நநு ஏவமபி தல்லக்ஷணஸ்ய வஸ்துந: ஸத்³பா⁴வமாத்ரம் இஹ கத²நீயம் ; ந ஹி யத்ர யஸ்ய ஸத்³பா⁴வ: ப்ரமாணத: ப்ரதிபந்ந:, தத்ரைவ தஸ்ய அஸம்பா⁴வநாஶங்கா, யேந தத்³விநிவ்ருத்தயே தத்ஸம்பா⁴வநா அபரா கத்²யேத ; ஸத்யமேவம், விஷயவிஶேஷஸ்து ப்ரயத்நேந அந்விச்ச²த்³பி⁴ரபி அநுபலப்⁴யமாநகாரணதோ³ஷே விஜ்ஞாநே அவபா⁴ஸமாநோ(அ)பி பூர்வப்ரவ்ருத்தேந ஸகலலோகவ்யாபிநா நிஶ்சிதேந ப்ரமாணேந அஸம்பா⁴வ்யமாநதயா அபோத்³யமாநோ த்³ருஶ்யதே । தத்³யதா² — ஔத்பாதிக: ஸவிதரி ஸுஷி:, யதா² வா மாஹேந்த்³ரஜாலகுஶலேந ப்ராஸாதா³தே³: நிக³ரணம் । ஏவம் அவிஷயே அஸங்கே³ கேநசித³பி கு³ணாதி³நா அத்⁴யாஸஹேதுநா ரஹிதே நிஷ்கலங்கசைதந்யதயா அந்யக³தஸ்யாபி அத்⁴யாஸஸ்ய அபநோத³நஸமர்தே² அத்⁴யாஸாவக³ம: அவிபா⁴வ்யமாநகாரணதோ³ஷ: விப்⁴ரம: இதி ஆஶங்க்யேத, தத் மா ஶங்கி இதி, ஸத்³பா⁴வாதிரேகேண ஸம்ப⁴வோ(அ)பி ப்ருத²க் கத²நீய: ; தது³ச்யதே ;
“ஆஹ கோ(அ)யமத்⁴யாஸோ நாம” இதி
கிம்வ்ருத்தஸ்ய ப்ரஶ்நே ஆக்ஷேபே ச ப்ரயோக³த³ர்ஶநாத் உப⁴யஸ்ய ச இஹ ஸம்ப⁴வாத் தந்த்ரேண வாக்யமுச்சரிதம் । தத்ராபி ப்ரத²மம் ப்ரஶ்நஸ்ய ப்ரதிவசநம் ஸ்வரூபம் ஆக்²யாய புந: தஸ்யைவ ஸம்ப⁴வம் ஆக்ஷிப்ய ப்ரதிவித⁴த்தே । தத்ர ஏவம்பூ⁴தே விஷயே ஶ்ரோத்ரூணாம் ஸுக²ப்ரபோ³தா⁴ர்த²ம் வ்யாசக்ஷாணா: ப்ரதிவாதி³நம் தத்ரஸ்த²மிவ ஸமுத்தா²ப்ய தேந ஆக்ஷிப்தம் அநேந ப்ருஷ்டமிதி மத்வா ப்ரத்யுக்தம், புநரஸௌ ஸ்வாபி⁴ப்ராயம் விவ்ருணோதி இதி ஆக்ஷேபமவதார்ய ப்ரதிவிதா⁴நம் ப்ரதிபத்³யந்தே । ஸர்வத்ர ஏவம்விதே⁴ க்³ரந்த²ஸந்நிவேஶே ஏஷ ஏவ வ்யாக்²யாப்ரகார: ।
நிவர்த்யப்⁴ரமஸத்³பா⁴வாத் ஸம்பா⁴வநா வாச்யேத்யாஶங்க்ய ப்⁴ரமப்ராப்திரேவ நாஸ்தீத்யாஹ -
ந ஹி யத்ர யஸ்யேதி ।
யத்ர யஸ்ய ஸத்³பா⁴வ: ப்ரதிபந்ந: தத்ர தஸ்யாஅஸம்ப⁴வநா இதிஸம்பா⁴வநாஶங்கா நாஸ்தீத்யுக்தே த³ர்பணப்ரதிபந்நமுக²ஸ்ய தத்ராஸம்பா⁴வநா த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்காயாம், தத்³வ்யாவர்தயதி -
ப்ரமாணத இதி ।
ஏவமுக்தே ஆத்மந்யநுமாநாதி³ப்ரமாணஸித்³தா⁴வித்³யாயாம் வ்யபி⁴சாரே தமபநுத³தி -
தத்ரைவேதி ।
