ಗೂಹತೇರಿತಿ ।
ಗೂಹತೇಃ ಸಂವರಣಾರ್ಥಸ್ಯ ಗುಹೇತಿ ರೂಪಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಗುಹಾಶಬ್ದಸ್ಯಾವಾರಕಾರ್ಥಕತ್ವೇಽಪಿ ಪ್ರಕೃತೇ ಕಾ ಗುಹಾ ವಿವಕ್ಷಿತಾ ? ತತ್ರಾಹ –
ನಿಗೂಢಾ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಜ್ಞಾತ್ರಾದಿಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ಬುದ್ಧಿಪರಿಣಾಮತ್ವಪಕ್ಷಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ತತ್ರ ತೇಷಾಂ ನಿಗೂಢತ್ವಮುಕ್ತಮ್ । ಬುದ್ಧಿನಿರೋಧಾವಸರೇ ಜ್ಞಾತ್ರಾದಿಪದಾರ್ಥಾನಾಂ ಭೇದೇನಾನುಪಲಂಭಾತ್ತೇಷಾಂ ತತ್ರ ನಿಗೂಢತ್ವಮವಗಂತವ್ಯಮ್ ।
ತೇಷಾಂ ಮಾಯಾಪರಿಣಾಮತ್ವಪಕ್ಷಮಾಶ್ರಿತ್ಯಾಹ –
ನಿಗೂಢಾವಿತಿ ।
ಭೋಗೋ ದುಃಖಾದಿಃ, ಅಪವರ್ಗೋ ಜ್ಞಾನಮ್ , ತದುಭಯಂ ಬುದ್ಧಿಪರಿಣಾಮತ್ವಾತ್ತತ್ರ ನಿಗೂಢಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಭೂತಾಕಾಶಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ –
ಅವ್ಯಾಕೃತಾಖ್ಯ ಇತಿ ।
ಅವ್ಯಾಕೃತಮಜ್ಞಾನಮ್ ।
ತಸ್ಯ ಪರಮತ್ವೇ ಕಾರಣಂ ಹಿ-ಶಬ್ದೇನಾಹ –
ತದ್ಧೀತಿ ।
ಜಗತ್ಕಾರಣತ್ವಾದಿತಿ ಹಿ-ಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ಇತಶ್ಚಾವ್ಯಾಕೃತಂ ಪರಮಮಿತ್ಯಾಹ –
ಏತಸ್ಮಿನ್ನಿತಿ ।
ಅಕ್ಷರೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಹೇ ಗಾರ್ಗಿ ಕಾಲತ್ರಯಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಜಗದುಪಾದಾನಮಾಕಾಶಶಬ್ದಿತಮವ್ಯಾಕೃತಂ ಸಾಕ್ಷಾದಧ್ಯಸ್ತಮಿತಿ ಶ್ರುತ್ಯರ್ಥಃ । ಸಂನಿಕರ್ಷಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಸಂಬಂಧಃ । ಅಜ್ಞಾನವ್ಯತಿರಿಕ್ತಪದಾರ್ಥಾನಾಮಜ್ಞಾತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಧ್ಯಸ್ತತಯಾ ಅಜ್ಞಾನದ್ವಾರಕ ಏವ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಸಂನಿಕರ್ಷ ಇತಿ ಭಾವಃ । ಏವಮವ್ಯಾಕೃತಾಖ್ಯೇ ಪರಮೇ ವ್ಯೋಮ್ನಿ ಕಾರಣಭೂತೇ ಯಾ ಕಾರ್ಯಭೂತಾ ಬುದ್ಧಿಗುಹಾ ತಸ್ಯಾಂ ನಿಹಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ರೀತ್ಯಾ ‘ಗುಹಾಯಾಮ್’ ‘ವ್ಯೋಮನ್’ ಇತಿ ಸಪ್ತಮ್ಯೋರ್ವೈಯಧಿಕರಣ್ಯಮುಕ್ತಮ್ ।
ಇದಾನೀಂ ತಯೋಃ ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಮಾಹ –
ಗುಹಾಯಾಮಿತಿ ।
ನ ಬುದ್ಧಿರಿತ್ಯೇವಕಾರಾರ್ಥಃ ।
ಅವ್ಯಾಕೃತೇಽಪಿ ಗುಹಾಶಬ್ದಪ್ರವೃತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಮಾಹ –
ತತ್ರಾಪೀತಿ ।
