ಪಂಚಪಾದಿಕಾ
ವಕ್ತವ್ಯಕಾಶಿಕಾ
 

ನನು ಏವಮಪಿ ತಲ್ಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಸದ್ಭಾವಮಾತ್ರಮ್ ಇಹ ಕಥನೀಯಮ್ ; ಹಿ ಯತ್ರ ಯಸ್ಯ ಸದ್ಭಾವಃ ಪ್ರಮಾಣತಃ ಪ್ರತಿಪನ್ನಃ, ತತ್ರೈವ ತಸ್ಯ ಅಸಂಭಾವನಾಶಂಕಾ, ಯೇನ ತದ್ವಿನಿವೃತ್ತಯೇ ತತ್ಸಂಭಾವನಾ ಅಪರಾ ಕಥ್ಯೇತ ; ಸತ್ಯಮೇವಂ, ವಿಷಯವಿಶೇಷಸ್ತು ಪ್ರಯತ್ನೇನ ಅನ್ವಿಚ್ಛದ್ಭಿರಪಿ ಅನುಪಲಭ್ಯಮಾನಕಾರಣದೋಷೇ ವಿಜ್ಞಾನೇ ಅವಭಾಸಮಾನೋಽಪಿ ಪೂರ್ವಪ್ರವೃತ್ತೇನ ಸಕಲಲೋಕವ್ಯಾಪಿನಾ ನಿಶ್ಚಿತೇನ ಪ್ರಮಾಣೇನ ಅಸಂಭಾವ್ಯಮಾನತಯಾ ಅಪೋದ್ಯಮಾನೋ ದೃಶ್ಯತೇತದ್ಯಥಾಔತ್ಪಾತಿಕಃ ಸವಿತರಿ ಸುಷಿಃ, ಯಥಾ ವಾ ಮಾಹೇಂದ್ರಜಾಲಕುಶಲೇನ ಪ್ರಾಸಾದಾದೇಃ ನಿಗರಣಮ್ಏವಮ್ ಅವಿಷಯೇ ಅಸಂಗೇ ಕೇನಚಿದಪಿ ಗುಣಾದಿನಾ ಅಧ್ಯಾಸಹೇತುನಾ ರಹಿತೇ ನಿಷ್ಕಲಂಕಚೈತನ್ಯತಯಾ ಅನ್ಯಗತಸ್ಯಾಪಿ ಅಧ್ಯಾಸಸ್ಯ ಅಪನೋದನಸಮರ್ಥೇ ಅಧ್ಯಾಸಾವಗಮಃ ಅವಿಭಾವ್ಯಮಾನಕಾರಣದೋಷಃ ವಿಭ್ರಮಃ ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯೇತ, ತತ್ ಮಾ ಶಂಕಿ ಇತಿ, ಸದ್ಭಾವಾತಿರೇಕೇಣ ಸಂಭವೋಽಪಿ ಪೃಥಕ್ ಕಥನೀಯಃ ; ತದುಚ್ಯತೇ ;

ಆಹ ಕೋಽಯಮಧ್ಯಾಸೋ ನಾಮಇತಿ

ಕಿಂವೃತ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಶ್ನೇ ಆಕ್ಷೇಪೇ ಪ್ರಯೋಗದರ್ಶನಾತ್ ಉಭಯಸ್ಯ ಇಹ ಸಂಭವಾತ್ ತಂತ್ರೇಣ ವಾಕ್ಯಮುಚ್ಚರಿತಮ್ತತ್ರಾಪಿ ಪ್ರಥಮಂ ಪ್ರಶ್ನಸ್ಯ ಪ್ರತಿವಚನಂ ಸ್ವರೂಪಮ್ ಆಖ್ಯಾಯ ಪುನಃ ತಸ್ಯೈವ ಸಂಭವಮ್ ಆಕ್ಷಿಪ್ಯ ಪ್ರತಿವಿಧತ್ತೇತತ್ರ ಏವಂಭೂತೇ ವಿಷಯೇ ಶ್ರೋತೄಣಾಂ ಸುಖಪ್ರಬೋಧಾರ್ಥಂ ವ್ಯಾಚಕ್ಷಾಣಾಃ ಪ್ರತಿವಾದಿನಂ ತತ್ರಸ್ಥಮಿವ ಸಮುತ್ಥಾಪ್ಯ ತೇನ ಆಕ್ಷಿಪ್ತಮ್ ಅನೇನ ಪೃಷ್ಟಮಿತಿ ಮತ್ವಾ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಂ, ಪುನರಸೌ ಸ್ವಾಭಿಪ್ರಾಯಂ ವಿವೃಣೋತಿ ಇತಿ ಆಕ್ಷೇಪಮವತಾರ್ಯ ಪ್ರತಿವಿಧಾನಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯಂತೇಸರ್ವತ್ರ ಏವಂವಿಧೇ ಗ್ರಂಥಸನ್ನಿವೇಶೇ ಏಷ ಏವ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಪ್ರಕಾರಃ