அவித்³யாயா ந கேவலமாத்மந்யேவாஸம்பா⁴வநா, கிந்து ஜடே³ சாஸம்பா⁴வநேதி பா⁴வ: ।
காசோபாதி⁴ஸந்நித்⁴யுபாதி⁴ஸம்ஶ்லேஷதூ³ரத்வாக்²யதோ³ஷசதுஷ்டயஹீநம் ப்⁴ரமகார்யேண கல்ப்யாத்³ருஷ்டதோ³ஷஹீநம் ச ஜ்ஞாநம் நிரூப்யமாணே ப்ரமாணம், தஸ்மிந் ப்ரதிபந்நஸ்யாஸம்பா⁴வநா நாஸ்தி । காசாத்³யபா⁴வே(அ)பி கல்ப்யோ(அ)த்³ருஷ்டதோ³ஷ இதி । வ்ருத்திப்ரதிபா⁴ஸத: ப்ரமாணஜ்ஞாநே ப்ரதிபந்நஸ்யாஸம்பா⁴வநா ஸ்யாதி³த்யாஹ –
ஸத்யமிதி ।
ரூப்யஜ்ஞாநே ஜ²டிதி பா³த⁴யா க³ம்யகாசதே³வத் இதிகாசாதி³வத் ஸுஷிரஜ்ஞாநஸ்ய காரதோ³ஷ இதிகாரணதோ³ஷோ நாஸ்தீத்யாஹ -
அநுபலப்⁴யமாநேதி ।
த³ர்பணஸம்ஸ்த²ம் முக²மிதி ஜ்ஞாநே த³ர்பணோபாதே⁴ரந்வயவ்யதிரேகாநுஸந்தா⁴நேந க³ம்யோபாதி⁴ஸம்நிதி⁴தோ³ஷவத் ஸுஷிரஜ்ஞாநஸ்யாப்யுபாதி⁴ஸந்நிதி⁴தோ³ஷோ நாஸ்தீத்யாஹ –
அந்விச்ச²த்³பி⁴ரபீதி ।
ஹ்ரஸ்வோ வர்ண இதி ப்⁴ரமே உபாதி⁴பூ⁴தத்⁴வநிஸம்ப³ந்த⁴வ்யதிரேகேண கேவலவர்ணோபலப்³த்⁴யபா⁴வாதே³வோபாதே⁴ர்வர்ணாத்³யதிரேகாநுஸந்தா⁴நாயோகோ³ த்⁴வந்யந்தரஸம்ப³ந்தே⁴ தீ³ர்கோ⁴ ப⁴வதி, ததோ(அ)ந்யத்⁴வநிஸம்ப³ந்தே⁴ ஹ்ரஸ்வோ ப⁴வதி இதி உபாதி⁴வ்யபி⁴சாராநுஸந்தா⁴நேந க³ம்யோபாதி⁴ஸம்ஶ்லேஷதோ³ஷோ நாஸ்தீத்யாஹ –
யத்நேநாந்விச்ச²த்³பி⁴ரபீதி ।
பர்வதாக்³ரஸ்த²வ்ருக்ஷால்பத்வப்⁴ரமே பர்வதாரோஹணேந க³ம்யம் தூ³ரத்வாதி³தோ³ஷமாஹ –
பூர்வவ்ருத்தேநேதி ।
பூர்வரஜதஜ்ஞாநஸ்ய உத்தரஶுக்திஜ்ஞாநவிஷயஶுக்தாவஸம்பா⁴வநாஹேதுத்வம், ந த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்ய ததோ விஶிநஷ்டி -
ப்ரவ்ருத்தேநேதி ।
ப்ரவாஹரூபேண ப்ரவ்ருத்தேநேத்யர்த²:
பூர்வப்ரவ்ருத்தத³ர்பணஸ்த²ம் முக²மிதி ஜ்ஞாநம் உத்தரக்³ரீவாஸ்த²ம் முக²மிதி ஜ்ஞாநவிஷயேநாஸம்பா⁴வநாஹேதுரித்யாஶங்க்ய விஶிநஷ்டி -
ஸகலலோகவ்யாபிநேதி ।
ஹ்ரஸ்வோ(அ)கார இதி ஜ்ஞாநேந ஸ ஏவாயமகார இதி ஜ்ஞாநவிஷயஸர்வக³தத்வநித்யத்வயோ: நாஸம்பா⁴வநேத்யாஶங்க்ய விஶிநஷ்டி -
நிஶ்சிதேநேதி ।
ஸவிதரி ஸுஷிரப்ரதிபா⁴ஸ: கஸ்யசிதே³வால்பாயுஷ: புருஷஸ்ய ப⁴வதீத்யத: ஸர்வஜநப்ரஸித்³தோ⁴தா³ஹரணமாஹ -
யதா² வா மாஹேந்த்³ரேதி ।