ಸೃಷ್ಟಿಸ್ಥಿತಿಸಂಹಾರಕಾಲೇಷ್ವಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ಬುದ್ಧೇಃ ಸ್ವಚ್ಛತ್ವಾತ್ತತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ನಿಧಾನಂ ಸಂಭವತಿ, ಕಥಮವ್ಯಾಕೃತೇ ತತ್ಸಂಭವತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –
ಸೂಕ್ಷ್ಮತರತ್ವಾಚ್ಚೇತಿ ।
ಅತಿಸ್ವಚ್ಛತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಚ-ಶಬ್ದಃ ಶಂಕಾನಿರಾಸಾರ್ಥಃ । ವಸ್ತುತಸ್ತು ಪರಮೇ ವ್ಯೋಮ್ನಿ ಯಾ ಗುಹಾ ಬುದ್ಧಿಃ ತಸ್ಯಾಂ ನಿಹಿತಮಿತಿ ಸಪ್ತಮ್ಯೋರ್ವೈಯಧಿಕರಣ್ಯೇನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮೇವ ಯುಕ್ತಮ್ , ಬುದ್ಧುಯಪಹಿತಜೀವಾಭೇದೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಆಪರೋಕ್ಷ್ಯಲಾಭಾತ್ ‘ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮಿ’ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತ್ಯಂತರೈಕಾರ್ಥ್ಯಲಾಭಾತ್ ಪ್ರವೇಶವಾಕ್ಯೇನ ವೃತ್ತಿಸ್ಥಾನೀಯೇನಾಸ್ಯ ಗುಹಾನಿಹಿತವಾಕ್ಯಸ್ಯೈಕರ್ಥ್ಯಲಾಭಾಚ್ಚ । ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಪಕ್ಷೇ ತ್ವವ್ಯಾಕೃತಸ್ಯ ವಿಕ್ಷೇಪಶಕ್ತಿಮದಜ್ಞಾನಾಂಶರೂಪಸ್ಯ ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾತ್ತತ್ರ ನಿಹಿತಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಆಪರೋಕ್ಷ್ಯಾದಿಕಂ ನ ಲಭ್ಯತೇ । ಅನೇನೈವಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ಬುದ್ಧೇರೇವ ಗುಹಾತ್ವಂ ಸ್ವೀಕೃತ್ಯ ತತ್ರ ನಿಧಾನಮೌಪಚಾರಿಕಮಿತಿ ವಕ್ಷ್ಯತೀತಿ ಮಂತವ್ಯಮ್ ।
'ಪರಮೇ ವ್ಯೋಮನ್’ ಇತ್ಯತ್ರ ವ್ಯೋಮಪದಂ ಪರಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಯ ಸ್ವಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ –
ಹಾರ್ದಮೇವ ತ್ವಿತಿ ।
ಭೂತಾಕಾಶಮೇವ ವ್ಯೋಮೇತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಃ –
ನ್ಯಾಯ್ಯಮಿತಿ ।
ರೂಢ್ಯನುಸಾರಸ್ಯ ನ್ಯಾಯ್ತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಪರಂ ತೂಕ್ತರೀತ್ಯಾ ಬುದ್ಧೇರೇವಾತ್ರ ಗುಹಾತ್ವಾತ್ತದಧಿಕರಣತ್ವಲಾಭಾಯ ಹಾರ್ದಮಿತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ಹೃದಯಮಧ್ಯಸ್ಥಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಪರಮತ್ವವಿಶೇಷಣಮಪಿ ತಸ್ಯ ಸಂಭವತೀತಿ ಸೂಚನಾರ್ಥಸ್ತು-ಶಬ್ದಃ । ಅವ್ಯಾಕೃತವಾರಣಾಯಾವಧಾರಣಮ್ ।
ನನು ಭೂತಾಕಾಶಸ್ಯ ಕಾರ್ಯತ್ವಾತ್ಕಥಂ ಪರಮತ್ವಂ ಸಂಭವತಿ ? ತತ್ರಾಹ –
ವಿಜ್ಞಾನಾಂಗತ್ವೇನೇತಿ ।
