ನನು ವಿಜ್ಞಾನಂ ನಾಮ ವೇದಾರ್ಥವಿಷಯೋ ನಿಶ್ಚಯ ಇತ್ಯುಕ್ತಮ್ , ಅತಸ್ತಸ್ಯ ಕಥಂ ಕರ್ತೃತ್ವನಿರ್ದೇಶ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಉಪಚಾರಾದಿತ್ಯಾಹ –
ವಿಜ್ಞಾನವಾನ್ಹೀತಿ ।
'ಯ ಏವಂ ವಿದ್ವಾನ್ಯಜತೇ’ ಇತ್ಯಾದೌ ವೇದಾರ್ಥಜ್ಞಾನವತೋ ಯಜ್ಞಾದಿಕರ್ತೃತ್ವಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಸೂಚನಾರ್ಥೋ ಹಿ-ಶಬ್ದಃ ।
ಕರ್ಮಾಣಿ ಚೇತಿ ।
ಲೌಕಿಕಾನೀತಿ ಶೇಷಃ, ವೈದಿಕಕರ್ಮಣಾಂ ಯಜ್ಞಶಬ್ದೇನ ಸಂಗೃಹೀತತ್ವಾತ್ । ಅತ್ರ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯ ಮುಖ್ಯಂ ಲೌಕಿಕವೈದಿಕಕರ್ಮಕರ್ತೃತ್ವಮ್ , ವಿಜ್ಞಾನಸ್ಯ ತು ತದೌಪಚಾರಿಕಮಿತಿ ವ್ಯವಸ್ಥಾ ದರ್ಶಿತಾ । ಸ ಚ ವಿಜ್ಞಾನಮಯೋ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಕರ್ಮಾಣ್ಯುಪಾಸನಾನಿ ಚ ಕುರ್ವನ್ನಪರಬ್ರಹ್ಮವಜ್ಜಗತಃ ಕಾರಣಂ ಭವತಿ । ಇಯಾಂಸ್ತು ವಿಶೇಷಃ - ವಿಜ್ಞಾನಮಯೋ ಹ್ಯದೃಷ್ಟದ್ವಾರಾ ಕಾರಣಮ್ , ಅಪರಬ್ರಹ್ಮ ತು ಸಾಕ್ಷಾದೇವೇಶ್ವರವತ್ಕಾರಣಮಿತಿ ।
ತಥಾ ಚ ‘ವಿಜ್ಞಾನಂ ಯಜ್ಞಂ ತನುತೇ’ ಇತಿ ವಾಕ್ಯೋಕ್ತಂ ಸರ್ವಕರ್ಮಕರ್ತೃತ್ವಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಕೋಶೇ ಜಗತ್ಕಾರಣತ್ವಸಾಮ್ಯಸಂಪಾದನದ್ವಾರಾ ಅಪರಬ್ರಹ್ಮಾರೋಪೇ ನಿಮಿತ್ತಮಿತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ –
ಯಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ವಿಜ್ಞಾನಪದಂ ಕೋಶಪರಮ್ ।
ಇತಶ್ಚ ವಿಜ್ಞಾನಮಯೋಽಪರಬ್ರಹ್ಮಾಭೇದೇನೋಪಾಸ್ಯ ಇತ್ಯಾಹ –
ಕಿಂ ಚ ವಿಜ್ಞಾನಮಿತಿ ।
ವಿಜ್ಞಾನಮಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಜ್ಯೇಷ್ಠಪದಂ ಕಾರಣಪರಂ ವೇತ್ಯಾಹ –
ಸರ್ವಪ್ರವೃತ್ತೀನಾಮಿತಿ ।
ಸರ್ವಪ್ರಾಣಿಚೇಷ್ಟಾನಾಂ ಸೂತ್ರರೂಪಬ್ರಹ್ಮಕಾರಣಕತ್ವಾದ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮ ಜ್ಯೇಷ್ಠಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಧ್ಯಾಯಂತೀತಿ ।
ಪೂರ್ವಜನ್ಮನಿ ಯಜಮಾನಾವಸ್ಥಾಯಾಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ಅಭಿಮಾನಮಿತಿ ।
ಅಹಂಬುದ್ಧಿಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪೂರ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮೋಪಾಸನಂ ದೇವೈರನುಷ್ಠಿತಮಿತ್ಯತ್ರ ದೇವತ್ವಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ಜ್ಞಾನಾದ್ಯೈಶ್ವರ್ಯದರ್ಶನಂ ಲಿಂಗಮಿತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ –
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಇದಾನೀಮುಪಾಸನವಿಧಿಂ ದರ್ಶಯತಿ –
ತಚ್ಚ ವಿಜ್ಞಾನಮಿತಿ ।
ವಿಜ್ಞಾನಮಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅತ್ರ ಚೇಚ್ಛಬ್ದಃ ಪ್ರಕೃತೋಪಾಸನದೌರ್ಲಭ್ಯಸೂಚನಾರ್ಥಃ, ಕಥಂಚಿದುಪಾಸನೇ ಪ್ರವೃತ್ತಾವಪಿ ತತ್ರ ಪ್ರಮಾದಸಂಭವಸ್ಯಾವಶ್ಯಕತ್ವಾತ್ । ಅಪ್ರಮಾದದೌರ್ಲಭ್ಯಸೂಚನಾರ್ಥೋ ದ್ವಿತೀಯಶ್ಚೇಚ್ಛಬ್ದಃ ।
ಪ್ರಮಾದಪ್ರಸಕ್ತಿಮಾಹ –
ಬಾಹ್ಯೇಷ್ವಿತಿ ।
ವಿಜ್ಞಾನಮಯಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಬಾಹ್ಯಾನಾಂ ಮನೋಮಯಪ್ರಾಣಮಯಾನ್ನಮಯಾನಾಮಪಿ ಪೂರ್ವಮಾತ್ಮತ್ವೇನ ಭಾವಿತತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರಮದನಮಿತಿ ।
ವಿಜ್ಞಾನಮಯೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾತ್ಮಭಾವನಾಯಾಃ ಸಕಾಶಾತ್ಪ್ರಮದನಂ ನಾಮ ಪೂರ್ವಕೋಶೇಷು ಪುನರಾತ್ಮಭಾವನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಫಲಿತಮಾಹ –
ಅನ್ನಮಯಾದಿಷ್ವಿತಿ ।
ಸೂಕ್ಷ್ಮಶಾರೀರಾಭಿನ್ನೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ವಿಷಯೇ ಕ್ರಿಯಮಾಣಾದುಪಾಸನಾತ್ಪಾಪ್ಮಹಾನಂ ಭವತೀತ್ಯತ್ರ ಯುಕ್ತಿಮಾಹ –
ಶರೀರಾಭಿಮಾನನಿಮಿತ್ತಾ ಹೀತಿ ।
ಮನುಷ್ಯತ್ವಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವಗೃಹಸ್ಥತ್ವಾದಿಧರ್ಮವತಿ ಶರೀರೇ ‘ಮನುಷ್ಯೋಽಹಮ್’, ’ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಽಹಮ್’, ’ಗೃಹಸ್ಥೋಽಹಮ್’ ಇತ್ಯಾದ್ಯಭಿಮಾನಂ ನಿಮಿತ್ತೀಕೃತ್ಯ ಮನುಷ್ಯಾದೀನಾಂ ಪ್ರತಿಷಿದ್ಧೈಃ ಕರ್ಮಭಿಃ ಪಾಪ್ಮಾನೋ ಭವಂತಿ । ಅತ್ರಾರ್ಥೇ ಲೋಕವೇದಪ್ರಸಿದ್ಧಿದ್ಯೋತಕೋ ಹಿ-ಶಬ್ದಃ ।
ತತಃ ಕಿಮ್ ? ತತ್ರಾಹ –
ತೇಷಾಂ ಚೇತಿ ।
ಚೋಽವಧಾರಣೇ । ತೇಷಾಂ ಹಾನಮುಪಪದ್ಯತ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ವಿಜ್ಞಾನಮಯಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯೇವಾಹಮಭಿಮಾನಾತ್ಪಾಪ್ಮನಿಮಿತ್ತಸ್ಯ ಶರೀರಾತ್ಮಾಭಿಮಾನಸ್ಯಾಪಾಯೇ ಸತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನಿಮಿತ್ತಾಪಾಯೇ ನೈಮಿತ್ತಿಕಾಪಾಯ ಇತ್ಯತ್ರ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ –
ಛತ್ರಾಪಾಯ ಇತಿ ।
ಏವಂ ಪಾಪ್ಮಹಾನಫಲವಚನಸ್ಯೋಪಪತ್ತಿಮುಕ್ತ್ವಾ ತಸ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ –
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಶರೀರಾತ್ಮಾಭಿಮಾನಸ್ಯ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಶರೀರ ಏವೇತಿ ।
ಜೀವದ್ದಶಾಯಾಮೇವೇತಿ ಯಾವತ್ ।
ವಿಜ್ಞಾನಮಯೇನೈವಾತ್ಮನೇತಿ ।
ಇಹೈವ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರೇಣ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪಾಪನ್ನೋ ವಿದ್ವಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಪಾಪ್ಮನೋ ಹಿತ್ವಾ ದೇಹಪಾತಾನಂತರಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಭಾವೇನೈವ ಸ್ಥಿತ್ವಾ ತಲ್ಲೋಕಸ್ಥಾನ್ಸರ್ವಾನ್ಭೋಗ್ಯಾನನುಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ॥
ಅತ್ರಾನಂದಮಯಃ ಪ್ರಕರಣೀ ಪರ ಏವ ನ ಸಂಸಾರೀತಿ ಕೇಚಿತ್ ; ತಾನ್ಪ್ರತ್ಯಾಹ –
ಆನಂದಮಯ ಇತೀತಿ ।
ಆನಂದಮಯ ಇತಿ ಪದೇನ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮನ ಏವ ಪ್ರತೀತಿರ್ಭವತಿ ನ ತು ಕಾರಣಸ್ಯ ಪರಮಾತ್ಮನ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯದ್ಯಪ್ಯಾನಂದಮಯೋ ನ ಕಾರ್ಯಭೂತಃ ಅವಿದ್ಯೋಪಾಧಿಕಸ್ಯ ಜೀವಸ್ಯಾನಂದಮಯತ್ವಾಭ್ಯುಪಗಮೇನಾನಾದಿತ್ವಾತ್ , ತಥಾಪಿ ಮಯಡರ್ಥವರ್ಣನಾವಸರೇ ತಸ್ಯ ಪ್ರಿಯಮೋದಾದಿವಿಶಿಷ್ಟತಯಾ ಪ್ರಕೃತ್ಯರ್ಥಭೂತಾನಂದವಿಕಾರತ್ವಸ್ಯ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣತ್ವಾತ್ಕಾರ್ಯಾತ್ಮೇತ್ಯುಕ್ತಮ್ ।
ಅಧಿಕಾರಂ ವಿವೃಣೋತಿ –
ಅನ್ನಾದಿಮಯಾ ಹೀತಿ ।
ತೇಷಾಂ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮತ್ವಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಹಿ-ಶಬ್ದಾರ್ಥಃ ।
ನನ್ವಾನಂದಮಯ ಇತ್ಯತ್ರ ಮಯಟಃ ಪ್ರಾಚುರ್ಯಾರ್ಥಕತ್ವಾಭ್ಯುಪಗಮಾನ್ನ ತಸ್ಯ ಮಯಟ್ಚ್ಛ್ರುತ್ಯಾ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ದ್ವಿತೀಯಹೇತುಮಪಿ ವಿವೃಣೋತಿ –
ಮಯಟ್ ಚೇತಿ ।