நிக³ரணஸ்ய ஜ²டிதி பா³தா⁴த் ப்ரதிபா⁴ஸத: ப்ரமாணவிஷயத்வம் நாஸ்தீதி நாஶங்கா, ப்ரஸித்³த⁴நிக³ரணஸ்யாபி க்ஷணிகத்வாத் ஸத்³யோ நாஶோ ப⁴வதி, தத்³வத³த்ராபி ஸத்³யோ நாஶ ஏவேதி ஜ²டிதி பா³தா⁴பா⁴வாத் । அவிஷய இதி ஶுக்திவதா³ரோப்யேண ஸஹைகஜ்ஞாநாவிஷய இத்யர்த²: ।
அஸங்க³ இதி ।
ஆத்மாதிரிக்தஸ்ய க்ருத்ஸ்நஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வாத் ஆத்மந்யேவ தோ³ஷாநுஷங்கோ³ வக்தவ்ய:, ஸோ(அ)பி நாஸ்தீத்யர்த²: ।
ஆரோப்யேண கு³ணாவயவஸாத்³ருஶ்யமதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய வக்தவ்யம் , தச்ச நாஸ்தீத்யாஹ -
கேநசித³பி கு³ணாகு³ணாதி³நேதிகு³ணதி³நேதி ।
அத்⁴யாஸ விரோத்⁴யதி⁴ஷ்டா²நயாதா²த்ம்யாவபா⁴ஸோ(அ)ப்யாத்மநி வித்³யத இத்யாஹ –
நிஷ்கலங்கசைதந்யதயேதி ।
ஶுக்திதத்த்வவிஷயவ்ருத்தேரத்⁴யாஸவிரோதி⁴த்வாத³த்ர அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீத்யாத்மதத்வவிஷயபு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யபா⁴வாத³த்⁴யாஸோ(அ)ஸ்தீத்யாஶங்க்ய தத்ராபி ஶுக்திபு³த்³தி⁴ப்ரதிபி³ம்பி³தாஜட³போ³த⁴ஸ்யைவ நிவர்தகத்வாத் போ³தா⁴த்மநி நாஹங்காராத்³யத்⁴யாஸ இத்யாஹ -
அந்யக³தஸ்யாப்யத்⁴யாஸஸ்யேதி ।
அத்⁴யாஸாவக³ம இதி ।
அத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்தீதி ஸாத⁴கப்ரமாணமித்யர்த²: ।
தது³ச்யத இதி ।
தத்த்ரிதயம் லக்ஷணம் ஸம்பா⁴வநாப்ரமாணம் க்ரமேணோச்யத இத்யர்த²: ।
கிம் வ்ருத்தஸ்யேதி ।
ஹிரண்யக³ர்ப⁴வாசிகஶப்³தே³ந நிஷ்பந்நம் க இதி பத³ம் ந, கிந்து கிம் ஶப்³த³நிஷ்பந்நமித்யர்த²: ।
அநேகஸ்மிந்நர்தே² ப்ரயோக³த³ர்ஶநாதே³வ யத்³யபி தத்ர ஶக்திரஸ்தி, ததா²ப்யேகஸ்மிந் ப்ரயோக³ ஏக ஏவார்த²: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய உப⁴யமப்யத்ர விவக்ஷிதமித்யாஹ -
உப⁴யஸ்ய சேதி ।
பூர்வபா⁴ஷ்யே அத்⁴யாஸ இத்யுக்தே ஸாமாந்யஜ்ஞாநாத் ப்ரஶ்ந: ஸம்ப⁴வதி । ஆத்மாநாத்மநோரத்⁴யாஸஆத்மநாத்மநோரிதி இத்யுக்தே விஶேஷஜ்ஞாநாதா³க்ஷேப: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।
உப⁴யமத்ர விவக்ஷிதம் ப⁴வது, ததா²ப்யேகஸ்ய வாக்யஸ்யார்த²த்³வயே தாத்பர்யம் நாஸ்தீத்யாஶங்க்யாத்ர வாக்யத்³வயமர்த²த்³வயபரதயா தந்த்ரேணோச்சரிதமித்யாஹ –