ಸಗುಣಬ್ರಹ್ಮೋಪಾಸನಸ್ಥಾನತಯಾ ಹಾರ್ದಸ್ಯ ವ್ಯೋಮ್ನೋ ಗಾಯತ್ರೀವಿದ್ಯಾದೌ ವಿವಕ್ಷಿತತ್ವಾತ್ಕಾರ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ತಸ್ಯೋತ್ಕರ್ಷರೂಪಂ ಪರಮತ್ವಂ ಸಂಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ । ನ ಹಿ ಕಾರಣತ್ವಪ್ರಯುಕ್ತ ಏವೋತ್ಕರ್ಷ ಇತಿ ನಿಯಮೋಽಸ್ತಿ, ಭೂತಕಾರ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಸೂರ್ಯಮಂಡಲಾದೇಃ ಸ್ವಕಾರಣಾಪೇಕ್ಷಯೋತ್ಕರ್ಷಸ್ಯ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೌ ಪ್ರಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಹಾರ್ದವ್ಯೋಮ್ನೋ ವಿಜ್ಞಾನಾಂಗತ್ವೇನ ಪರಮತ್ವಮೇವ ಸಾಧಯತಿ –
ಯೋ ವೈ ಸ ಇತಿ ।
ಪುರುಷಾಚ್ಛರೀರಾತ್ ಯೋ ಬಹಿರ್ಧಾ ಬಹಿರಾಕಾಶಃ ಯೋ ವಾ ಅಂತಃ ಪುರುಷೇ ಶರೀರೇ ಆಕಾಶಃ ಸ ಇತ್ಯುಪಕ್ರಮ್ಯ ‘ಯೋಽಯಮಂತರ್ಹೃದಯ ಆಕಾಶಃ’ ಇತಿ ಶ್ರುತ್ಯಂತರಾದ್ಗಾಯತ್ತ್ರೀವಿದ್ಯಾಪ್ರಕರಣಸ್ಥಾದ್ಗಾಯತ್ತ್ರೀಪದಲಕ್ಷಿತಬ್ರಹ್ಮೋಪಾಸನಸ್ಥಾನತಯಾ ಹಾರ್ದಾಕಾಶಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮವಿಜ್ಞಾನಾಂಗತ್ವಬೋಧಕಾತ್ ಹಾರ್ದಸ್ಯ ವ್ಯೋಮ್ನಃ ಪರಮತ್ವಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ನಿಶ್ಚಿತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತದ್ವೃತ್ತ್ಯೇತಿ ।
ಬುದ್ಧಿವೃತ್ತ್ಯಾ ‘ತತ್ತ್ವಮಸಿ’ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಜನಿತಯಾ ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿಭ್ಯಃ ಸಕಾಶಾದ್ವಿವಿಕ್ತತಯಾ ಗೃಹ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದ್ವಾ ಬುದ್ಧಿವೃತ್ತ್ಯಾ ಬುದ್ಧಿಸಂಸರ್ಗೇಣ ವಿವಿಕ್ತತಯಾ ಸ್ಫುಟತಯಾ ದ್ರಷ್ಟೃತ್ವಶ್ರೋತೃತ್ವಮಂತೃತ್ವಾದಿರೂಪೇಣ ಬ್ರಹ್ಮೋಪಲಭ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ತಥಾ ಚ ಗುಹಾನಿಹಿತವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರತಿ ವೃತ್ತಿಸ್ಥಾನೀಯಸ್ಯ ಪ್ರವೇಶವಾಕ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥವರ್ಣನಾವಸರೇ ವಕ್ಷ್ಯತಿ - ‘ಗುಹಾಯಾಂ ಬುದ್ಧೌ ದ್ರಷ್ಟೃ ಶ್ರೋತೃ ಮಂತೃ ವಿಜ್ಞಾತೃ ಇತ್ಯೇವಂ ವಿಶೇಷವದುಪಲಭ್ಯತೇ’ ಇತಿ ।
ನನು ನಿಹಿತಶಬ್ದಃ ಸ್ಥಿತಿಂ ಬ್ರೂತೇ, ತತಶ್ಚ ಕಥಮನ್ಯಥಾ ನಿಧಾನಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಯತೇ ? ತತ್ರಾಹ –
ನ ಹ್ಯನ್ಯಥೇತಿ ।
