ஜ்யோதிர்த³ர்ஶநாத் ।
அத்ர ஹி ஜ்யோதி:ஶப்³த³ஸ்ய தேஜஸி முக்²யத்வாத் , ப்³ரஹ்மணி ஜக⁴ந்யத்வாத் , ப்ரகரணாச்ச ஶ்ருதேர்ப³லீயஸ்த்வாத் , பூர்வவச்ச்²ருதிஸங்கோசஸ்ய சாத்ராபா⁴வாத் , ப்ரத்யுத ப்³ரஹ்மஜ்யோதி:பக்ஷே க்த்வாஶ்ருதே: பூர்வகாலார்தா²யா: பீட³நப்ரஸங்கா³த் , ஸமுத்தா²நஶ்ருதேஶ்ச தேஜ ஏவ ஜ்யோதி: । ததா²ஹி - ஸமுத்தா²நமுத்³க³மநமுச்யதே, ந து விவேகவிஜ்ஞாநம் । உத்³க³மநம் ச தேஜ:பக்ஷே(அ)ர்சிராதி³மார்கே³ணோபபத்³யதே । ஆதி³த்யஶ்சார்சிராத்³யபேக்ஷயா பரம் ஜ்யோதிர்ப⁴வதீதி தது³பஸம்பத்³ய தஸ்ய ஸமீபே பூ⁴த்வா ஸ்வேந ரூபேணாபி⁴நிஷ்பத்³யதே, கார்யப்³ரஹ்மலோகப்ராப்தௌ க்ரமேண முச்யதே । ப்³ரஹ்மஜ்யோதி:பக்ஷே து ப்³ரஹ்ம பூ⁴த்வா கா பரா ஸ்வரூபநிஷ்பத்தி: । நச தே³ஹாதி³விவிக்தப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸாக்ஷாத்காரோ வ்ருத்திரூபோ(அ)பி⁴நிஷ்பத்தி: । ஸா ஹி ப்³ரஹ்மபூ⁴யாத்ப்ராசீநா ந து பராசீநா । ஸேயமுபஸம்பத்³யேதி க்த்வாஶ்ருதே: பீடா³ । தஸ்மாத்திஸ்ருபி⁴: ஶ்ருதிபி⁴: ப்ரகரணபா³த⁴நாத்தேஜ ஏவாத்ர ஜ்யோதிரிதி ப்ராப்தம் ।
ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே -
பரமேவ ப்³ரஹ்ம ஜ்யோதி:ஶப்³த³ம் । கஸ்மாத் । த³ர்ஶநாத் । தஸ்ய ஹீஹ ப்ரகரணே அநுவ்ருத்திர்த்³ருஶ்யதே ।
யத்க²லு ப்ரதிஜ்ஞாயதே, யச்ச மத்⁴யே பராம்ருஶ்யதே, யச்சோபஸம்ஹ்ரியதே, ஸ ஏவ ப்ரதா⁴நம் ப்ரகரணார்த²: । தத³ந்த:பாதிநஸ்து ஸர்வே தத³நுகு³ணதயா நேதவ்யா:, நது ஶ்ருத்யநுரோத⁴மாத்ரேண ப்ரகரணாத³பக்ரஷ்டவ்யா இதி ஹி லோகஸ்தி²தி: । அந்யதோ²பாம்ஶுயாஜவாக்யே ஜாமிதாதோ³ஷோபக்ரமே தத்ப்ரதிஸமாதா⁴நோபஸம்ஹாரே ச தத³ந்த:பாதிநோ “விஷ்ணுருபாம்ஶு யஷ்டவ்ய:” இத்யாத³யோ விதி⁴ஶ்ருத்யநுரோதே⁴ந ப்ருத²க்³வித⁴ய: ப்ரஸஜ்யேரந் । தத்கிமிதா³நீம் “திஸ்ர ஏவ ஸாஹ்நஸ்யோபஸத³: கார்யா த்³வாத³ஶாஹீநஸ்ய” இதி ப்ரகரணாநுரோதா⁴த்ஸாமுதா³யப்ரஸித்³தி⁴ப³லலப்³த⁴மஹர்க³ணாபி⁴தா⁴நம் பரித்யஜ்யாஹீநஶப்³த³: கத²மப்யவயவவ்யுத்பத்த்யா ஸாந்நம் ஜ்யோதிஷ்டோமமபி⁴தா⁴ய தத்ரைவ த்³வாத³ஶோபஸத்தாம் வித⁴த்தாம் । ஸ ஹி க்ருத்ஸ்நவிதா⁴நாந்ந குதஶ்சித³பி ஹீயதே க்ரதோரித்யஹீந: ஶக்யோ வக்தும் । மைவம் । அவயவப்ரஸித்³தே⁴: ஸமுதா³யப்ரஸித்³தி⁴ர்ப³லீயஸீதி ஶ்ருத்யா ப்ரகரணபா³த⁴நாந்ந த்³வாத³ஶோபஸத்தாமஹீநகு³ணயுக்தே ஜ்யோதிஷ்டோமே ஶக்நோதி விதா⁴தும் । நாப்யதோ(அ)பக்ருஷ்டம் ஸத³ஹர்க³ணஸ்ய வித⁴த்தே । பரப்ரகரணே(அ)ந்யத⁴ர்மவிதே⁴ரந்யாய்யத்வாத் । அஸம்ப³த்³த⁴பத³வ்யவாயவிச்சி²ந்நஸ்ய ப்ரகரணஸ்ய புநரநுஸந்தா⁴நக்லேஶாத் । தேநாநபக்ருஷ்டேநைவ த்³வாத³ஶாஹீநஸ்யேதிவாக்யேந ஸாஹ்நஸ்ய திஸ்ர உஸபத³: கார்யா இதி விதி⁴ம் ஸ்தோதும் த்³வாத³ஶாஹவிஹிதா த்³வாத³ஶோபஸத்தா தத்ப்ரக்ருதித்வேந ச ஸர்வாஹீநேஷு ப்ராப்தா நிவீதாதி³வத³நூத்³யதே । தஸ்மாத³ஹீநஶ்ருத்யா ப்ரகரணபா³தே⁴(அ)பி ந த்³வாத³ஶாஹீநஸ்யேதி வாக்யஸ்ய ப்ரகரணாத³பகர்ஷ: । ஜ்யோதிஷ்டோமப்ரகரணாம்நாதஸ்ய பூஷாத்³யநுமந்த்ரணமந்த்ரஸ்ய யல்லிங்க³ப³லாத்ப்ரகரணபா³தே⁴நாபகர்ஷஸ்தத³க³த்யா । பௌஷ்ணாதௌ³ ச கர்மணி தஸ்யார்த²வத்த்வாத் । இஹ த்வபக்ருஷ்டஸ்யார்சிராதி³மார்கோ³பதே³ஶே ப²லஸ்யோபாயமார்க³ப்ரதிபாத³கே(அ)திவிஶதே³ “ஏஷ ஸம்ப்ரஸாத³:”(சா². உ. 8 । 3 । 4) இதி வாக்யஸ்யாவிஶதை³கதே³ஶமாத்ரப்ரதிபாத³கஸ்ய நிஷ்ப்ரயோஜநத்வாத் । நச த்³வாத³ஶாஹீநஸ்யேதிவத்³யதோ²க்தாத்மத்⁴யாநஸாத⁴நாநுஷ்டா²நம் ஸ்தோதுமேஷ ஸம்ப்ரஸாத³ இதி வசநமர்சிராதி³மார்க³மநுவத³தீதி யுக்தம் , ஸ்துதிலக்ஷணாயாம் ஸ்வாபி⁴தே⁴யஸம்ஸர்க³தாத்பர்யபரித்யாக³ப்ரஸங்கா³த் த்³வாத³ஶாஹீநஸ்யேதி து வாக்யே ஸ்வார்த²ஸம்ஸர்க³தாத்பர்யே ப்ரகரணவிச்சே²த³ஸ்ய ப்ராப்தாநுவத³மாத்ரஸ்ய சாப்ரயோஜநத்வமிதி ஸ்துத்யர்தோ² லக்ஷ்யதே । ந சைதத்³தோ³ஷப⁴யாத்ஸமுதா³யப்ரஸித்³தி⁴முல்லங்க⁴யாவயவப்ரஸித்³தி⁴முபாஶ்ரித்ய ஸாஹ்நஸ்யைவ த்³வாத³ஶோபஸத்தாம் விதா⁴துமர்ஹதி, த்ரித்வத்³வாத³ஶத்வயோர்விகல்பப்ரஸங்கா³த் । நச ஸத்யாம் க³தௌ விகல்போ ந்யாய்ய: । ஸாஹ்நாஹீநபத³யோஶ்ச ப்ரக்ருதஜ்யோதிஷ்டோமாபி⁴தா⁴யிநோராநர்த²க்யப்ரஸங்கா³த் । ப்ரகரணாதே³வ தத³வக³தே: । இஹ து ஸ்வார்த²ஸம்ஸர்க³தாத்பர்யே