தந்த்ரேணேதி ।
பரிஹாரோ(அ)பி கிம் தந்த்ரேண க்ரியத இதி, நேத்யாஹ –
தத்ராபீதி ।
யத்³யபி ஆக்ஷேபஸ்யாத்⁴யாஸஸ்வரூபாபஹாரகத்வேந ப்ரப³லத்வாத் ப்ரத²மமாக்ஷேப: பரிஹார்ய: । ததா²பி ஸ்வரூபாபரிஜ்ஞாநே ஆக்ஷேபஸ்யாநுத³யாத் ஸ்வரூபம் ப்ரத²மமாக்²யேயமித்யாஹ –
ஸ்வரூபமாக்²யாயேதி ।
இஹேதி ।
ஆத்மநீத்யர்த²: ।
ஆஹேதி பரோக்தி: கிமர்தே²த்யாஶங்க்யாபரோக்ஷ்யபர்யந்தத்வேந ச ப்ரதிபாத³நீயே ப்³ரஹ்மாத்மவிஷயே ஸுக²ப்ரதிபோ³த⁴நார்த²ம் வாத³கதா² ப்ரவர்த்யத இதி ப்ரத³ர்ஶயிதுமித்யாஹ –
தத்ரைவமிதி ।
தேந க்ருதமபி⁴ப்ராயமாக்ஷேபரூபமபி ப்ரஶ்நரூபமேவேதி மத்வா ப்ரத்யுக்தம், புந: பூர்வவாத்³யேவாக்ஷேபரூபேண விவ்ருணோதி இதி பூர்வவாதி³முகே²நாக்ஷேபம் கத²ம் புநரித்யாதி³நாவதார்ய ப்ரதிவிதா⁴நம் ப்ரதிபத்³யந்த இதி யோஜநா ।
ஸ்வரூபஜ்ஞாநாபா⁴வாத³நவஸரது³:ஸ்தோ²(அ)து³:ஸ்தோ²(அ)பி யமாக்ஷேப இதியமாக்ஷேப இத்யுக்தே பூர்வவாதீ³ ஸ்வாத்மநோ(அ)ப்ராப்தகாரித்வம் பு³த்³த்⁴வா குண்டி²தமதி:குண்டி²தமிதி இதி ப்ரஶ்நபரிஹாரமப்யவக³ந்தும் ந ஶக்நோதீதி ததா² நோக்தமிதி மத்வா ஆஹ -
தேநேத்யாரப்⁴ய ப்ரத்யுக்தமித்யந்தேந ।
ஆஹ கோ(அ)யமித்யஸ்மிந் பா⁴ஷ்யே ஆக்ஷேபஸ்ய க்ருதத்வாது³த்தரஸ்மிந்நாக்ஷேபோ ந கார்ய இத்யாஶங்க்ய - ‘ஸத்யம், பூர்வபா⁴ஷ்யே க்ருத ஆக்ஷேப: ஸம்பா⁴வநாபா⁴ஷ்யேணாவதார்யதே கேவலமித்யாஹ –
ஆக்ஷேபமவதார்யேதி ।
யது³க்தமித்யநுவாத³ரூபேண கிமிதி நாவதார்யத இத்யாஶங்க்ய ஆக்ஷேபமநூத்³ய பரிஹாரோக்தௌ மயா ப்ரஶ்நாக்ஷேபௌ ஸஹ க்ருதௌ தத்³விதி³த்வைவ து³ர்ப³லப்ரஶ்நபரிஹாரம் பூர்வம் க்ருத்வா ப்ரப³லமேவாக்ஷேபம் பஶ்சாத் பரிஹரதி । அத ஆக்ஷேபஸ்ய ப்ரத²மப்ராப்த்யபா⁴வே(அ)பி அஜ்ஞாநிநா மயா க்ருதோ(அ)ப்ராப்த இதி பூர்வவாதீ³ பு³த்³த்⁴வா வக்தும் க்ருதமதிராக்ஷேபபரிஹாரமவக³ந்தும் ந ஶக்நோதீதி நாநுவாத³: க்ருத: இத்யபி⁴ப்ராயேணாஹ –
புநரஸாவிதி ।
யத்³யபி ஜல்பாதி³ஷு பரோக்திர்வித்³யதே ததா²ப்யர்த²நிர்ணயாய ப்ரவ்ருத்தே க்³ரந்த²ஸந்நிவேஶே பரோக்திர்வாத³கதா²த்வஸூசிகேதி வ்யாக்²யேயமித்யாஹ -
ஸர்வத்ரைவம்வித⁴ இதி ।