‘ஆஹ — கோ(அ)யமத்⁴யாஸோ நாம’
இத்யாத்³யாரப்⁴ய அத்⁴யாஸஸித்³தி⁴பரம் பா⁴ஷ்யம் । தத்ராபி
'கத²ம் புநரவித்³யாவத்³விஷயாணி’ இத்யத:
ப்ராக் அத்⁴யாஸஸ்வரூபதத்ஸம்பா⁴வநாய, ததா³தி³ தத்ஸத்³பா⁴வநிர்ணயார்த²ம் இதி விபா⁴க³: । யத்³யேவம் தத்ஸ்வரூபதத்ஸம்பா⁴வநோபந்யாஸ: ப்ருத²க் ந கர்தவ்ய: ; ந ஹி அநிர்ஜ்ஞாதரூபம் அஸம்பா⁴வ்யமாநம் ச நிர்ணீயதே ச இதி, து³:ஸம்பாத³ம் விஶேஷத: அத்⁴யக்ஷாநுப⁴வநிர்ணயே, உச்யதே — ந தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷு அஹம்மமாபி⁴மாநவத ஏவ ப்ரமாத்ருத்வப்ரத³ர்ஶநமாத்ரேண தஸ்ய அத்⁴யாஸாத்மகதா ஸித்⁴யதி ; தத் கஸ்ய ஹேதோ: ? லோகே ஶுக்திரஜதத்³விசந்த்³ராதி³வத் அத்⁴யாஸாநுப⁴வாபா⁴வாத் । பா³தே⁴ ஹி ஸதி ஸ ப⁴வதி, நேஹ ஸ வித்³யதே । தஸ்மாத் அத்⁴யாஸஸ்ய லக்ஷணமபி⁴தா⁴ய தல்லக்ஷணவ்யாப்தஸ்ய ஸத்³பா⁴வ: கத²நீய: ॥
ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வாத் ஸூத்ரிதே விஷயப்ரயோஜநே ஸம்ப⁴வத இதி அத்⁴யாஸம் ஸித்³த⁴வத்³தே⁴துத்வேநோபோத³த்தே பூர்வபா⁴ஷ்யம் । உத்தரபா⁴ஷ்யம் து ஸர்வலோகப்ரத்யக்ஷ இத்யந்தம் அத்⁴யாஸம் ஸாத⁴யதீத்யாஹ –
கோ(அ)யமிதி ।
அத்⁴யாஅத்⁴யாஸஸ்யைகார்த² இதிஸாக்²யைகார்த²ஸித்³தி⁴பரத்வே பா⁴ஷ்யபே⁴த³ப்ரஸித்³தி⁴: ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய அவாந்தரதாத்பர்யேண லக்ஷணஸம்பா⁴வநாப்ரமாணத்ரயவிஷயத்வாத் பா⁴ஷ்யபே⁴த³ இத்யாஹ –
தத்ராபீதி ।
கோ(அ)யமிதி பா⁴ஷ்யே தந்த்ரேணோக்தாக்ஷேபப்ரஶ்நபரிஹாரத்வேந ஏகராஶித்வாத் லக்ஷணஸம்பா⁴வநாபா⁴ஷ்யத்³வயஸ்ய ஸஹோபாதா³நம் -
யத்³யேவமிதி ।
அத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்த்யேவேதி ஸத்³பா⁴வநிர்ணயரூபப்ரமாணமுச்யதே சேதி³த்யர்த²: ।
தத்³ரூப: தத்ஸம்பா⁴வநோபந்யாஸோ ந கர்தவ்ய இத்யுக்தே அத்⁴யாஸோ நாஸ்தீதி ப்⁴ரமநிராஸாய ப்ரமாணோக்திவத் ந ஸம்ப⁴வதி, ஸங்கீர்ணமிதி ப்⁴ரமத்³வயநிராஸாய லக்ஷணஸம்பா⁴வநே வக்தவ்யே இத்யாஶங்காயாம் ஸத்யாம் ப்ரமாணோக்த்யா உக்திஸித்³தே⁴: ப்ரமாணாத் ப்ருத²ங்நவக்தவ்யே இத்யாஹ -