ನನು ಏವಮಪಿ ತಲ್ಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ಸದ್ಭಾವಮಾತ್ರಮ್ ಇಹ ಕಥನೀಯಮ್ ; ಹಿ ಯತ್ರ ಯಸ್ಯ ಸದ್ಭಾವಃ ಪ್ರಮಾಣತಃ ಪ್ರತಿಪನ್ನಃ, ತತ್ರೈವ ತಸ್ಯ ಅಸಂಭಾವನಾಶಂಕಾ, ಯೇನ ತದ್ವಿನಿವೃತ್ತಯೇ ತತ್ಸಂಭಾವನಾ ಅಪರಾ ಕಥ್ಯೇತ ; ಸತ್ಯಮೇವಂ, ವಿಷಯವಿಶೇಷಸ್ತು ಪ್ರಯತ್ನೇನ ಅನ್ವಿಚ್ಛದ್ಭಿರಪಿ ಅನುಪಲಭ್ಯಮಾನಕಾರಣದೋಷೇ ವಿಜ್ಞಾನೇ ಅವಭಾಸಮಾನೋಽಪಿ ಪೂರ್ವಪ್ರವೃತ್ತೇನ ಸಕಲಲೋಕವ್ಯಾಪಿನಾ ನಿಶ್ಚಿತೇನ ಪ್ರಮಾಣೇನ ಅಸಂಭಾವ್ಯಮಾನತಯಾ ಅಪೋದ್ಯಮಾನೋ ದೃಶ್ಯತೇತದ್ಯಥಾಔತ್ಪಾತಿಕಃ ಸವಿತರಿ ಸುಷಿಃ, ಯಥಾ ವಾ ಮಾಹೇಂದ್ರಜಾಲಕುಶಲೇನ ಪ್ರಾಸಾದಾದೇಃ ನಿಗರಣಮ್ಏವಮ್ ಅವಿಷಯೇ ಅಸಂಗೇ ಕೇನಚಿದಪಿ ಗುಣಾದಿನಾ ಅಧ್ಯಾಸಹೇತುನಾ ರಹಿತೇ ನಿಷ್ಕಲಂಕಚೈತನ್ಯತಯಾ ಅನ್ಯಗತಸ್ಯಾಪಿ ಅಧ್ಯಾಸಸ್ಯ ಅಪನೋದನಸಮರ್ಥೇ ಅಧ್ಯಾಸಾವಗಮಃ ಅವಿಭಾವ್ಯಮಾನಕಾರಣದೋಷಃ ವಿಭ್ರಮಃ ಇತಿ ಆಶಂಕ್ಯೇತ, ತತ್ ಮಾ ಶಂಕಿ ಇತಿ, ಸದ್ಭಾವಾತಿರೇಕೇಣ ಸಂಭವೋಽಪಿ ಪೃಥಕ್ ಕಥನೀಯಃ ; ತದುಚ್ಯತೇ ;