நோக்ததோ³ஷப்ரஸங்க³ இதி பௌர்வாபர்யாலோசநயா ப்ரகரணாநுரோதா⁴த்³ரூடி⁴மபி பூர்வகாலதாமபி பரித்யஜ்ய ப்ரகரணாநுகு³ண்யேந ஜ்யோதி: பரம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதீயதே । யத்தூக்தம் முமுக்ஷோராதி³த்யப்ராப்திரபி⁴ஹிதேதி । நாஸாவாத்யந்திகோ மோக்ஷ:, கிந்து கார்யப்³ரஹ்மலோகப்ராப்தி: । நச க்ரமமுக்த்யபி⁴ப்ராயம் ஸ்வேந ரூபேணாபி⁴நிஷ்பத்³யத இதி வசநம் । நஹ்யேதத்ப்ரகரணோக்தப்³ரஹ்மதத்த்வவிது³ஷோ க³த்யுத்க்ராந்தீ ஸ்த: । ததா² ச ஶ்ருதி: - “ந தஸ்மாத்ப்ராணா உத்க்ராமந்தி அத்ரைவ ஸமநீயந்தே” (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 6) இதி । நச தத்³த்³வாரேண க்ரமமுக்தி: । அர்சிராதி³மார்க³ஸ்ய ஹி கார்யப்³ரஹ்மலோகப்ராபகத்வம் ந து ப்³ரஹ்மபூ⁴யஹேதுபா⁴வ: । ஜீவஸ்ய து நிரூபாதி⁴நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴ப்³ரஹ்மபா⁴வஸாக்ஷாத்காரஹேதுகே மோக்ஷே க்ருதமர்சிராதி³மார்கே³ண கார்யப்³ரஹ்மலோகப்ராப்த்யா । அத்ராபி ப்³ரஹ்மவித³ஸ்தது³பபத்தே: । தஸ்மாந்ந ஜ்யோதிராதி³த்யமுபஸம்பத்³ய ஸம்ப்ரஸாத³ஸ்ய ஜீவஸ்ய ஸ்வேந ரூபேண பாரமார்தி²கேந ப்³ரஹ்மணாபி⁴நிஷ்பத்திராஞ்ஜஸீதி ஶ்ருதேரத்ராபி க்லேஶ: । அபிச பரம் ஜ்யோதி: ஸ உத்தமபுருஷ இதீஹைவோபரிஷ்டாத்³விஶேஷணாத்தேஜஸோ வ்யாவர்த்ய புருஷவிஷயத்வேநாவஸ்தா²பநாஜ்ஜ்யோதி:பத³ஸ்ய, பரமேவ ப்³ரஹ்ம ஜ்யோதி: ந து தேஜ இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 40 ॥
ஜ்யோதித³ர்ஶநாத் ॥40॥ ஜ்யோதிராதி³த்யோ ப்³ரஹ்ம வேதி ஜ்யோதிஶ்ஶ்ருதே: பரஶ்ருதேஶ்ச ஸம்ஶய:। நநு ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிரிதி ப்³ரஹ்மாபி ஜ்யோதி:ஶப்³த³மத: கத²மாதி³த்ய இதி பூர்வபக்ஷஸ்தத்ராஹ –
அத்ரேதி ।
ப்ரகரணாத்ப்ராணஶப்³த³ம் ப்³ரஹ்மேதி யதோ²க்தம் ததா² ஜ்யோதிரப்யஸ்து, தத்ராஹ –
பூர்வமிதி ।
தத்ர ஹி ஸர்வஶப்³த³ஶ்ருதிஸம்கோசோ(அ)ஸ்தி, ந த்விஹ। பரமிதி து ஶ்ருதிர்விஶேஷணார்தே²தி ந ப்ரதா⁴நார்த²ஜ்யோதி:ஶ்ருதேர்பா³தி⁴கேத்யர்த²:। அத ஏவ ஸங்க³தி:। ஸமுத்தா²நஶ்ருதேஶ்ச பீட³நப்ரஸங்கா³தி³த்யநுஷங்க³:।