ಅತ್ರ ಸಂಬಂಧಪದಮಾಧೇಯತ್ವಪರಮ್ ; ತಥಾ ಚ ಅನ್ಯಥಾ ಉಪಲಂಭವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ದೇಶವಿಶೇಷಾದ್ಯಾಧೇಯತ್ವರೂಪಂ ನಿಧಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ನ ಹ್ಯಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಗತತ್ವಾದಿತಿ ।
ನ ಚಾಕಾಶಸ್ಯ ಸರ್ವಗತತ್ವೇಽಪಿ ಸ್ವಕಾರಣಮಾದಾಯಾದೌ ಸ್ಥಿತಿರಸ್ತೀತಿ ವಾಚ್ಯಮ್ , ಕಾರ್ಯಸ್ಯಾಕಾಶಸ್ಯ ಲೋಕಪ್ರಸಿದ್ಧ್ಯಾ ಸರ್ವಗತತ್ವೇಽಪಿ ವಸ್ತುತಃ ಸರ್ವಗತತ್ವಾಭಾವಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಕಿಂ ಚ ‘ಯತ್ರಾಧೇಯತ್ವಂ ತತ್ರ ಸವಿಶೇಷತ್ವಮ್ ‘ ಇತಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿರ್ದೃಶ್ಯತೇ, ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಚ ವ್ಯಾಪಕಸವಿಶೇಷತ್ವನಿವೃತ್ತ್ಯಾ ವ್ಯಾಪ್ಯಾಧೇಯತ್ವನಿವೃತ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ –
ನಿರ್ವಿಶೇಷತ್ವಾಚ್ಚೇತಿ ।
ಯದ್ವಾ ವಿಶೇಷಪದಮಾಧಾರಪರಮ್ , ತತಶ್ಚ ಆಧಾರರಾಹಿತ್ಯಶ್ರವಣಾಚ್ಚ ನ ತಸ್ಯಾಧೇಯತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಏವಂ ಗುಹಾನಿಹಿತವಾಕ್ಯಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಯಾನಂತರವಾಕ್ಯಮಾಕಾಂಕ್ಷಾಪೂರ್ವಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ –
ಸ ಏವಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಗುಹಾಯಾಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ತಯಾ ಸ್ಥಿತಮ್ ‘ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮ’ ಇತಿ ವೇದ ವಿಜಾನಾತಿ ಸ ಏವಂ ವಿಜಾನನ್ಕಿಂ ಲಭತ ಇತ್ಯಾಕಾಂಕ್ಷಾಯಾಮಾಹೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಭುಂಕ್ತೇ ಅನುಭವತಿ ।
ಸರ್ವಶಬ್ದಸ್ಯಾಸಂಕುಚಿತಂ ಸಾಕಲ್ಯಮರ್ಥತಯಾ ದರ್ಶಯತಿ –
ನಿರವಶಿಷ್ಟಾನಿತಿ ।
ಕಾಮಶಬ್ದಸ್ಯೇಚ್ಛಾಪರತ್ವಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ –
ಕಾಮ್ಯಾನಿತಿ ।
ತಾನೇವ ವಿಶಿಷ್ಯ ದರ್ಶಯತಿ –
ಭೋಗಾನಿತ್ಯರ್ಥ ಇತಿ ।
ಭುಜ್ಯತ ಇತಿ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ಭೋಗಪದಮಾನಂದಪರಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ಸಹ ಶಬ್ದಮವತಾರಯತಿ –
ಕಿಮಿತಿ ।
ಯಥಾಸ್ಮಾದಾದಿಃ ಪುತ್ರಸ್ವರ್ಗಾದೀನ್ಪರ್ಯಾಯೇಣ ಕ್ರಮೇಣ ಭುಂಕ್ತೇ ತಥೈವ ವಿದ್ವಾನಪಿ ಕಿಂ ಕಾಮಾನ್ಭುಂಕ್ತ ಇತಿ ಯೋಜನಾ ।
ಏಕಕ್ಷಣೇತಿ ।
ಏಕಕ್ಷಣಾವಚ್ಛಿನ್ನಾನಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ಸುಖವ್ಯಂಜಕಾನಾಂ ಸತ್ತ್ವವೃತ್ತಿವಿಶೇಷಾಣಾಂ ಕ್ರಮಿಕತ್ವಾತ್ಕಥಮೇಕದೈವಾನಂದಾನಾಮನುಭವೋ ವಿದುಷಃ ಸಿಧ್ಯತಿ ? ತತ್ರಾಹ –
