ್ಯುಪಹಿತತ್ವೇನ ಸ್ವರೂಪಜ್ಞಾನೇಽಪಿ ಕಾರ್ಯತ್ವೋಪಚಾರ ಉಕ್ತ ಇತಿ ವಾಚ್ಯಮ್ , ತಾವತಾ ಬುದ್ಧ್ಯುಪಾಧಿಕಸ್ಯ ಜೀವಸ್ಯ ಜ್ಞಾನಕರ್ತೃತ್ವಲಾಭೇಽಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತದಲಾಭಾತ್ ; ಜೀವಬ್ರಹ್ಮಣೋರಭೇದೇಽಪಿ ಕಲ್ಪಿತಭೇದಾಭ್ಯುಪಗಮೇನ ಧರ್ಮಸಾಂಕರ್ಯಾಯೋಗಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಂ ಸರ್ವಸಾಕ್ಷಿತ್ವರೂಪಮೇವಾಸ್ತು, ಕರ್ತೃತ್ವಶ್ರುತೇರೌಪಚಾರಿಕತ್ವೋಪಪತ್ತೇರಿತ್ಯಾಶಯೇನ ಸರ್ವಸಾಕ್ಷಿತ್ವಮುಪಪಾದಯತಿ –

ಸರ್ವಭಾವಾನಾಂ ಚೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ತೇನೇತಿ ।

ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಅವಿಭಕ್ತೌ ವಿಭಾಗರಹಿತೌ ದೇಶಕಾಲೌ ಯೇಷಾಂ ತೇ ತಥೋಕ್ತಾಸ್ತೇಷಾಂ ಭಾವಸ್ತತ್ತ್ವಂ ತಸ್ಮಾನ್ನ ತಸ್ಯ ವಿಪ್ರಕೃಷ್ಟಾದಿಕಮಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಾವಿಭಕ್ತತ್ವೇ ಹೇತುಃ –

ಕಾಲಾಕಾಶಾದೀತಿ ।

ಸರ್ವಕಲ್ಪನಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸ್ವಪ್ರಕಾಶಚಿದ್ರೂಪತಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽತಿಸ್ವಚ್ಛತ್ವಾನ್ನ ತಸ್ಯಾಪ್ರಕಾಶ್ಯಂ ಕಿಂಚಿತ್ಸೂಕ್ಷ್ಮಮಸ್ತೀತ್ಯಾಹ –

ನಿರತಿಶಯೇತಿ ।

ತಸ್ಮಾತ್ತ್ವಿತಿ ।

ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಸಂಸರ್ಗಿತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ವಸ್ತುತಸ್ತು ಜೀವಸ್ಯ ಬುದ್ಧ್ಯುಪಾಧಿವಶಾನ್ಮುಖ್ಯಜ್ಞಾತೃತ್ವಾದಿವದ್ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽಪಿ ಮಾಯೋಪಾಧಿವಶಾನ್ಮುಖ್ಯಮೇವ ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಂ ಕಾಮಯಿತೃತ್ವಾದಿಕಂ ಚ ಸಂಭವತೀತಿ ವಿಶೇಷಸಂಗ್ರಹಾರ್ಥಸ್ತು-ಶಬ್ದಃ । ತದುಕ್ತಂ ವಾಕ್ಯವೃತ್ತಾವಾಚಾರ್ಯೈರೇವ - ‘ಮಾಯೋಪಾಧಿರ್ಜಗದ್ಯೋನಿಃ ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವಾದಿಲಕ್ಷಣಃ’ ಇತಿ ।

ಕಾರಕನಿರಪೇಕ್ಷಂ ಸ್ವರೂಪಜ್ಞಾನಮಸ್ತೀತ್ಯತ್ರ ಮಂತ್ರಬ್ರಾಹ್ಮಣವಾಕ್ಯಾನಿ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ –

ಮಂತ್ರೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಅಪಾಣಿರ್ಗ್ರಹೀತಾ ಅಪಾದೋ ಜವನಃ ।