ಪ್ರಾಚುರ್ಯಾರ್ಥತ್ವಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಾಚುರ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರತಿಯೋಗ್ಯಲ್ಪತಾಪೇಕ್ಷತ್ವಾದಾನಂದಪ್ರಚುರಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ದುಃಖಾಲ್ಪತ್ವಮಪಿ ಪ್ರಸಜ್ಯೇತ, ತಸ್ಮಾದ್ವಿಕಾರಾರ್ಥ ಏವ ಮಯಟ್ ನ ಪ್ರಾಚುರ್ಯಾರ್ಥ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಿಂ ಚ ವಿಕಾರೇ ಪ್ರಾಚುರ್ಯೇ ಚ ಮಯಟೋ ವಿಧಾನಾವಿಶೇಷಾತ್ಸಂಶಯೇ ವಿಕಾರಾರ್ಥಕಮಯಟ್ಪ್ರವಾಹಪತಿತತ್ವಾದ್ವಿಕಾರಾರ್ಥಕತ್ವಮೇವಾತ್ರ ನಿಶ್ಚೀಯತ ಇತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ –
ಯಥೇತಿ ।
ಏವಮನಾತ್ಮಪ್ರಾಯಪಾಠಾದ್ವಿಕಾರಾರ್ಥಕಮಯಟ್ಚ್ಛ್ರುತಿಬಲಾಚ್ಚಾನಂದಮಯಃ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮೇತ್ಯುಪಸಂಹರತಿ –
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಸಂಕ್ರಮಣಾಚ್ಚೇತಿ ।
ಆನಂದಮಯಸ್ಯ ಸಂಕ್ರಮಣಂ ಪ್ರತಿ ಕರ್ಮತ್ವಶ್ರವಣಾಚ್ಚ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಹೇತ್ವಸಿದ್ಧಿಂ ಪರಿಹರತಿ –
ಆನಂದಮಯಮಿತಿ ।
ವ್ಯಾಪ್ತಿಮಾಹ –
ಕಾರ್ಯಾತ್ಮನಾಂ ಚೇತಿ ।
ಚೋಽವಧಾರಣೇ । ಅತ್ರ ಪ್ರಕರಣೇ ಯತ್ರ ಯತ್ರ ಸಂಕ್ರಮಣಕರ್ಮತ್ವಂ ತತ್ರ ತತ್ರ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮತ್ವಮೇವೇತಿ ವ್ಯಾಪ್ತಿರ್ದೃಷ್ಟೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅನಾತ್ಮನಾಮಿತಿ ।
ಮುಖ್ಯಾತ್ಮಭಿನ್ನಾನಾಮನ್ನಮಯಾದೀನಾಮಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಹೇತೋಃ ಪಕ್ಷಧರ್ಮತ್ವಮಾಹ –
ಸಂಕ್ರಮಣಕರ್ಮತ್ವೇನ ಚೇತಿ ।
ತದೇವ ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಸಾಧಯತಿ –
ಯಥೇತಿ ।
ಆನಂದಮಯಸ್ಯ ಸಂಕ್ರಮಣಕರ್ಮತ್ವಲಿಂಗೇನಾಬ್ರಹ್ಮತ್ವಮುಕ್ತಮ್ ।
ವಿಪಕ್ಷೇ ಬಾಧಕಂ ವದನ್ನಪ್ರಯೋಜಕತ್ವಶಂಕಾಂ ನಿರಾಕರೋತಿ –
ನ ಚಾತ್ಮನ ಏವೇತಿ ।
ಸಂಕ್ರಮಿತುರೇವಂವಿದಃ ಪರಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪತ್ವಾದಾನಂದಮಯಸ್ಯಾಪಿ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವೇ ಸ್ವಸ್ಯೈವ ಸ್ವೇನೋಪಸಂಕ್ರಮಣಿತಿ ಪ್ರಸಜ್ಜೇತ, ತಚ್ಚ ನ ಯುಕ್ತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಧಿಕಾರೇತಿ ।
ಸಂಕ್ರಮಣಕರ್ತುರೇವಂವಿದಃ ಸಕಾಶಾದನ್ಯಸ್ಯೈವಾನ್ನಮಯಾದೇಃ ಸಂಕ್ರಮಣಕರ್ಮತ್ವಂ ಪ್ರಕೃತಮ್ ; ಅತ್ರ ಸ್ವಸ್ಯೈವ ಸ್ವೇನೋಪಸಂಕ್ರಮಣಾಭ್ಯುಪಗಮೇ ಕರ್ತೃಕರ್ಮಣೋರ್ಭೇದಾಧಿಕಾರವಿರೋಧ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಸಂಭವಂ ವಿವೃಣೋತಿ –
ನ ಹೀತಿ ।
ಏವಂವಿದ್ಬ್ರಹ್ಮಣೋರ್ಭೇದಮಾಶಂಕ್ಯಾಹ –
ಆತ್ಮಭೂತಂ ಚೇತಿ ।
ಅತ್ರ ಸಂಕ್ರಮಣಂ ಪ್ರಾಪ್ತಿರ್ಬಾಧೋ ವಾ, ಉಭಯಥಾಪ್ಯಾನಂದಮಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವೇ ಸಂಕ್ರಮಣಕರ್ಮತ್ವಾಯೋಗಾತ್ಕಾರ್ಯಾತ್ಮತ್ವಮೇವೇತಿ ಭಾವಃ ।
ಆನಂದಮಯಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ –
ಶಿರಆದೀತಿ ।
ನನು ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಪ್ಯುಪಾಸನಾರ್ಥಂ ಶಿರಆದಿಕಲ್ಪನಮುಪಪದ್ಯತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾನುಪಪತ್ತಿಮೇವ ಸಾಧಯತಿ –
ನ ಹಿ ಯಥೋಕ್ತಲಕ್ಷಣ ಇತಿ ।
ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಾನಂತಾಖ್ಯಸ್ವರೂಪಲಕ್ಷಣವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತಟಸ್ಥಲಕ್ಷಣಮಪ್ಯಾಹ –
ಆಕಾಶಾದೀತಿ ।
ಕಾರ್ಯಕೋಟಿಪ್ರವಿಷ್ಟ ಏವಾನ್ನಮಯಾದೌ ಶಿರಆದಿಕಲ್ಪನದರ್ಶನಾಚ್ಚ ತದ್ವಿಲಕ್ಷಣೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನ ತತ್ಕಲ್ಪನಮುಪಪದ್ಯತ ಇತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ –
ಅಕಾರ್ಯಪತಿತ ಇತಿ ।
ಇತ್ಥಂ ಮುಮುಕ್ಷುಜ್ಞೇಯೇ ನಿರ್ವಿಶೇಷೇ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನುಪಾಸ್ಯೇ ಶಿರಆದಿಕಲ್ಪನಮನುಪಪನ್ನಮ್ , ನಿರ್ವಿಶೇಷತ್ವೇ ಚ ಯಥೋಕ್ತಲಕ್ಷಣ ಇತ್ಯಾದಿನೋಪಕ್ರಮಸ್ವಾರಸ್ಯಂ ಪ್ರಮಾಣತ್ವೇನ ಸೂಚಿತಮ್ ।
ತತ್ರೈವ ವಾಕ್ಯಶೇಷಂ ಶ್ರುತ್ಯಂತರಾಣಿ ಚ ಪ್ರಮಾಣಯತಿ –
ಅದೃಶ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಆನಂದಮಯಃ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮಾ ಶಿರಆದಿಕಲ್ಪನಾವತ್ತ್ವಾದನ್ನಮಯಾದಿವತ್ , ವಿಪಕ್ಷೇ ಹೇತೂಚ್ಛಿತ್ತಿರೇವ ಬಾಧಿಕೇತಿ ನಿಷ್ಕರ್ಷಃ ।
ಆನಂದಮಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವೇ ವಿವಕ್ಷಿತೇ ಸತಿ ತದ್ವಿಷಯಶ್ಲೋಕೇ ತಸ್ಯೈವಾಸತ್ತ್ವಾಶಂಕಾ ವಾಚ್ಯಾ, ಸಾ ಚ ನ ಸಂಭವತಿ, ಅತೋ ನಾನಂದಮಯೋ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯಾಹ –
ಮಂತ್ರೋದಾಹರಣೇತಿ ।
ನ ಹಿ ಮಂತ್ರೋದಾಹರಣಮುಪಪದ್ಯತ ಇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ಇತಶ್ಚ ನಾನಂದಮಯೋ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯಾಹ –
ಬ್ರಹ್ಮ ಪುಚ್ಛಮಿತಿ ।
ಆನಂದಮಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವೇ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽವಯವಿತ್ವೇನ ಗೃಹೀತತ್ವಾತ್ಪೃಥಕ್ತಸ್ಯೈವ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪುಚ್ಛತ್ವೇನ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾತ್ವೇನ ಚ ಗ್ರಹಣಮನುಪಪನ್ನಮ್ ಏಕತ್ರಾವಯವಾವಯವಿಭಾವಾದಿಕಲ್ಪನಸ್ಯಾನುಚಿತ್ತತ್ವಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಉಕ್ತಹೇತುಸಮುದಾಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನ ಪರ ಏವೇತಿ ।
ನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಪರಮಾತ್ಮೈವಾನಂದಮಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆನಂದಮಯ ಇತ್ಯತ್ರ ಪ್ರಕೃತ್ಯರ್ಥಮಾಹ –
ಆನಂದ ಇತೀತಿ ।
ಆನಂದ ಇತಿ ಪ್ರಕೃತ್ಯಂಶೇನೋಪಾಸನಾಕರ್ಮಫಲಭೂತಂ ಪ್ರಿಯಮೋದಾದಿಲಕ್ಷಣಂ ಸುಖಮುಚ್ಯತೇ ಆನಂದಪದಸ್ಯ ಲೋಕೇ ವಿಷಯಸುಖೇಷು ಪ್ರಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಮಯಡರ್ಥಮಾಹ –
ತದ್ವಿಕಾರ ಇತಿ ।
ವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯ ವಿಶೇಷಣವಿಕಾರತ್ವಾತ್ಪ್ರಕೃತ್ಯರ್ಥಭೂತಾನಂದವಿಶಿಷ್ಟ ಆತ್ಮಾ ತದ್ವಿಕಾರ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆನಂದಮಯಸ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಾದಾಂತರತ್ವಂ ಶ್ರುತ್ಯುಕ್ತಮುಪಪಾದಯತಿ –
ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಣೋರ್ಹಿ ಫಲಮಿತಿ ।
ತಯೋಃ ಫಲಶಬ್ದಿತಸುಖಸಾಧನತ್ವಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತಿ ಹಿ-ಶಬ್ದಾರ್ಥಃ । ಭೋಕ್ತ್ರರ್ಥತ್ವಾದಿತ್ಯತ್ರ ಭೋಕ್ತೃಪದಂ ಭಾವಪ್ರಧಾನಂ ಸತ್ಫಲತ್ವೇನ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ಸುಖರೂಪಂ ಭೋಗಮಾಹ ; ತಥಾ ಚ ಕರ್ತುರ್ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯ ಭೋಕ್ತೃಶಬ್ದಿತಫಲಸಾಧನತ್ವಾಜ್ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಫಲಭೂತಂ ಸುಖಂ ಸಾಧನಭೂತವಿಜ್ಞಾನಮಯಾದ್ಯಪೇಕ್ಷಯಾ ಅಂತರತಮಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತಥಾಪ್ಯಾನಂದಮಯಸ್ಯಾಂತರತ್ವೇ ಕಿಮಾಯಾತಮ್ ? ತತ್ರಾಹ –