நநு ஸமுத்தா²நம் விவேக இதி த³ஹராதி⁴கரணே ( ப்³ர.அ.1.பா.3.ஸூ.14) வ்யாக்²யாதமத ஆஹ –
ததா² ஹீதி ।
அப்ரஸித்³தே⁴ரித்யர்த²:। பரமிதி விஶேஷணமாதி³த்யஸ்யார்சிஷ: பரத்வாதி³த்யர்த²:। ஆதி³த்யஸ்ய ஸமீபே ப்³ரஹ்மலோகே ஸ்தி²த்வா தத்ரோத்பந்நஜ்ஞாநாந்முச்யதே இத்யர்த²:।
ஏவமாதி³த்யே வாக்யா (அ)(அ) ஞ்ஜஸ்யமுக்த்வா ப்³ரஹ்மபக்ஷே க்த்வாஶ்ருதிபீடா³முக்தாம் ப்ரபஞ்சயதி –
ப்³ரஹ்மஜ்யோதிரிதி ।
ஶரீராத்ஸமுத்தா²யேதி வாக்யே ஜ்யோதி: ப்ராப்யாவஸ்தி²தே(அ)ஸ்ய ஸ்வரூபநிஷ்பத்திருச்யதே, ஸா ப்³ரஹ்மஜ்யோதிர்வாதி³நோ ந ஸ்யாத்³; ப்³ரஹ்மண ஏவ ஸ்வரூபத்வாத், ஸ்வரூபம் ப்ராப்ய ஸ்வரூபம் ப்ராப்நோதீதி ஸங்க³திப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²:।
நந்வபி⁴நிஷ்பத்தி: ஸாக்ஷாத்கார இத்யத ஆஹ –
ந சேதி ।
ஸாக்ஷாத்காரரூபாபி⁴நிஷ்பத்திர்ஜ்யோதீரூபஸம்பத்தே: ப்ராப்தே: பூர்வா ஸதீ பரத்வேந ந வக்தவ்யா। யா ச முக²ம் வ்யாதா³ய ஸ்வபிதீதிவத்³வ்யத்யயயோஜநா த³ஹராதி⁴கரணே க்ருதா ஸா க்லிஷ்டேத்யர்த²:। ந சோபஸம்பத்திரேவ ஸாக்ஷாத்கார:; உத்கர்ஷவாசிபரஶப்³த³யோகா³து³பஸம்பத்தேரேவ ப்ராப்தித்வாவக³மாதி³தி। ஜ்யோதிரிதி ஸமுத்தா²தே²த்யுபஸம்பத்³யேதி திஸ்ருபி⁴: ஶ்ருதிபி⁴ர்ய ஆத்மேதி ப்ரகரணபா³த⁴:। அநேந விபக்ஷே ஶ்ருதிஸம்கோசாந்நாடீ³க²ண்ட³ப்ரஸ்துதாதி³த்யப்ரரகரணாச்ச தேஜோ ஜ்யோதிரிதி பூர்வாதி⁴கரணஸித்³தா⁴ந்தேந ப்ரத்யவஸ்தா²நாத் ஸம்க³திரபி த்⁴வநிதா।
உபக்ரமமத்⁴யோபஸம்ஹாரைகரூப்யாந்நிர்ணீதே ஆத்மநி ஜ்யோதிராதி³ஶ்ருதயஸ்தத³நுரோதே⁴ந நேதவ்யா இத்யாஹ –
யத்க²ல்விதி ।
அத்ர ஹி ய ஆத்மேத்யாத்மா ப்ரதிஜ்ஞாத ஏதம் த்வேவ த இதி பராம்ருஷ்ட: ஸ உத்தம: புருஷ இத்யுபஸம்ஹ்ருத:।
ப்ரகரணமநுருத்⁴ய ஶ்ருதிப⁴ங்கே³(அ)தி⁴கரணவிரோத⁴ம் ஶங்கதே –
ததி³தி ।
ஜ்யோதிஷ்டோமே ஶ்ரூயதே –
திஸ்ர ஏவேத்யாதி³ ।
உபஸத³ இஷ்டிவிஶேஷா:, தந்த்ரித்வம் ஜ்யோதிஷ்டோமஸ்யைவ, த்³வாத³ஶத்வம் து ஸாஹஸ்யோதா(அ)ஹீநஸ்யேதி சிந்தா। ஸாஹ ஏகாஹத்வாத்³ ஜ்யோதிஷ்டோம:, அஹீநோ(அ)ஹர்க³ணஸாத்⁴யத்வாத்³ த்³வாத³ஶாஹாதி³:; அஹ: க²: க்ரதுஸமூஹ இதி ஸ்ம்ருதே:, க²ஸ்யேநாதே³ஶாத்।