ಆಹ ಕೋಽಯಮಧ್ಯಾಸೋ ನಾಮಇತಿ

ಕಿಂವೃತ್ತಸ್ಯ ಪ್ರಶ್ನೇ ಆಕ್ಷೇಪೇ ಪ್ರಯೋಗದರ್ಶನಾತ್ ಉಭಯಸ್ಯ ಇಹ ಸಂಭವಾತ್ ತಂತ್ರೇಣ ವಾಕ್ಯಮುಚ್ಚರಿತಮ್ತತ್ರಾಪಿ ಪ್ರಥಮಂ ಪ್ರಶ್ನಸ್ಯ ಪ್ರತಿವಚನಂ ಸ್ವರೂಪಮ್ ಆಖ್ಯಾಯ ಪುನಃ ತಸ್ಯೈವ ಸಂಭವಮ್ ಆಕ್ಷಿಪ್ಯ ಪ್ರತಿವಿಧತ್ತೇತತ್ರ ಏವಂಭೂತೇ ವಿಷಯೇ ಶ್ರೋತೄಣಾಂ ಸುಖಪ್ರಬೋಧಾರ್ಥಂ ವ್ಯಾಚಕ್ಷಾಣಾಃ ಪ್ರತಿವಾದಿನಂ ತತ್ರಸ್ಥಮಿವ ಸಮುತ್ಥಾಪ್ಯ ತೇನ ಆಕ್ಷಿಪ್ತಮ್ ಅನೇನ ಪೃಷ್ಟಮಿತಿ ಮತ್ವಾ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಂ, ಪುನರಸೌ ಸ್ವಾಭಿಪ್ರಾಯಂ ವಿವೃಣೋತಿ ಇತಿ ಆಕ್ಷೇಪಮವತಾರ್ಯ ಪ್ರತಿವಿಧಾನಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯಂತೇಸರ್ವತ್ರ ಏವಂವಿಧೇ ಗ್ರಂಥಸನ್ನಿವೇಶೇ ಏಷ ಏವ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಪ್ರಕಾರಃ

ನಿವರ್ತ್ಯಭ್ರಮಸದ್ಭಾವಾತ್ ಸಂಭಾವನಾ ವಾಚ್ಯೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಭ್ರಮಪ್ರಾಪ್ತಿರೇವ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ -

ನ ಹಿ ಯತ್ರ ಯಸ್ಯೇತಿ ।

ಯತ್ರ ಯಸ್ಯ ಸದ್ಭಾವಃ ಪ್ರತಿಪನ್ನಃ ತತ್ರ ತಸ್ಯಾಅಸಂಭವನಾ ಇತಿಸಂಭಾವನಾಶಂಕಾ ನಾಸ್ತೀತ್ಯುಕ್ತೇ ದರ್ಪಣಪ್ರತಿಪನ್ನಮುಖಸ್ಯ ತತ್ರಾಸಂಭಾವನಾ ದೃಶ್ಯತ ಇತ್ಯಾಶಂಕಾಯಾಮ್, ತದ್ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ -

ಪ್ರಮಾಣತ ಇತಿ ।

ಏವಮುಕ್ತೇ ಆತ್ಮನ್ಯನುಮಾನಾದಿಪ್ರಮಾಣಸಿದ್ಧಾವಿದ್ಯಾಯಾಂ ವ್ಯಭಿಚಾರೇ ತಮಪನುದತಿ -

ತತ್ರೈವೇತಿ ।

ಅವಿದ್ಯಾಯಾ ನ ಕೇವಲಮಾತ್ಮನ್ಯೇವಾಸಂಭಾವನಾ, ಕಿಂತು ಜಡೇ ಚಾಸಂಭಾವನೇತಿ ಭಾವಃ ।

ಕಾಚೋಪಾಧಿಸನ್ನಿಧ್ಯುಪಾಧಿಸಂಶ್ಲೇಷದೂರತ್ವಾಖ್ಯದೋಷಚತುಷ್ಟಯಹೀನಂ ಭ್ರಮಕಾರ್ಯೇಣ ಕಲ್ಪ್ಯಾದೃಷ್ಟದೋಷಹೀನಂ ಚ ಜ್ಞಾನಂ ನಿರೂಪ್ಯಮಾಣೇ ಪ್ರಮಾಣಮ್, ತಸ್ಮಿನ್ ಪ್ರತಿಪನ್ನಸ್ಯಾಸಂಭಾವನಾ ನಾಸ್ತಿ । ಕಾಚಾದ್ಯಭಾವೇಽಪಿ ಕಲ್ಪ್ಯೋಽದೃಷ್ಟದೋಷ ಇತಿ । ವೃತ್ತಿಪ್ರತಿಭಾಸತಃ ಪ್ರಮಾಣಜ್ಞಾನೇ ಪ್ರತಿಪನ್ನಸ್ಯಾಸಂಭಾವನಾ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ –

ಸತ್ಯಮಿತಿ ।

ರೂಪ್ಯಜ್ಞಾನೇ ಝಟಿತಿ ಬಾಧಯಾ ಗಮ್ಯಕಾಚದೇವತ್ ಇತಿಕಾಚಾದಿವತ್ ಸುಷಿರಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕಾರದೋಷ ಇತಿಕಾರಣದೋಷೋ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ -

ಅನುಪಲಭ್ಯಮಾನೇತಿ ।

ದರ್ಪಣಸಂಸ್ಥಂ ಮುಖಮಿತಿ ಜ್ಞಾನೇ ದರ್ಪಣೋಪಾಧೇರನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾನುಸಂಧಾನೇನ ಗಮ್ಯೋಪಾಧಿಸಂನಿಧಿದೋಷವತ್ ಸುಷಿರಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಪ್ಯುಪಾಧಿಸನ್ನಿಧಿದೋಷೋ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ –

ಅನ್ವಿಚ್ಛದ್ಭಿರಪೀತಿ ।

ಹ್ರಸ್ವೋ ವರ್ಣ ಇತಿ ಭ್ರಮೇ ಉಪಾಧಿಭೂತಧ್ವನಿಸಂಬಂಧವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಕೇವಲವರ್ಣೋಪಲಬ್ಧ್ಯಭಾವಾದೇವೋಪಾಧೇರ್ವರ್ಣಾದ್ಯತಿರೇಕಾನುಸಂಧಾನಾಯೋಗೋ ಧ್ವನ್ಯಂತರಸಂಬಂಧೇ ದೀರ್ಘೋ ಭವತಿ, ತತೋಽನ್ಯಧ್ವನಿಸಂಬಂಧೇ ಹ್ರಸ್ವೋ ಭವತಿ ಇತಿ ಉಪಾಧಿವ್ಯಭಿಚಾರಾನುಸಂಧಾನೇನ ಗಮ್ಯೋಪಾಧಿಸಂಶ್ಲೇಷದೋಷೋ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ –

ಯತ್ನೇನಾನ್ವಿಚ್ಛದ್ಭಿರಪೀತಿ ।

ಪರ್ವತಾಗ್ರಸ್ಥವೃಕ್ಷಾಲ್ಪತ್ವಭ್ರಮೇ ಪರ್ವತಾರೋಹಣೇನ ಗಮ್ಯಂ ದೂರತ್ವಾದಿದೋಷಮಾಹ –

ಪೂರ್ವವೃತ್ತೇನೇತಿ ।

ಪೂರ್ವರಜತಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಉತ್ತರಶುಕ್ತಿಜ್ಞಾನವಿಷಯಶುಕ್ತಾವಸಂಭಾವನಾಹೇತುತ್ವಮ್, ನ ದೃಶ್ಯತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತತೋ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ -

ಪ್ರವೃತ್ತೇನೇತಿ ।

ಪ್ರವಾಹರೂಪೇಣ ಪ್ರವೃತ್ತೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ

ಪೂರ್ವಪ್ರವೃತ್ತದರ್ಪಣಸ್ಥಂ ಮುಖಮಿತಿ ಜ್ಞಾನಮ್ ಉತ್ತರಗ್ರೀವಾಸ್ಥಂ ಮುಖಮಿತಿ ಜ್ಞಾನವಿಷಯೇನಾಸಂಭಾವನಾಹೇತುರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ -

ಸಕಲಲೋಕವ್ಯಾಪಿನೇತಿ ।

ಹ್ರಸ್ವೋಽಕಾರ ಇತಿ ಜ್ಞಾನೇನ ಸ ಏವಾಯಮಕಾರ ಇತಿ ಜ್ಞಾನವಿಷಯಸರ್ವಗತತ್ವನಿತ್ಯತ್ವಯೋಃ ನಾಸಂಭಾವನೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ -

ನಿಶ್ಚಿತೇನೇತಿ ।

ಸವಿತರಿ ಸುಷಿರಪ್ರತಿಭಾಸಃ ಕಸ್ಯಚಿದೇವಾಲ್ಪಾಯುಷಃ ಪುರುಷಸ್ಯ ಭವತೀತ್ಯತಃ ಸರ್ವಜನಪ್ರಸಿದ್ಧೋದಾಹರಣಮಾಹ -

ಯಥಾ ವಾ ಮಾಹೇಂದ್ರೇತಿ ।

ನಿಗರಣಸ್ಯ ಝಟಿತಿ ಬಾಧಾತ್ ಪ್ರತಿಭಾಸತಃ ಪ್ರಮಾಣವಿಷಯತ್ವಂ ನಾಸ್ತೀತಿ ನಾಶಂಕಾ, ಪ್ರಸಿದ್ಧನಿಗರಣಸ್ಯಾಪಿ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಾತ್ ಸದ್ಯೋ ನಾಶೋ ಭವತಿ, ತದ್ವದತ್ರಾಪಿ ಸದ್ಯೋ ನಾಶ ಏವೇತಿ ಝಟಿತಿ ಬಾಧಾಭಾವಾತ್ । ಅವಿಷಯ ಇತಿ ಶುಕ್ತಿವದಾರೋಪ್ಯೇಣ ಸಹೈಕಜ್ಞಾನಾವಿಷಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಸಂಗ ಇತಿ ।

ಆತ್ಮಾತಿರಿಕ್ತಸ್ಯ ಕೃತ್ಸ್ನಸ್ಯಾಧ್ಯಸ್ತತ್ವಾತ್ ಆತ್ಮನ್ಯೇವ ದೋಷಾನುಷಂಗೋ ವಕ್ತವ್ಯಃ, ಸೋಽಪಿ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಆರೋಪ್ಯೇಣ ಗುಣಾವಯವಸಾದೃಶ್ಯಮಧಿಷ್ಠಾನಸ್ಯ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ , ತಚ್ಚ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಹ -

ಕೇನಚಿದಪಿ ಗುಣಾಗುಣಾದಿನೇತಿಗುಣದಿನೇತಿ ।

ಅಧ್ಯಾಸ ವಿರೋಧ್ಯಧಿಷ್ಠಾನಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಾವಭಾಸೋಽಪ್ಯಾತ್ಮನಿ ವಿದ್ಯತ ಇತ್ಯಾಹ –

ನಿಷ್ಕಲಂಕಚೈತನ್ಯತಯೇತಿ ।

ಶುಕ್ತಿತತ್ತ್ವವಿಷಯವೃತ್ತೇರಧ್ಯಾಸವಿರೋಧಿತ್ವಾದತ್ರ ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತ್ಯಾತ್ಮತತ್ವವಿಷಯಬುದ್ಧಿವೃತ್ತ್ಯಭಾವಾದಧ್ಯಾಸೋಽಸ್ತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತತ್ರಾಪಿ ಶುಕ್ತಿಬುದ್ಧಿಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತಾಜಡಬೋಧಸ್ಯೈವ ನಿವರ್ತಕತ್ವಾತ್ ಬೋಧಾತ್ಮನಿ ನಾಹಂಕಾರಾದ್ಯಧ್ಯಾಸ ಇತ್ಯಾಹ -

ಅನ್ಯಗತಸ್ಯಾಪ್ಯಧ್ಯಾಸಸ್ಯೇತಿ ।

ಅಧ್ಯಾಸಾವಗಮ ಇತಿ ।

ಅಧ್ಯಾಸೋಽಸ್ತೀತಿ ಸಾಧಕಪ್ರಮಾಣಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತದುಚ್ಯತ ಇತಿ ।

ತತ್ತ್ರಿತಯಂ ಲಕ್ಷಣಂ ಸಂಭಾವನಾಪ್ರಮಾಣಂ ಕ್ರಮೇಣೋಚ್ಯತ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕಿಂ ವೃತ್ತಸ್ಯೇತಿ ।

ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭವಾಚಿಕಶಬ್ದೇನ ನಿಷ್ಪನ್ನಂ ಕ ಇತಿ ಪದಂ ನ, ಕಿಂತು ಕಿಂ ಶಬ್ದನಿಷ್ಪನ್ನಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅನೇಕಸ್ಮಿನ್ನರ್ಥೇ ಪ್ರಯೋಗದರ್ಶನಾದೇವ ಯದ್ಯಪಿ ತತ್ರ ಶಕ್ತಿರಸ್ತಿ, ತಥಾಪ್ಯೇಕಸ್ಮಿನ್ ಪ್ರಯೋಗ ಏಕ ಏವಾರ್ಥಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಉಭಯಮಪ್ಯತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತಮಿತ್ಯಾಹ -

ಉಭಯಸ್ಯ ಚೇತಿ ।

ಪೂರ್ವಭಾಷ್ಯೇ ಅಧ್ಯಾಸ ಇತ್ಯುಕ್ತೇ ಸಾಮಾನ್ಯಜ್ಞಾನಾತ್ ಪ್ರಶ್ನಃ ಸಂಭವತಿ । ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮನೋರಧ್ಯಾಸಆತ್ಮನಾತ್ಮನೋರಿತಿ ಇತ್ಯುಕ್ತೇ ವಿಶೇಷಜ್ಞಾನಾದಾಕ್ಷೇಪಃ ಸಂಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಉಭಯಮತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ಭವತು, ತಥಾಪ್ಯೇಕಸ್ಯ ವಾಕ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥದ್ವಯೇ ತಾತ್ಪರ್ಯಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾತ್ರ ವಾಕ್ಯದ್ವಯಮರ್ಥದ್ವಯಪರತಯಾ ತಂತ್ರೇಣೋಚ್ಚರಿತಮಿತ್ಯಾಹ –

ತಂತ್ರೇಣೇತಿ ।

ಪರಿಹಾರೋಽಪಿ ಕಿಂ ತಂತ್ರೇಣ ಕ್ರಿಯತ ಇತಿ, ನೇತ್ಯಾಹ –

ತತ್ರಾಪೀತಿ ।

ಯದ್ಯಪಿ ಆಕ್ಷೇಪಸ್ಯಾಧ್ಯಾಸಸ್ವರೂಪಾಪಹಾರಕತ್ವೇನ ಪ್ರಬಲತ್ವಾತ್ ಪ್ರಥಮಮಾಕ್ಷೇಪಃ ಪರಿಹಾರ್ಯಃ । ತಥಾಪಿ ಸ್ವರೂಪಾಪರಿಜ್ಞಾನೇ ಆಕ್ಷೇಪಸ್ಯಾನುದಯಾತ್ ಸ್ವರೂಪಂ ಪ್ರಥಮಮಾಖ್ಯೇಯಮಿತ್ಯಾಹ –

ಸ್ವರೂಪಮಾಖ್ಯಾಯೇತಿ ।

ಇಹೇತಿ ।

ಆತ್ಮನೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಆಹೇತಿ ಪರೋಕ್ತಿಃ ಕಿಮರ್ಥೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಪರೋಕ್ಷ್ಯಪರ್ಯಂತತ್ವೇನ ಚ ಪ್ರತಿಪಾದನೀಯೇ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮವಿಷಯೇ ಸುಖಪ್ರತಿಬೋಧನಾರ್ಥಂ ವಾದಕಥಾ ಪ್ರವರ್ತ್ಯತ ಇತಿ ಪ್ರದರ್ಶಯಿತುಮಿತ್ಯಾಹ –

ತತ್ರೈವಮಿತಿ ।

ತೇನ ಕೃತಮಭಿಪ್ರಾಯಮಾಕ್ಷೇಪರೂಪಮಪಿ ಪ್ರಶ್ನರೂಪಮೇವೇತಿ ಮತ್ವಾ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಮ್, ಪುನಃ ಪೂರ್ವವಾದ್ಯೇವಾಕ್ಷೇಪರೂಪೇಣ ವಿವೃಣೋತಿ ಇತಿ ಪೂರ್ವವಾದಿಮುಖೇನಾಕ್ಷೇಪಂ ಕಥಂ ಪುನರಿತ್ಯಾದಿನಾವತಾರ್ಯ ಪ್ರತಿವಿಧಾನಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯಂತ ಇತಿ ಯೋಜನಾ ।