ಅಂತರತಮಶ್ಚೇತಿ ।
ಚೋಽವಧಾರಣಾರ್ಥಃ । ಅಂತರತಮಫಲವಿಶಿಷ್ಟಃ ಸನ್ನಾನಂದಮಯ ಆತ್ಮಾ ಪೂರ್ವೇಭ್ಯೋ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಾಂತೇಭ್ಯಃ ಕೋಶೇಭ್ಯೋಽಂತರತಮೋ ಭವತ್ಯೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನ್ವಾನಂದಮಯೋ ನ ವಿದ್ಯಾಕರ್ಮಫಲವಿಶಿಷ್ಟಃ ಕಿಂ ತು ಪ್ರಿಯಾದಿವಿಶಿಷ್ಟಃ ‘ತಸ್ಯ ಪ್ರಿಯಮೇವ ಶಿರಃ’ ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರವಣಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –
ವಿದ್ಯಾಕರ್ಮಣೋಃ ಪ್ರಿಯಾದ್ಯರ್ಥತ್ವಾಚ್ಚೇತಿ ।
ಚ-ಶಬ್ದಃ ಶಂಕಾನಿವೃತ್ತ್ಯರ್ಥಃ । ಪ್ರಿಯಾದೇಃ ಸುಖರೂಪತ್ವಾನ್ನ ವಿದ್ಯಾಕರ್ಮಫಲಾತ್ಪ್ರಿಯಾದೇರ್ಭೇದ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ತಯೋಃ ಪ್ರಿಯಾದ್ಯರ್ಥತ್ವಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮಿತ್ಯಾಹ –
ಪ್ರಿಯಾದಿಪ್ರಯುಕ್ತೇ ಹೀತಿ ।
ಪ್ರಿಯಾದ್ಯುದ್ದೇಶ್ಯಕೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆನಂದಮಯಸ್ಯಾಂತರತ್ವಪ್ರತಿಪಾದನಮುಪಸಂಹರತಿ –
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಆತ್ಮಸಂನಿಕರ್ಷಾದಿತಿ ।
ಆತ್ಮವಿಶೇಷಣತ್ವಾದಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಅಸ್ಯೇತಿ ।
ಆಂತರೈಃ ಪ್ರಿಯಾದಿಭಿರ್ವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯಾತ್ಮನ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಇತ್ಥಮಾನಂದಮಯಸ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಾದಭ್ಯಂತರತ್ವಂ ಪ್ರಸಾಧ್ಯ ತಸ್ಮಾದನ್ಯತ್ವಂ ಸಾಧಯತಿ –
ಪ್ರಿಯಾದಿವಾಸನೇತಿ ।
ಜಾಗ್ರತಿ ಪ್ರಿಯಾದ್ಯನುಭವಜನಿತಾಭಿರ್ವಾಸನಾಭಿರ್ನಿರ್ವರ್ತಿತಃ ; ವಾಸನಾವಿಶಿಷ್ಟ ಇತಿ ಯಾವತ್ । ಏವಂಭೂತ ಆನಂದಮಯ ಆತ್ಮಾ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಾಶ್ರಿತೇ ಸ್ವಪ್ನೇ ಪ್ರಿಯಾದಿವಿಶಿಷ್ಟತಯೋಪಲಭ್ಯತೇ । ಸ ಚ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಾದನ್ಯಃ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯ ಜಾಗ್ರತಿ ಯಜ್ಞಾದಿಕರ್ಮಕರ್ತೃತ್ವೇನ ವ್ಯವಸ್ಥಿತತ್ವಾತ್ ಸ್ವಪ್ನೇ ಚಾತ್ಮನಃ ಕರ್ಮಕ್ರತೃತ್ವಾಭಾವಾತ್ ಸ್ವಪ್ನೇ ಕರ್ಮಕರಣಾದಿವ್ಯಾಪಾರಸ್ಯ ವಾಸನಾಮಾತ್ರತ್ವಾತ್ । ಕಿಂ ಚ ಸ್ವಪ್ನಪ್ರಪಂಚಸ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಶಬ್ದಿತಸಾಭಾಸಾಂತಃಕರ್ಣಪರಿಣಾಮತ್ವಾದ್ವಿಜ್ಞಾನಮಯೋ ವಿಷಯತ್ವೇನೈವೋಪಕ್ಷೀಣಃ ; ತತೋ ವಿಷಯಭೂತಾದ್ವಿಜ್ಞಾನಮಯಾದಾನಂದಮಯಸ್ಯ ಸ್ವಪ್ನದ್ರಷ್ಟುರನ್ಯತ್ವಮಾವಶ್ಯಕಮಿತ್ಯಾಶಯೇನ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಾಶ್ರಿತೇ ಸ್ವಪ್ನ ಇತ್ಯುಕ್ತಮಿತಿ ಮಂತವ್ಯಮ್ ।
ಸ ಏವ ಚೇತಿ ।
ಲಾಭನಿಮಿತ್ತ ಏವ ಹರ್ಷೋ ಲಬ್ಧಸ್ಯೋಪಭೋಗಾದಿನಾ ಪ್ರಕರ್ಷಂ ಪ್ರಾಪ್ತಃ ಸನ್ಪ್ರಮೋದಶಬ್ದವಾಚ್ಯೋ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಆನಂದ ಇತಿ ಪದೇನ ಸುಖಸಾಮಾನ್ಯಮುಚ್ಯತೇ ; ತಚ್ಚ ಶಿರಆದ್ಯವಯವರೂಪೇಣ ಕಲ್ಪಿತಾನಾಂ ಪ್ರಿಯಾದೀನಾಮಾತ್ಮಾ ಮಧ್ಯಕಾಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆನಂದಸ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪತ್ವೇ ಯುಕ್ತಿಮಾಹ –