அத்ரத்யம் பூர்வபக்ஷம் ப்ரஸ்துதே(அ)திப்ரஸங்க³ப்ரத³ர்ஶநார்த²மாஹ –
ப்ரகரணேதி ।
அஹீநஶ்ருதிரஹர்க³ணே ரூடா⁴। ப⁴க³வாஸ்து பாணிநி: ஸ்வரார்த²ம் ப்ரத்யயமநுஶஶாஸ। ஸா ஜ்யோதி:ஶ்ருதிரிவ ப்³ரஹ்மப்ரகரணருத்³தா⁴ ஸாஹமபி⁴த³தீ⁴த, தத்ரைவ ச த்³வாத³ஶோபஸத்தாம் வித³தீ⁴த। தத்கிம் வித⁴த்தாம்। அயுக்தம் ஹி விதா⁴துமுத்கர்ஷஸ்ய ஸித்³தா⁴ந்திதத்வாதி³த்யர்த²:।
அவயவவ்யுத்பத்த்யேத்யுக்தம், தாமாஹ –
ஸ ஹீதி ।
ஸர்வப்ரக்ருதித்வேந ஹீயதே குதஶ்ரிந்ந க்ருத்ஸ்நாங்க³விதா⁴நாத், ந ந்யூநோ ஜ்யோதிஷ்டோம இத்யர்த²:। அஹீநஶப்³த³ஸ்யாக³ர்ஹணே ரூட⁴த்வாந்ந து³ர்ப³லாவயவப்ரஸித்³த்⁴யா ஸாஹ்நவாசிதா(அ)தஶ்ச த்³வாத³ஶத்வஸ்ய ந ஸாஹ்நே நிவேஶ இதி த்³வாத³ஶாஹாதா³வுத்கர்ஷ இதி யதா²பா⁴ஷ்யம் ஸித்³தா⁴ந்த:।
அத்ர வார்திககாரபாத³ஸம்மதம் ஸித்³தா⁴ந்தமாத³ர்ஶ்ய விரோத⁴ம் பரிஜிஹீர்ஷுர்யதா²ஸ்தி²தஸித்³தா⁴ந்தமத்⁴யே ஏகதே³ஶமநுஜாநாதி –
அவயவேதி ।
த்³வாத³ஶோபஸத்தாயா: ப்ரகரணே விதா⁴நாபா⁴வே(அ)பி த்³வாத³ஶாஹீநஸ்யேதி வாக்யஸ்ய ந ப்ரகரணாது³த்கர்ஷ இத்யாஹ –
நாபீதி ।
ப்ரதிஜ்ஞாத்³வயமித³ம்। இத: ப்ரகரணாதி³த³ம் வாக்யம் நாபக்ருஷ்யேதாபக்ருஷ்டம் ச ஸத³ஹர்க³ணே த்³வாத³ஶோபஸத்தாம் ந வித⁴த்த இதி।
தத்ராத்³யாம் ப்ரதிஜ்ஞாமுபபாத³யதி –
பரேதி ।
யதி³ விதி⁴பரம் ஸதி³த³ம் வாக்யமக்ருஷ்யேத, ததோ(அ)ஹீநத⁴ர்மம் ஜ்யோதிஷ்டோமப்ரகரணே வித⁴த்த இதி ஸ்யாத், தச்சாந்யாயம்; குத:? இத்யத ஆஹ –
அஸம்ப³த்³தே⁴தி ।
மத்⁴யே ப்ரக்ருதாஸம்க³தவிதா⁴நே தத்பதை³: ப்ரகரணம் விச்சி²த்³யேத। புநஸ்தது³த்³தா⁴ரேணாநுஸந்தா⁴நே ஸதி க்லேஶ: ஸ்யாதி³தி।
யதி³ நாபகர்ஷோ வாக்யஸ்ய, கிம் தர்ஹி ப்ரயோஜநமத ஆஹ –
தேநேதி ।
த்³வாஶோபஸத³ இதி வாக்யேந த்³வாத³ஶாஹப்ரகரணே விஹிதா த்³வாத³ஶோபஸத்தா தத்³விக்ருதிஷு அதிதே³ஶப்ராப்தா(அ)நேந வாக்யேந ஜ்யோதிஷ்டோமே(அ)நூத்³யதே த்ரித்வவிதி⁴மௌசித்யேந ஸ்தோதும்। அஹீநோ ஹி மஹாம்ஸ்தஸ்ய த்³வாத³ஶ ஸாஹ்நஸ்து ஶிஶுஸ்தஸ்ய திஸ்ர இத்யர்த²:। அநேந த்³விதீயா(அ)பி ப்ரதிஜ்ஞா ஸமர்தி²தா ப்ராப்தத்வாந்ந விதி⁴ரிதி॥