ಏಕಯೇತಿ ।
ವೃತ್ತಿಕೃತಾನಂದಾನುಭವೋ ನಾತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ಯಾಮಿತಿ ।
'ಸತ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಮ್’ ಇತ್ಯತ್ರ ಜ್ಞಾನಮಿತಿ ಪದೇನ ಲಕ್ಷಣೀಯತಯಾ ಯಾಮುಪಲಬ್ಧಿಮವೋಚಾಮ ತಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪಾವ್ಯತಿರಿಕ್ತಯಾ ಕಾಮಾನಶ್ನುತ ಇತಿ ಯೋಜನಾ ।
ತದುಚ್ಯತ ಇತಿ ।
ಯತ್ಸರ್ವಕಾಮಾನಾಮನುಭವೇ ಯೌಗಪದ್ಯಮುಕ್ತಂ ತದೇವ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಸಹೇತ್ಯತ್ರ ಸಹಶಬ್ದೇನೋಚ್ಯತೇ ನ ಸಾಹಿತ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನ್ವತ್ರ ತೃತೀಯಯಾ ಸಾಹಿತ್ಯಮೇವ ಸಹಶಬ್ದಾರ್ಥತಯಾ ಭಾತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –
ಬ್ರಹ್ಮಭೂತ ಇತಿ ।
ಇತ್ಥಂಭಾವೇ ತೃತೀಯೇಯಂ ನ ಸಾಹಿತ್ಯಪ್ರತಿಯೋಗಿತ್ವವಾಚಿನೀತಿ ಭಾವಃ ।
ಪೂರ್ವೋಕ್ತವ್ಯತರೇಕದೃಷ್ಟಾಂತವಿವರಣಪೂರ್ವಕಮುಕ್ತಮರ್ಥಂ ಪ್ರಪಂಚಯತಿ –
ನ ತಥೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅತ್ರೋಪಾಧಿಕೃತೇನೇತ್ಯಾದ್ಯಾ ಅಪಿ ತೃತೀಯಾ ಇತ್ಥಂಭಾವೇ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಾಃ ; ತಥಾ ಚ ಪರಮಾತ್ಮನೋ ಜಲಸೂರ್ಯವತ್ಪ್ರತಿಬಿಂಬಭೂತಂ ಘಟಾಕಾಶವದವಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಾ ಉಪಾಧಿಕೃತಂ ಸಾಂಸಾರಿಕಂ ಸಂಸಾರಧರ್ಮಕಂ ಯತ್ಸ್ವರೂಪಂ ತದಾತ್ಮಾ ಲೋಕೋ ಯಥಾ ಧರ್ಮಾದಿಸಾಧನಾಪೇಕ್ಷಾನ್ಕಾಮಾನ್ಪರ್ಯಾಯೇಣಾಶ್ನುತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿದುಷಃ ಕಾಮಾಶನಪ್ರಕಾರಂ ಪೃಚ್ಛತಿ –
ಕಥಂ ತರ್ಹೀತಿ ।
ಪೂರ್ವೋಕ್ತೇನೈವ ಪ್ರಕಾರೇಣೇತ್ಯಾಹ –
ಯಥೋಕ್ತೇನೇತಿ ।
ಸರ್ವಜ್ಞೇನೇತಿ ।
ಸರ್ವಸಾಕ್ಷಿಣೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಗತೇನ ಹೀತಿ ।
ಸರ್ವಪ್ರಾಣಿಸುಖಾನುಗತೇನ ವಿದುಷ ಆತ್ಮಭೂತೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಸರ್ವಗತತ್ವಾದಿಕಂ ಶ್ರುತಿಷು ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಹಿ-ಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ಸರ್ವಜ್ಞಾದಿರೂಪಸ್ಯ ವಿದ್ವದಾತ್ಮನಃ ಸೇಶ್ವರಸಾಂಖ್ಯಮತ ಇವ ತಾಟಸ್ಥ್ಯಂ ವಾರಯತಿ –
ನಿತ್ಯಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪೇಣೇತಿ ।
ಧರ್ಮಾದೀತಿ ।