ತೇಷ್ವಿತಿ ।
ಪ್ರಿಯಾದಿಷು ಸುಖವಿಶೇಷೇಷ್ವಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ಸುಖಸಾಮಾನ್ಯಂ ನಾಮ ಕಿಂ ಜಾತಿರೂಪಮ್ ? ನೇತ್ಯಾಹ –
ಆನಂದ ಇತೀತಿ ।
ಸುಖಸಾಮಾನ್ಯವಾಚಿನಾ ಆನಂದ ಇತಿ ಪದೇನ ಪರಂ ಸುಖರೂಪತಯೋತ್ಕೃಷ್ಟಂ ಬ್ರಹ್ಮೋಚ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಯಥಾ ಘಟಾದ್ಯುಪಹಿತಾನಿ ಚ್ಛಿದ್ರಾಣ್ಯಾಕಾಶವಿಶೇಷಾಃ ತೇಷು ಸ್ವರೂಪೇಣಾನುಸ್ಯೂತಮಾಕಾಶಮಾಕಾಶಸಾಮಾನ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಮ್ , ತಥಾ ವೃತ್ತಿವಿಶೇಷೋಪಹಿತಾನಿ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪಸುಖಾನ್ಯೇವ ಸುಖವಿಶೇಷಾಃ ತೇಷು ಸ್ವರೂಪೇಣಾನುಸ್ಯೂತಂ ಬ್ರಹ್ಮಸುಖಮೇವ ಸುಖಸಾಮಾನ್ಯಮುಚ್ಯತೇ, ನ ಜಾತಿರೂಪಮಿತಿ ಭಾವಃ ।
ವೃತ್ತಿವಿಶೇಷೈರಭಿವ್ಯಕ್ತಂ ತದುಪಹಿತಸ್ವರೂಪಸುಖಮೇವ ವಿಷಯಸುಖಂ ಸದತ್ರ ಪ್ರಿಯಮೋದಾದಿಶಬ್ದೈರಭಿಧೀಯತ ಇತೀಮಮೇವಾಭಿಪ್ರಾಯಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ –
ತದ್ಧೀತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಪ್ರತ್ಯುಪಸ್ಥಾಪ್ಯಮಾನ ಇತಿ ಪದಂ ವೃತ್ತಿವಿಶೇಷ ಇತ್ಯಸ್ಯ ವಿಶೇಷಣಮ್ ; ಉತ್ಪದ್ಯಮಾನ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಸಮಸ್ತಪಾಠೇ ಪ್ರತ್ಯುಪಸ್ಥಾಪ್ಯಮಾನಾಃ ಪ್ರಾಪ್ಯಮಾಣಾಃ ಪುತ್ರಮಿತ್ರಾದಿವಿಷಯವಿಶೇಷಾ ಉಪಾಧಯಃ ಕಾರಣಾನಿ ಯಸ್ಯ ವೃತ್ತಿವಿಶೇಷಸ್ಯೇತಿ ವಿಗ್ರಹಃ ।
ಕ್ರೋಧಾದಿವೃತ್ತಿವೈಲಕ್ಷಣ್ಯರೂಪಂ ವೃತ್ತೇರ್ವಿಶಷಮೇವಾಹ –
ತಮಸೇತಿ ।
ಅಪ್ರಚ್ಛಾದನಫಲಮಾಹ –
ಪ್ರಸನ್ನ ಇತಿ ।
ಅಭಿವ್ಯಜ್ಯತ ಇತಿ ।
ನಿವೃತ್ತಾವರಣಂ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತತಃ ಕಿಮಿತ್ಯತ ಆಹ –
ತದ್ವಿಷಯೇತಿ ।
ತದ್ವೃತ್ತಿವಿಶೇಷೋಪಹಿತಂ ತೇನೈವಾಭಿವ್ಯಕ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪಸುಖಮೇವ ಲೋಕೇ ವಿಷಯಜನಿತಂ ಸುಖಮಿತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ನ ತು ವಸ್ತುಗತ್ಯಾ ವಿಷಯಜನಿತಮನ್ಯತ್ಸುಖಮಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ವಿಷಯಸುಖಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದಸ್ವರೂಪತ್ವೇ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಂ ನ ಸ್ಯಾತ್ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂದಸ್ಯ ನಿತ್ಯತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –
ತದ್ವೃತ್ತೀತಿ ।
ಸ್ವರೂಪಸುಖವ್ಯಂಜಕವೃತ್ತಿವಿಶೇಷೋತ್ಪಾದಕಕರ್ಮಣಃ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನ್ವೇವಮಪಿ ಸ್ವರೂಪಸುಖಸ್ಯ ವೃತ್ತಿವಿಶೇಷೇಷ್ವಭಿವ್ಯಕ್ತಸ್ಯಾಪ್ಯೇಕರೂಪತ್ವಾತ್ಕಥಂ ವಿಷಯಸುಖೇಷೂತ್ಕರ್ಷತಾರತಮ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –
ತದ್ಯದೇತಿ ।
ತಮೋಘ್ನತ್ವವಿಶೇಷಣಂ ದಮಾದಿಸಾಧಾರಣಂ ಬೋಧ್ಯಮ್ । ವಿದ್ಯಯಾ ಉಪಾಸ್ತ್ಯಾ ।
ವಿವಿಕ್ತ ಇತಿ ।
ತಮಸೇತಿ ಶೇಷಃ । ಅಂತಃಕರಣಶುದ್ಧಿತಾರತಮ್ಯಾತ್ತಾರತಮ್ಯೋಪೇತಾಸ್ತದ್ವೃತ್ತಯೋ ಭವಂತಿ, ವೃತ್ತಿತಾರತಮ್ಯಾಚ್ಚ ತದಭಿವ್ಯಂಗ್ಯಮಾತ್ಮಸುಖಮಪಿ ತರತಮಭಾವೇನಾಭಿವ್ಯಜ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆನಂದವಿಶೇಷ ಇತಿ ।
ವೃತ್ತಿವಿಶೇಷೋಪಹಿತಾನಂದ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಿಷಯಸುಖಾನಾಂ ಬ್ರಹ್ಮಸುಖಾವಯವತ್ವೇ ಮಾನಮಾಹ –