நிவீதாதி³வதி³தி ।
‘‘நிவீதம் மநுஷ்யாணாம் ப்ராசீநாவீதம் பித்ரூணாமுபவீதம் தே³வாநாமி’’தி த³ர்ஶபூர்ணமாஸயோராம்நாயதே। தத்ரோபவீதம் விதீ⁴யதே ஏவ। இதரயோஸ்து விதி⁴ருதார்த²வாத³ இதி ஸம்ஶயே ஸத்யபூர்வார்த²லாபா⁴த்³ மநுஷ்யஶப்³த³ஸ்ய ச மநுஷ்யப்ராதா⁴ந்யாபி⁴தா⁴யித்வாத்தத்ப்ரதா⁴நே ஆதித்²யே கர்மணி நிவ்யாதவ்யம் பித்ர்யே ச ப்ராசீநமாவ்யாதவ்யம் இதி பூர்வபக்ஷே ராத்³தா⁴ந்த:। ப்ராப்தம் ஹி மநுஷ்யாணாம் க்ரியாஸு ஸௌகர்யாய கண்டா²லம்பி³வஸ்த்ரதா⁴ரணம் தே³ஹார்தே⁴ ப³ந்த⁴நம் வா நிவீதம்। ப்ராப்தம் ப்ராசீநாவீதம் வசநாந்தரேண பித்ருயஜ்ஞே। தத³நுவாதே³ந நிவீதமித்யாதி³ரர்த²வாத³ உபவீதம் ஸ்தோதுமிதி।
நநு யதி³ த்³வாத³ஶோபஸத்தாவாக்யஸ்ய ப்ரகரணாத³நுத்கர்ஷ: கத²ம் தர்ஹி ஜைமிநிரபக்ருஷ்யேதேத்யுத்கர்ஷமாஹாத ஆஹ –
தஸ்மாதி³தி ।
த்³வாத³ஶோபஸத்தாயா: ப்ரகரணே(அ)ங்க³த்வேந நிவேஶாபா⁴வாபி⁴ப்ராயோ(அ)பகர்ஷஶப்³த³ இத்யர்த²:। ஜ்யோதிஷ்டோமப்ரகரணாம்நாதவாக்யஸ்ய நாபகர்ஷ இத்யத⁴ஸ்தாத³ந்வய:। ததே³வம் த்³வாத³ஶோபஸத்தாவாக்யஸ்ய ப்ரகரணநிவேஶஸமர்த²நேந ப்ரதிப³ந்தீ³ நிரஸ்தா।
நநு தர்ஹி பூஷ்ணோ(அ)ஹம் தே³வயஜ்யயா ப்ரஜயா ச பஶுபி⁴ரபி⁴ஜநிஷீயேத்யாதீ³நாம் இஷ்டதே³வதாநாமஸ்மரணாக்²யாநுமந்த்ரணார்த²மந்த்ராணாம் த³ர்ஶபூர்ணமாஸப்ரகரணாத் நோத்கர்ஷ: ஸ்யாத்தத்ராஹ –
பூஷாதீ³தி ।
த³ர்ஶபௌர்ணமாஸிகாக்³ந்யாதி³தே³வதாநுமந்த்ரணமந்த்ரநிரந்தரபாடா²த் பூஷாதி³மந்த்ராணாம் நாக்³நேயாதி³விதி⁴பி⁴ரர்த²வாத³த்வேந ஸமபி⁴வ்யாஹாராவக³தி:।
ததி³த³முக்தம் –
அக³த்யேதி ।
யத்ர நிநீஷ்யந்தே தத்ராந்யதோ ந ப்ராப்திரித்யாஹ –
பௌஷ்ணாதௌ³ சேதி ।
அஸ்து தர்ஹி ஜ்யோதிர்வாக்யேஷ்வபி ஶ்ருதிவஶாதா³தி³த்யவாதி³நோ நிர்கு³ணப்ரகரணாநுபயோகா³த³ர்சிராதி³மார்கே³ ச ஸோபயோக³த்வாது³த்கர்ஷஸ்தத்ராஹ –
இஹ த்விதி ।
துஶப்³தோ³ நேத்யர்தே²। இஹ ஜ்யோதிர்வாக்யே நோத்கர்ஷ: இத்யர்த²:।
ஹேதுமாஹ –
அபக்ருஷ்டஸ்யேதி ।