ப்ருத²கி³தி ।
ப்ரமாணஸ்யாஸ்தி ஸம்ப⁴வதி வ்யாவ்ருத்தமிதி சாகாரத்ரயவத்வாபா⁴வாதே³வ தத்³ப்⁴ரமநிவர்தகத்வாஸம்ப⁴வாத் ப்ருத²க்³வக்தவ்ய இத்யாஶங்க்ய ஆகாரத்ரயவத்வாபா⁴வே அபி⁴ப்ரமிதே(அ)ர்தே² ஸங்கீர்ணம் ந ஸம்ப⁴வதி சேதி ப்⁴ரமப்ராப்த்யபா⁴வாத் ந வக்தவ்ய இத்யாஹ -
ந ஹ்யநிர்ஜ்ஞாதேதி ।
அநுமாநஸித்³தே⁴ பரமாண்வாதௌ³ லக்ஷணாத்³யபேக்ஷாஸ்தீத்யாஶங்க்ய ப்ரத்யக்ஷஸித்³தே⁴ நாபேக்ஷேத்யாஹ –
து³:ஸம்பாத³மிதி ।
விஶேஷத இதி ।
அஸாதா⁴ரணாகாரேண வ்யாவ்ருத்ததயேத்யர்த²: ।
ப்ரத³ர்ஶநமாத்ரேணேதி
ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரகாலே ஆத்மநோ தே³ஹாதி³ஷ்வஹம்மமாபி⁴மாநோ(அ)ஸ்த்யேவேதி ப்ரத³ர்ஶநமாத்ரேண ததா³ஸ்யாபி⁴மாநஸ்யாநிர்வசநீயஸ்யாத்⁴யாஸத்வம் ந ஸித்³த்⁴யதீத்யர்த²: । ।
அபி⁴மாநஸ்யைவாத்⁴யாஸாத்மகத்வாத³பி⁴மாநோ(அ)ஸ்தீதி ஸாத⁴கேந ப்ரமாணேநாத்⁴யாஸாத்மகத்வம் ஸித்³த்⁴யதீதி சோத³யதி -
தத்கஸ்ய ஹேதோரிதி ।
கஸ்மாத்³தே⁴தோரித்யர்த²:
ப்ரமாணே ஸதி கிமிதி மித்²யாத்வாநுப⁴வாபா⁴வ இதி, ப்ரமாணாந்தராதீ⁴நத்வாதி³த்யாஹ -
பா³தே⁴ ஹீதி ।
ப்ரத்யக்ஷாத³யஸ்த்வாத்மநி அநாத்மாவபா⁴ஸே ப்ரமாணமிதி பா⁴வ: ।
அந்யஸ்யாந்யாத்மதாவபா⁴ஸோ(அ)ஸ்தீதி நிஶ்சயஸ்ய பா³த⁴நிமித்தவிவேகாதீ⁴நத்வாத்³பா³தோ⁴(அ)ப்யஸ்தீதி தத்ராஹ -
நேஹ ஸ இதி ।
யௌக்திகபரோக்ஷபா³தே⁴(அ)பி ப்⁴ரமநிவர்தகாபரோக்ஷபா³தோ⁴ நாஸ்தீதி பா⁴வ: ।
தர்ஹி அபரோக்ஷப்⁴ரமபா³தா⁴ய அபரோக்ஷ(ப்⁴ரம)பா³த⁴கஜ்ஞாநமேவ ஸம்பாத³நீயம் கிமிதி லக்ஷணோக்திரித்யாஶங்க்ய ப்ரஸித்³தா⁴த்⁴யாஸஸ்ய லக்ஷணமபி⁴தா⁴ய தல்லக்ஷணவ்யாப்தமித³மித்யுக்தே(அ)பி அத்⁴யாஸாத்மகத்வாக்²யமித்²யாத்வம் ஸ்பஷ்டம் ப⁴வதி இதி மத்வா(அ)(அ)ஹ –
தஸ்மாதி³தி ।
ஸத்³பா⁴வ: கத²நீய இதி
ப்ரமாணோக்த்யா ஸத்³பா⁴வ: கத²நீய இத்யர்த²: । ।