ವಕ್ಷ್ಯತಿ ಚೇತಿ ।
ಸಃ ಪ್ರಕೃತಃ ಪರಮಾತ್ಮಾ ರಸಃ ಸಾರಃ ಆನಂದ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಯಮಿತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ತಂಬಪರ್ಯಂತೋ ಲೋಕ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಏಷ ಹ್ಯೇವೇತಿ ।
ಆನಂದರೂಪಃ ಪರ ಏವ ನಿಜೇನಾನಂದೇನಾನಂದಯತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವಾಜಸನೇಯಶ್ರುತಿಮಾಹ –
ಏತಸ್ಯೈವೇತಿ ।
ಆತ್ಮಾನಂದಸ್ಯೈವೇತ್ಯರ್ಥಃ । ಆತ್ಮಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸಕಾಶಾದನ್ಯತ್ವೇನ ಮನ್ಯಮಾನಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಪ್ರಾಣಿನೋ ಮಾತ್ರಾಂ ಲೇಶಮೇವಾನುಭವಂತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸುಖತಾರತಮ್ಯಸ್ಯ ಚಿತ್ತಶುದ್ಧಿತಾರತಮ್ಯಾನುರೋಧಿತ್ವೇ ಸತ್ಯೇವ ವಾಕ್ಯಶೇಷೋಽಪ್ಯುಪಪದ್ಯತ ಇತ್ಯಾಶಯೇನಾಹ –
ಏವಂ ಚೇತಿ ।
ಕಾಮೋಪಶಮಃ ಶುದ್ಧಿಃ ।
ವಕ್ಷ್ಯತ ಇತಿ ।
'ಶ್ರೋತ್ರಿಯಸ್ಯ ಚಾಕಾಮಹತಸ್ಯ’ ಇತ್ಯತ್ರೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
'ಬ್ರಹ್ಮ ಪುಚ್ಛಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾ’ ಇತಿ ವಾಕ್ಯಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ –
ಏವಂ ಚೇತಿ ।
ಉಕ್ತರೀತ್ಯೈವೋತ್ಕೃಷ್ಯಮಾಣಸ್ಯ ಉತ್ಕರ್ಷತಾರತಮ್ಯೋಪೇತಪ್ರಿಯಾದಿವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯಾನಂದಮಯಾತ್ಮನಃ ಪರಮೇವ ಬ್ರಹ್ಮ ಪುಚ್ಛಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ ।
ನನ್ವಾನಂದಮಯಂ ಪ್ರತಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾತ್ವಂ ಕಿಮರ್ಥಮುಪದಿಶ್ಯತೇ ? ತತ್ರಾಹ –
ಪರಮಾರ್ಥೇತಿ ।
ಪರಮಾರ್ಥಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವಾಂತರತ್ವಜ್ಞಾನಾರ್ಥಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪುಚ್ಛಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗೇಽಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽತ್ರ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಸೂಚನಾರ್ಥಂ ಪ್ರಕರಣಿತ್ವಮಾಹ –
ಯತ್ಪ್ರಕೃತಮಿತಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಪ್ರಕರಣಸ್ಯ ಕೋಶವಾಕ್ಯೈರ್ವಿಚ್ಛೇದಮಾಶಂಕ್ಯ ತೇಷಾಂ ಪ್ರಕರಣಿಬ್ರಹ್ಮಸಂಬಂಧಿತ್ವಮಾಹ –
ಯಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸರ್ವಾಂತರತ್ವಪ್ರತಿಪತ್ತ್ಯರ್ಥಮಂತರ್ಬಹಿರ್ಭಾವೇನ ಪಂಚ ಕೋಶಾಃ ಶ್ರುತ್ಯೋಪನ್ಯಸ್ತಾ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ನನು ಸರ್ವಾಂತರತ್ವಮಾನಂದಮಯಕೋಶಸ್ಯೈವ ನ ಪುಚ್ಛಬ್ರಹ್ಮಣಃ ತಸ್ಯಾಂತರತ್ವಾಶ್ರವಣಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ –
ಯಚ್ಚೇತಿ ।
ಅನ್ನಮಯಾದಿವದಾನಂದಮಯಸ್ಯಾಪಿ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮಕತಾಯಾಃ ಪ್ರಾಕ್ಸಾಧಿತತ್ವಾನ್ನ ತಸ್ಯ ಸರ್ವಾಂತರತ್ವಮ್ ; ಪುಚ್ಛಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾಂತರತ್ವವಾಚಿಪದಾಭಾವೇಽಪಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾತ್ವಲಿಂಗೇನಾನಂದಮಯಾಂತಕೋಶಜಾತಂ ಪ್ರತ್ಯಾಂತರತ್ವರೂಪಂ ಸರ್ವಾಂತರತ್ವಂ ಸಿಧ್ಯತೀತಿ ಭಾವಃ ।