ப²லஸ்ய ப்³ராஹ்மலௌகிகபோ⁴க³ஸ்யோபாயோ மார்க³ஸ்தத்ப்ரதிபாத³க: அர்சிராதி³மார்கோ³பதே³ஶ: தே(அ)ர்சிஷமபி⁴ஸம்ப⁴வந்தீத்யாதி³ரதிவிஶத³:। மார்க³பர்வத்வேநாதி³த்யஸ்தத்ர ஸ்வஶப்³தோ³பாத்த: ஸம்வத்ஸராதி³த்யமிதி। ஜ்யோதிர்வாக்யே து ஜ்யோதி: ஶப்³த³மாத்ரம் ஶ்ருதம் ந மார்கோ³(அ)தஶ்சாவிஶத³மித³மேகதே³ஶமாதி³த்யம் வத³த்³வதே³த்ததஶ்சாஸ்ய ஸம்பூர்ணமார்கோ³பதே³ஶகே(அ)ர்சிராத்³யுபதே³ஶேநோத்கர்ஷ:; நிஷ்ப்ரயோஜநத்வாதி³த்யர்த²:।
நநு யத்³யர்சிராதி³மார்கே³ ப்ராப்த ஆதி³த்யஸ்தர்ஹி மைவம் ஜ்யோதிர்வாக்யம் பூஷாதி³மந்த்ரவது³த்கர்ஷி, ஏகதே³ஶாபி⁴தா⁴நேந த்வர்சிராதி³மார்க³ம் நிர்கு³ணப்ரகரணே(அ)நுவத³த்³ ப்³ரஹ்மத்⁴யாநம் ஸ்தோதும் ஸாயாஸோ(அ)ர்சிராதி³பத²:, இத³ம் து நிராயாஸமிதீத்யத ஆஹ –
ந ச த்³வாத³ஶேதி ।
அஸ்து தர்ஹி த்³வாத³ஶத்வவாக்யே(அ)பி ஶ்ரௌதார்த²ஸம்ஸர்க³பரத்வலோபே⁴ந விதி⁴த்வமிதி சேத்தத்ர வக்தவ்யம்। கிமஹீநஶப்³தே³ ரூடி⁴மப⁴ங்க்த்வா வாக்யம் ஶ்ரௌதார்த²மாஶ்ரீயேதோத ப⁴ங்க்த்வா।
நாத்³ய இத்யாஹ –
த்³வாத³ஶேதி ।
அஹீநத⁴ர்மஸ்யேஹ விதௌ⁴ ப்ரகரணம் விச்சி²த்³யேத விச்சே²த³ஸ்ய சாயுக்தத்வம் த்³வாத³ஶாஹாதௌ³ ச ப்ராப்தத்³வாத³ஶோபஸத்தாநுவாத³ஸ்ய ச நிஷ்ப்ரயோஜநத்வாதி³த்யர்த²:।
ந த்³விதீய இத்யாஹ –
ந சைததி³தி ।
உபஸதோ³(அ)வச்சே²த்தும் விம்ஶதேஸ்த்ரித்வத்³வாத³ஶயோர்விகல்பாபத இத்யர்த²:। ஸமுச்சயே பஞ்சத³ஶோபஸத்தாபாதஸ்திஸ்ர ஏவேத்யேவகாரவிரோத⁴ஶ்சேதி।
அபி ச திஸ்ர உபஸதோ³ த்³வாத³ஶேத்யேதாவதா(அ)லம், யத்³யுப⁴யோ: ஸம்க்²யயோ: ப்ரகரணே நிவேஶ:, வ்ருதா² ஸாஹ்நாஹீநஶப்³தௌ³, ப்ரகரணாதே³வ ஸம்க்²யயோர்ஜ்யோதிஷ்டோமஸம்ப³ந்த⁴ஸித்³தே⁴ரித்யாஹ –
ஸாஹ்நேதி ।
யதா³ த்வஹீநஶப்³தோ³(அ)ஹர்க³ணவாசீ, ததா³ ஸ தாவத³வஶ்யம் ப்ரயோக்தவ்யஸ்ததஸ்திஸ்ர இத்யேவோச்யமாநே த்ரித்வமப்யாநந்தர்யாத³ஹீநே ஸ்யாத்। தந்நிவ்ருத்தயே ஸாஹ்நஶப்³தோ³(அ)ப்யர்த²வாநிதி பா⁴வ:।
ஜ்யோதிர்வாக்யே து முக்²யார்தே²ந ப்ரகரணவிச்சே²தா³தி³ரித்யாஹ –
இஹ த்விதி ।