ಪರಸ್ಯ ನಾನ್ಯೋಽವಭಾಸಕೋಽಸ್ತಿ, ತಸ್ಯ ಸ್ವಪ್ರಕಾಶತ್ವಾದಿತ್ಯಾಹ –

ನ ಚೇತಿ ।

ಅಗ್ರೇ ಸೃಷ್ಟೇಃ ಪೂರ್ವಕಾಲೇ ಭವಮಗ್ರ್ಯಮ್ । ವಿಜ್ಞಾತುರಾತ್ಮನೋ ಯಾ ವಿಜ್ಞಾತಿಃ ಸ್ವರೂಪಭೂತಾ ಸಂವಿತ್ ತಸ್ಯಾ ವಿಪರಿಲೋಪೋ ವಿನಾಶೋ ನಾಸ್ತಿ, ಅವಿನಾಶಿತ್ವಾತ್ ನಾಶಸಾಮಗ್ರೀಶೂನ್ಯತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಜ್ಞಪ್ತೇರಾತ್ಮಸ್ವರೂಪತ್ವೇನ ಕಾರಕಾನಪೇಕ್ಷತ್ವಪ್ರಧಾನಫಲಮಾಹ –

ವಿಜ್ಞಾತೃಸ್ವರೂಪೇತಿ ।

ತತ್ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಂ ಜ್ಞಾನಮ್ । ನ ಧಾತ್ವರ್ಥ ಇತ್ಯತ್ರ ಅತಃಶಬ್ದೋಕ್ತಂ ಹೇತುಮಾಹ –

ಅವಿಕ್ರಿಯೇತಿ ।

ನಿತ್ಯತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಕಾರಕಸಾಪೇಕ್ಷಕ್ರಿಯಾಯಾ ಏವ ಧತ್ವರ್ಥತ್ವಾದಿತಿ ಭಾವಃ । ಅತ ಏವೇತಿ । ಜ್ಞಾತಸ್ಯ ನಿತ್ಯತ್ವಾದೇವ ತತ್ರ ಜ್ಞಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಕರ್ತೃತ್ವಮಪ್ಯಾಪಾದಯಿತುಮಶಕ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತಸ್ಮಾದೇವ ಚೇತಿ ।

ತತ್ ಜ್ಞಾನಸ್ವರೂಪಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಜ್ಞಾನಪದವಾಚ್ಯಲೌಕಿಕಜ್ಞಾನವಿಲಕ್ಷಣತ್ವಾದೇವ ಜ್ಞಾನಪದವಾಚ್ಯಮಪಿ ನೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ‘ಜ್ಞಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮ’ ಇತಿ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಮ್ ? ತತ್ರಾಹ –

ತಥಾಪೀತಿ ।

ವಾಚ್ಯತ್ವಾಭಾವೇಽಪೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತದಾಭಾಸೇತಿ ।

ಜ್ಞಾನಾಭಾಸವಾಚಕೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕೋಽಸೌ ಜ್ಞಾನಾಭಾಸ ಇತ್ಯಾಕಾಂಕ್ಷಾಯಾಂ ತದೇವ ವಿವೃಣೋತಿ –

ಬುದ್ಧೀತಿ ।

ಬುದ್ಧಿಪರಿಣಾಮರೂಪವೃತ್ತಿಜ್ಞಾನವಾಚಕೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ । ವೃತ್ತೇರ್ಜಡಾಯಾಶ್ಚೈತನ್ಯತಾದಾತ್ಮ್ಯಮಂತರೇಣ ವಿಷಯಾವಭಾಸಕತ್ವಾಯೋಗಾಜ್ಜ್ಞಾನಾಭಾಸತ್ವಮಿತಿ ಭಾವಃ ।

ಪೂರ್ವೋಕ್ತಂ ವಾಚ್ಯತ್ವಾಭಾವಮನೂದ್ಯ ತತ್ರ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ –

ನ ತೂಚ್ಯತ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಅರ್ಥೇಷು ಶಬ್ದಾನಾಂ ಪ್ರವೃತ್ತಿಹೇತುತ್ವೇನ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾ ಯೇ ಜಾತ್ಯಾದಯೋ ಧರ್ಮಾಸ್ತದ್ರಹಿತತ್ವಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತದ್ರಹಿತತ್ವೇ ಹೇತುಮಾಹ –

ಸತ್ಯಾನಂತೇತಿ ।

ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಾದಿತ್ಯನಂತರಂ ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದಸ್ಯೇತಿ ಶೇಷಃ । ಸತ್ಯಾನಂತಪದಾಭ್ಯಾಂ ಬಾಧಾಯೋಗ್ಯತ್ವತ್ರಿವಿಧಪರಿಚ್ಛೇದರಾಹಿತ್ಯಸಮರ್ಪಕಾಭ್ಯಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ನಿರ್ವಿಶೇಷತ್ವಾವಗಮಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅತ ಏವ ಸತ್ಯಶಬ್ದಸ್ಯಾಪಿ ನ ವಾಚ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯಾಹ –

ತಥಾ ಸತ್ಯಶಬ್ದೇನಾಪೀತಿ ।

ಸರ್ವೇತಿ ।

ಸರ್ವವಿಶೇಷರಹಿತಸ್ವರೂಪತ್ವಾದೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕಥಂ ತರ್ಹಿ ‘ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ’ ಇತಿ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಮ್ ? ತತ್ರಾಹ –

ಬಾಹ್ಯೇತಿ ।

ಬಾಹ್ಯಂ ಲೋಕಸಿದ್ಧಂ ಯತ್ಸತ್ತಾಸಾಮಾನ್ಯಂ ಸತ್ತಾಜಾತಿಸ್ವರೂಪಂ ತದ್ವಾಚಕೇನ ಸತ್ಯಶಬ್ದೇನ ಬಾಧಾಯೋಗ್ಯಂ ವಸ್ತು ಲಕ್ಷ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದ್ವಾ ಪೂರ್ವಂ ವಿಕಾರೇಷ್ವವ್ಯಭಿಚಾರಿತಯಾ ವರ್ತಮಾನೇ ವಸ್ತುನಿ ರಜ್ಜ್ವಾದೌ ಸತ್ಯಶಬ್ದಪ್ರಸಿದ್ಧೇರುಕ್ತತ್ವಾಲ್ಲೌಕಿಕಸತ್ಯವಸ್ತುವಾಚಿನಾ ಸತ್ಯಶಬ್ದೇನ ಪರಮಾರ್ಥಭೂತಂ ವಸ್ತು ಲಕ್ಷ್ಯತೇ, ಅತಃ ‘ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ’ ಇತಿ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಮುಪಪದ್ಯತ ಇತಿ ಬೋಧ್ಯಮ್ ।

ನ ತ್ವಿತಿ ।

ಕೇವಲಸ್ಯ ಪರಮಾರ್ಥವಸ್ತುನಃ ಪ್ರಾಗನುಪಸ್ಥಿತತ್ವೇನ ಶಕ್ತಿಗ್ರಹಾಭಾವಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।

ಸತ್ಯಾದಿಪದತ್ರಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮುಪಸಂಹರತಿ –

ಏವಮಿತಿ ।

ನಿಯಮ್ಯನಿಯಾಮಕಭಾವಫಲಮಾಹ –

ಸತ್ಯಾದೀತಿ ।

ಸ್ವಸ್ವಾಚ್ಯಾರ್ಥಾನ್ನಿವರ್ತಕಾಶ್ಚ ಭೂತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಸಚ್ಚಿದದ್ವಿತೀಯಸ್ವರೂಪಸ್ಯ ಸಮರ್ಪಕಾ ಭವಂತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಲಕ್ಷಣವಾಕ್ಯಾರ್ಥವಿಚಾರಮುಪಸಂಹರತಿ –

ಅತಃ ಸಿದ್ಧಮಿತಿ ।

ನಿರುಕ್ತಂ ವಾಚ್ಯಮ್ , ತದ್ಭಿನ್ನಮನಿರುಕ್ತಮ್ ।

ನೀಲೋತ್ಪಲವದಿತಿ ।

ಸತ್ಯತ್ವಾದಿವಿಶೇಷಣವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಾರ್ಥತಾಯಾಃ ‘ನ ವಿಶೇಷಣಪ್ರಧಾನಾನ್ಯೇವ’ ಇತ್ಯತ್ರ ‘ಲಕ್ಷಣಾರ್ಥಂ ಚ ವಾಕ್ಯಮಿತ್ಯವೋಚಾಮ’ ಇತ್ಯತ್ರ ಚ ತಾತ್ಪರ್ಯತೋ ನಿರಸ್ತತ್ವಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ನೀಲೋತ್ಪಲವಾಕ್ಯಾರ್ಥವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಂ ಚ ಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಸಚ್ಚಿದೇಕರಸಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರಕೃತಂ ಭೇದವರ್ಜಿತಮ್ । ಮಂತ್ರಸ್ಯ ಪ್ರಥಮೇ ಪಾದೇ ತಾತ್ಪರ್ಯೇಣ ನಿರೂಪಿತಮ್ ॥