'ಆತ್ಮನ ಆಕಾಶಃ’ ಇತ್ಯಾದೌ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯೇವಾತ್ಮಶಬ್ದಪ್ರಯೋಗಾತ್ತದೇವ ಕೋಶಾನಾಂ ವಾಸ್ತವಂ ಸ್ವರೂಪಮಿತ್ಯಾಹ –
ಯೇನ ಚೇತಿ ।
ನನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪದೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಆನಂದಮಯಂ ಪ್ರತ್ಯಾಧಾರತ್ವೋಕ್ತೌ ಪುಚ್ಛಪದೇನ ಪೌನರುಕ್ತ್ಯಂ ಪ್ರಸಜ್ಯೇತ ತೇನಾಪಿ ತದಾಧಾರಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣೀಯತ್ವಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪದಸ್ಯಾನಂದಮಯೋಪಲಕ್ಷಿತಸರ್ವದ್ವೈತಾಧಾರಪರತ್ವಮಾಹ –
ತದೇವ ಚೇತಿ ।
ಆನಂದಮಯಸ್ಯೇತಿ ।
ಯದದ್ವೈತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಆನಂದಮಯಸ್ಯ ಪ್ರಿತಷ್ಠಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾತ್ವೇನ ಶ್ರುತಂ ತತ್ಸರ್ವಸ್ಯೈವ ದ್ವೈತಸ್ಯ ಅವಸಾನಭೂತಮಧಿಷ್ಠಾನಭೂತಮಿಹ ವಿವಕ್ಷಿತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದ್ವೈತಸ್ಯ ಸರ್ವಸ್ಯ ಸಾಧಿಷ್ಠಾನತ್ವೇ ಯುಕ್ತಿಂ ಸೂಚಯತಿ –
ಅವಿದ್ಯಾಪರಿಕಲ್ಪಿತಸ್ಯೇತಿ ।
ಶುಕ್ತಿರೂಪ್ಯಾದಿವನ್ಮಿಥ್ಯಾಭೂತಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪುಚ್ಛವಾಕ್ಯನಿರ್ದಿಷ್ಟಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತಿತ್ವಸಾಧನಪರತ್ವೇನ ಶ್ಲೋಕಮವತಾರಯಿತುಂ ತದಸ್ತಿತ್ವಮುಪಕ್ಷಿಪತಿ –
ಏಕತ್ವಾವಸಾನತ್ವಾದಸ್ತೀತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಏಕತ್ವಮದ್ವೈತಮವಿದ್ಯಾಪರಿಕಲ್ಪಿತಸ್ಯ ದ್ವೈತಸ್ಯಾದ್ವೈತಾವಸಾನತ್ವಾದ್ಧೇತೋರ್ಯತ್ತಸ್ಯಾವಸಾನಭೂತಮದ್ವೈತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪುಚ್ಛಪ್ರತಿಷ್ಠಾಶಬ್ದಿತಂ ತದೇಕಮಸ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ । ನನು ಪುಚ್ಛಪದೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಆನಂದಮಯಂ ಪ್ರತ್ಯವಯವತ್ವಾವಗಮಾತ್ಕಥಂ ಶ್ಲೋಕಸ್ಯ ತದ್ವಿಷಯತ್ವಂ ಪೂರ್ವಪರ್ಯಾಯೇಷು ಶ್ಲೋಕಾನಾಮವಯವಿಕೋಶವಿಷಯತ್ವದರ್ಶನಾದಿತಿ ಚೇತ್ , ನ ; ಪೂರ್ವತ್ರಾಪಿ ಮನೋಮಯಪರ್ಯಾಯಸ್ಥಸ್ಯ ‘ಯತೋ ವಾಚಃ’ ಇತಿ ಶ್ಲೋಕಸ್ಯ ಮನೋಮಯಾವಯವಭೂತಯಜುರಾದಿವಿಷಯತ್ವೇನ ತಥಾ ನಿಯಮಾಭಾವಾತ್ ಪುಚ್ಛಪದಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಿಯಾದಿವಿಶಿಷ್ಟಾನಂದಮಯಾಧಾರಮಾತ್ರಲಕ್ಷಕಸ್ಯಾವಯವಪರತ್ವಾಭಾವೇನ ತೇನ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽವಯವತ್ವಪ್ರತೀತ್ಯಭಾವಾಚ್ಚ । ನ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಪುಚ್ಛದೃಷ್ಟಿಲಕ್ಷಕಸ್ಯ ಪುಚ್ಛಪದಸ್ಯ ಕಥಮಾಧಾರಲಕ್ಷಕತ್ವಮಿತಿ ವಾಚ್ಯಮ್ ; ಅತ್ರ ಪರ್ಯಾಯೇ ಪೂರ್ವಪರ್ಯಾಯೇಷ್ವಿವೋಪಾಸನಾವಿಧಿಫಲಶ್ರವಣಯೋರಭಾವೇನಾನಂದಮಯಕೋಶಸ್ಯಾನುಪಾಸ್ಯತ್ವಾತ್ ಪ್ರಿಯಾದಿಷು ಶಿರಃಪಕ್ಷಾದಿಕಲ್ಪನಸ್ಯಾನಂದಮಯೇ ಕಾರ್ಯಾತ್ಮತ್ವಪ್ರತಿಪತ್ತಿಮಾತ್ರಪ್ರಯೋಜನಕತ್ವೋಪಪತ್ತೇಃ । ಏತಚ್ಚ ಪ್ರಯೋಜನಂ ಪ್ರಾಗೇವ ಭಾಷ್ಯೇ ಶಿರಆದಿಕಲ್ಪನಾನುಪಪತ್ತೇಶ್ಚೇತ್ಯಾದಿನಾ ಪ್ರಪಂಚಿತಮ್ । ಅತೋಽತ್ರ ಪುಚ್ಛವಾಕ್ಯನಿರ್ದಿಷ್ಟಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಣ ಏವ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಾತ್ ‘ಅಸನ್ನೇವ ಸ ಭವತಿ’ ಇತಿ ಶ್ಲೋಕಸ್ಯ ತದ್ವಿಷಯತ್ವೇ ನಾನುಪಪತ್ತಿಃ ; ಪ್ರತ್ಯುತ ತಸ್ಯಾನಂದಮಯವಿಷಯತ್ವ ಏವಾನುಪಪತ್ತಿರುಕ್ತಾ ವಕ್ಷ್ಯತೇ ಚೇತಿ ಸಂಕ್ಷೇಪಃ ॥