ப்ரகரணாத் ஶ்ருதேர்ப³லவத்த்வே(அ)ப்யாநர்த²க்யப்ரதிஹதாநாம் விபரீதம் ப³லாப³லமிதி ந்யாயாத் ஜ்யோதிஶ்ஶ்ருதேஶ்ச முக்²யார்த²த்வே ஆநர்த²க்யஸ்யோக்தத்வாத்। ப்ரகரணாநுகு³ண்யேந ஜ்யோதி: பரம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²:।
நந்வாதி³த்யஸ்யேத்யப்யஸ்தி ப்ரகரணம்; ‘ஸ யாவத் க்ஷிப்யேந்மநஸ்தாவதா³தி³த்யம் க³ச்ச²தீ’தி ப்ரஸ்தாவாதி³த்யுக்தமநுவதி³தி –
யத்த்விதி ।
பரிஹரதி –
நேதி ।
த³ஹரவித்³யாப²லம் ப்³ரஹ்மலோகாவாப்திராதி³த்யத்³வாரா உக்தா। இத³ம் து ய ஆத்மா(அ)பஹதபாப்மேத்யாதி³நிர்கு³ணப்ரகரணமித்யர்த²:। த³ஹரவித்³யா ச நாடீ³க²ண்டா³த்பூர்வம் ப்ரஸ்துதேதி ந ப்ரகரணோத்கர்ஷஶங்கா। நந்வாத்யந்திகமோக்ஷோ(அ)பி ப்³ரஹ்மலோகத்³வாரா ப்ராப்யதாமிதி, தத்ர வக்தவ்யம் - கிம் மோக்ஷஸ்ய க³திபூர்வகாநாப்யதத்வமங்கீ³க்ருத்யைதத்³வாக்யம் க்ரமமுக்திபரமித்யபி⁴மதம்? உத நியமேந க³திபூர்வப்ராப்யத்வமிதி।
நாத்³ய இத்யாஹ –
ந சேதி ।
தஸ்மாத்³வித்³வச்ச²ரீராத்³ அத்ரைவ ப்³ரஹ்மணி ஸமவநீயந்தே லீயந்தே।
ந த்³விதீய இத்யாஹ –
ந ச தத்³த்³வாரேணேதி ।
தச்ச²ப்³தே³ந ப்³ரஹ்மலோகமாஹ।
யத்தூபஸம்பத்³யேதி க்த்வாஶ்ருத்யநுபபத்திரிதி, தத்ராஹ –
தஸ்மாதி³தி ।
ஆதி³த்யமுபஸம்பத்³யேதி வ்யாசக்ஷாணாநாம் மத்⁴யே ப்³ரஹ்மலோகப்ராப்திவ்யவாயாங்கீ³காரேண க்த்வாஶ்ருத்யநாஞ்ஜஸ்யம் து துல்யமித்யர்த²:।
ததே³வம் ப்ரகரணாத் ஶ்ருதிப⁴ங்க³மபி⁴தா⁴ய ஶ்ருதிவஶாத³ப்யாஹ –
அபி சேதி ।
ந ச உத்தம:, புருஷம் ப்ராப்தா ந து ப்ராப்யம் ஜ்யோதிரிதி - வாச்யம்; பரத்வேந விஶேஷிதஸ்ய ஜ்யோதிஷ ஏவோத்தமத்வேந விஶேஷ்டும் யோக்³யத்வாதி³தி।
பா⁴ஷ்யே கரணாதி³தி ।
த்³யுஸம்ப³ந்த⁴ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாதஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ யச்ச²ப்³தே³ந பராமர்ஶாதி³த்யர்த²:। ‘அத² யா ஏதா ஹ்ருத³யஸ்ய நாட்³ய’ இதி நாடீ³க²ண்டே³। அத² விஶேஷவிஜ்ஞாநோபரமாநந்தரம், யத்ர காலே, ஏததி³தி க்ரியாவிஶேஷணம்। ஏதது³த்க்ரமணம் கரோதி। அத² ததை³தை ரஶ்மிபி⁴ரூர்த்⁴வம் ஆக்ரமதே உபரி க³ச்ச²தீத்யுபக்ரம்ய ஆதி³த்யம் க³ச்ச²தீதி ஶ்ருதம்।।40॥