ಸ್ವಕೀಯಧರ್ಮಾದ್ಯನಪೇಕ್ಷಾನಿತ್ಯರ್ಥಃ ; ಯಥಾಶ್ರುತೇ ಪ್ರತಿಪ್ರಾಣಿವರ್ತಿನಾಂ ಕಾಮಾನಾಂ ತತ್ತದ್ಧರ್ಮಾದ್ಯಪೇಕ್ಷತ್ವಾದಸಾಂಗತ್ಯಾಪತ್ತೇಃ । ಏವಮಗ್ರೇಽಪಿ ।
ತದ್ಧೀತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಸರ್ವಸಾಕ್ಷಿತ್ವಮೇವ ವಿಪಶ್ಚಿತ್ತ್ವಮ್ , ನಾನ್ಯದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಇದಂ ಚ ವಿಶೇಷಣಂ ವಿದುಷೋ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದಾನುಭವಕಾಲೇ ಸಮುದ್ರಾಂಭಸಿ ವಿಪ್ರುಷಾಮಿವ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದೇಽಂತರ್ಭೂತಾನಾಂ ಸರ್ವಪ್ರಾಣಿಗತಾನಾಮಾನಂದಾನಾಂ ಸರ್ವಸಾಕ್ಷಿಚೈತನ್ಯರೂಪೇಣೈವಾಶನಮತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ನ ಪ್ರಕಾರಾಂತರೇಣೇತ್ಯೇತಸ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯ ಗಮಕಮಿತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ –
ತೇನ ಸರ್ವಜ್ಞಸ್ವರೂಪೇಣೇತಿ ।
ನನು ಯಃ ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಾನಂತಲಕ್ಷಣಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರತ್ಯಕ್ತ್ವೇನ ವೇದ ಸೋಽರ್ಚಿರಾದಿವರ್ತ್ಮನಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ ಗತ್ವಾ ತತ್ರಸ್ಥೇನ ಸರ್ವಜ್ಞೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಸಹ ದಿವ್ಯಾನ್ಕಾಮಾನಶ್ನುತ ಇತಿ ಋಜ್ವರ್ಥ ಏವಾತ್ರ ಕಿಮಿತಿ ನ ವಿವಕ್ಷಿತ ಇತಿ ಚೇತ್ , ನ ; ಬ್ರಹ್ಮಣಾ ಸಹೇತ್ಯನ್ವಯಸ್ಯ ‘ಸೋಽಸ್ನುತೇ ಸರ್ವಾನ್ಕಾಮಾನ್ಸಹ’ ಇತ್ಯತ್ರಾಧ್ಯಯನಸಂಪ್ರದಾಯಪ್ರಾಪ್ತವಾಕ್ಯವಿಚ್ಛೇದಾನನುಗುಣತ್ವಾತ್ ಪರಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ಗತ್ಯುತ್ಕ್ರಾಂತ್ಯಾದ್ಯಭಾವಸ್ಯ ಚತುರ್ಥಾಧ್ಯಾಯೇ ಸಾಧಿತತ್ವಾದ್ ‘ಅಶರೀರಂ ವಾವ ಸಂತಮ್ ‘ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತ್ಯಾ ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಶರೀರಸಂಬಂಧಪ್ರತಿಷೇಧಾತ್ ‘ತತ್ಕೇನ ಕಂ ಪಶ್ಯೇತ್’ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತ್ಯಾ ತಸ್ಯ ವಿಶೇಷವಿಜ್ಞಾನಪ್ರತಿಷೇಧಾಚ್ಚ ‘ಬ್ರಹ್ಮ ವೇದ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಭವತಿ’ ಇತಿ ಶ್ರುತ್ಯಾ ಸಾವಧಾರಣಯಾ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪವ್ಯತಿರಿಕ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಾಪ್ಯತ್ವಪ್ರತಿಷೇಧಾಚ್ಚ ; ತಸ್ಮಾದತ್ರ ಋಜ್ವರ್ಥಾವಿವಕ್ಷೇತ್ಯನ್ಯತ್ರ ವಿಸ್ತರಃ ॥