ಸ್ವರೂಪಜ್ಞಾನಾಭಾವಾದನವಸರದುಃಸ್ಥೋಽದುಃಸ್ಥೋಽಪಿ ಯಮಾಕ್ಷೇಪ ಇತಿಯಮಾಕ್ಷೇಪ ಇತ್ಯುಕ್ತೇ ಪೂರ್ವವಾದೀ ಸ್ವಾತ್ಮನೋಽಪ್ರಾಪ್ತಕಾರಿತ್ವಂ ಬುದ್ಧ್‍ವಾ ಕುಂಠಿತಮತಿಃಕುಂಠಿತಮಿತಿ ಇತಿ ಪ್ರಶ್ನಪರಿಹಾರಮಪ್ಯವಗಂತುಂ ನ ಶಕ್ನೋತೀತಿ ತಥಾ ನೋಕ್ತಮಿತಿ ಮತ್ವಾ ಆಹ -

ತೇನೇತ್ಯಾರಭ್ಯ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಮಿತ್ಯಂತೇನ ।

ಆಹ ಕೋಽಯಮಿತ್ಯಸ್ಮಿನ್ ಭಾಷ್ಯೇ ಆಕ್ಷೇಪಸ್ಯ ಕೃತತ್ವಾದುತ್ತರಸ್ಮಿನ್ನಾಕ್ಷೇಪೋ ನ ಕಾರ್ಯ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ - ‘ಸತ್ಯಮ್, ಪೂರ್ವಭಾಷ್ಯೇ ಕೃತ ಆಕ್ಷೇಪಃ ಸಂಭಾವನಾಭಾಷ್ಯೇಣಾವತಾರ್ಯತೇ ಕೇವಲಮಿತ್ಯಾಹ –

ಆಕ್ಷೇಪಮವತಾರ್ಯೇತಿ ।

ಯದುಕ್ತಮಿತ್ಯನುವಾದರೂಪೇಣ ಕಿಮಿತಿ ನಾವತಾರ್ಯತ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಆಕ್ಷೇಪಮನೂದ್ಯ ಪರಿಹಾರೋಕ್ತೌ ಮಯಾ ಪ್ರಶ್ನಾಕ್ಷೇಪೌ ಸಹ ಕೃತೌ ತದ್ವಿದಿತ್ವೈವ ದುರ್ಬಲಪ್ರಶ್ನಪರಿಹಾರಂ ಪೂರ್ವಂ ಕೃತ್ವಾ ಪ್ರಬಲಮೇವಾಕ್ಷೇಪಂ ಪಶ್ಚಾತ್ ಪರಿಹರತಿ । ಅತ ಆಕ್ಷೇಪಸ್ಯ ಪ್ರಥಮಪ್ರಾಪ್ತ್ಯಭಾವೇಽಪಿ ಅಜ್ಞಾನಿನಾ ಮಯಾ ಕೃತೋಽಪ್ರಾಪ್ತ ಇತಿ ಪೂರ್ವವಾದೀ ಬುದ್ಧ್‍ವಾ ವಕ್ತುಂ ಕೃತಮತಿರಾಕ್ಷೇಪಪರಿಹಾರಮವಗಂತುಂ ನ ಶಕ್ನೋತೀತಿ ನಾನುವಾದಃ ಕೃತಃ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯೇಣಾಹ –

ಪುನರಸಾವಿತಿ ।

ಯದ್ಯಪಿ ಜಲ್ಪಾದಿಷು ಪರೋಕ್ತಿರ್ವಿದ್ಯತೇ ತಥಾಪ್ಯರ್ಥನಿರ್ಣಯಾಯ ಪ್ರವೃತ್ತೇ ಗ್ರಂಥಸನ್ನಿವೇಶೇ ಪರೋಕ್ತಿರ್ವಾದಕಥಾತ್ವಸೂಚಿಕೇತಿ ವ್ಯಾಖ್ಯೇಯಮಿತ್ಯಾಹ -

ಸರ್ವತ್ರೈವಂವಿಧ ಇತಿ ।