ಕೋಽಯಮಧ್ಯಾಸೋ ನಾಮೇತಿ ಭಾಷ್ಯೇ ಕೃತಮಧ್ಯಾಸಾಕ್ಷೇಪಮಜ್ಞಾನಮ್ । ತಂ ಪ್ರತಿ ಸ್ವೀಯಾಕ್ಷೇಪಾಭಿಪ್ರಾಯಂ ವಿವೃಣೋತಿ, ನ ತ್ವಪೂರ್ವಮಾಕ್ಷೇಪಂ ಕರೋತಿ - ಕಥಂ ಪುನರಿತ್ಯಾದಿನೇತ್ಯಾಹ –

ಕೋಽಯಮಿತಿ ।

ಕಿಂ ವೃತ್ತಸ್ಯೇತಿ ।

ಕಿಂಶಬ್ದೇನ ನಿಷ್ಪನ್ನಕ ಇತಿ ಶಬ್ದಸ್ಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ವಿಶೇಷಾನುಪಲಬ್ಧೇರಿತಿ ।

ಅಧ್ಯಾಸಂ ಬ್ರೂಹೀತಿ ವಾ ಅಧ್ಯಾಸೋ ನ ಸಂಭವತೀತಿ ವಾ ವಿಶೇಷಾನುಪಲಬ್ಧೇರುಭಯಂ ಕೃತಮಪೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪೃಷ್ಟಮನೇನೇತಿ ।

ಮತ್ವೇತಿ ।

ಅನೇನ ಪೃಷ್ಟಮೇವೇತಿ ಮತ್ವೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕ್ಷಿಪ್ತಮಿತಿಆಕ್ಷಿಪ್ತಂ ಮಯೇತಿ ।

ಆಕ್ಷಿಪ್ತಮಪಿ ಮಯೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪ್ರತ್ಯಗಿತಿ ।

ಇಂದ್ರಿಯಾವಿಷಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಆತ್ಮನಿ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನ ಇತ್ಯರ್ಥಃ । ಅವಿಷಯೇ ಆರೋಪ್ಯೇಣ ಸಹೈಕಜ್ಞಾನಾವಿಷಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಯದಿ ಸಾಧಿತಾರ್ಥೇ ಅಜ್ಞಾನಮಪಲಾಪೋಽನಾದರೋ ವಾ ಸ್ಯಾತ್ ತದಾ ವಾದಾರ್ಹೋ ನ ಸ್ಯಾತ್ । ಅತೋಽನುವಾದೇನಾಜ್ಞಾನಾದ್ಯಭಾವಂ ವಾದಾರ್ಹತ್ವಾಯ ದರ್ಶಯತಿ ಪೂರ್ವವಾದೀ -

ಬಾಢಮೇವಮಿತಿ ।

ಲೋಕೇ ಭವತ್ವೇವಂಲಕ್ಷಣೋಽಧ್ಯಾಸಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಇಹೇತಿ ।

ಆತ್ಮನೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಸ ಚೇಹೇತಿ ಚಕಾರಾತ್ ಲಕ್ಷಣಮಪಿ ನ ಸಂಭವತೀತ್ಯುಚ್ಯತ ಇತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।

ಪೂರ್ವಭಾಷ್ಯೇ ಆತ್ಮನ್ಯಹಂಕಾರಾದ್ಯಧ್ಯಾಸೇ ಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಸಮರ್ಥಿತತ್ವಾಲ್ಲಕ್ಷ್ಯಾಧ್ಯಾಸೋಽಪ್ಯಸ್ತೀತಿ ಚೋದಯತಿ -

ಕಥಮಿತಿ ।

ಆತ್ಮನೋ ಅಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಯೋಗ್ಯತ್ವಾಭಾವಾದಧ್ಯಾಸೋ ನ ಸಂಭವತೀತಿ ವದಿತುಂ ಲೋಕೇ ಅಧಿಷ್ಠಾನತ್ವೇ ಪ್ರಯೋಜಕಾಕಾರಮಾಹ -

ಸರ್ವೋ ಹಿ ಪುರೋಽವಸ್ಥಿತ ಇತಿ ।

ಅಸ್ಯಾಯಮರ್ಥಃ, ಪುರೋವಸ್ಥಿತೇ ಇಂದ್ರಿಯಸಂಪ್ರಯುಕ್ತೇಽವಸ್ಥಿತೇ ಅವಚ್ಛಿದ್ಯ ಸ್ಥಿತಃ ಅವಸ್ಥಿತಃ, ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಃ ತಸ್ಮಿನ್ ವಿಷಯೇ ಆರೋಪ್ಯೇಣ ಸಹೈಕಜ್ಞಾನವಿಷಯೇ ವಿಷಯಾಂತರಮಧ್ಯಸ್ಯತೀತಿ ಆತ್ಮನೋಽನ್ಯಗತಜ್ಞಾನಾವಿಷಯತ್ವೇಽಪಿ ಸ್ವಗತಜ್ಞಾನವಿಷಯವಿಷತ್ವಮಿತಿತ್ವಮಸ್ತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತಥಾ ಸತಿ ಸ್ವೇನೈವ ಸ್ವಂ ಯುಷ್ಮದಿತಿ ಗ್ರಾಹ್ಯಂ ಸ್ಯಾತ್ ,

ತದಭಾವಾನ್ನವಿಷಯತ್ವಮಾತ್ರಮಿತ್ಯಾಹ -

ಯುಷ್ಮತ್ಪ್ರತ್ಯಯಾಪೇತಸ್ಯ ಚೇತಿ ।

ಪ್ರತ್ಯಗಿತಿ ।

ಇಂದ್ರಿಯಪ್ರೇರಕತ್ವಾನ್ನೇಂದ್ರಿಯಕರ್ಮತ್ವೇನ ಪರಾಕ್ತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಆತ್ಮನ ಇತಿ ।

ಆಪ್ನೋತೀತಿ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಾನ್ನ ಪರಿಚ್ಛೇದ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ವಿಷಯೇ ವಿಷಯಾಂತರಸ್ಯಾಧ್ಯಾಸವದವಿಷಯಾತ್ಮನಿ ಬುದ್ಧಿಕರ್ತೃತ್ವೇನ ಬುದ್ಧ್ಯವಿಷಯಾಹಂಕಾರಸ್ಯಾಧ್ಯಾಸಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ನೇತ್ಯಾಹ -

ನ ಹೀತಿ ।

ನ ಹ್ಯವಿಷಯೇಽಧ್ಯಾಸೋಽದೃಷ್ಟಪೂರ್ವತ್ವಾದೇವ ನಾತ್ಮನ್ಯಸಂಭವಃ ? ಇತ್ಯಾಹ -

ಸಂಭವೀ ವೇತಿ ।

ಅಥವಾ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾನಾಂತರಕರ್ಮೇತಿ ಅವಿಷಯೇ ಜ್ಞಾನೇ ಅವಿಷಯಜ್ಞಾನಾಂತರಕರ್ಮತಯಾ ಅಧ್ಯಾಸೋ ದೃಷ್ಟ ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಸಂಭವೀ ವೇತಿ ।

ಇಂದ್ರಿಯಜನ್ಯಜ್ಞಾನವಿಷಯಮಾತ್ರಸ್ಯ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಮಾತ್ರಸ್ಯ ಜಡಮಾತ್ರಸ್ಯ ಚಾರೋಪ್ಯತ್ವಾತ್ ತದ್ವಿಪರೀತಾಜಡಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾವಿಷಯಾತ್ಮನೋಽಧಿಷ್ಠಾನತ್ವಂ ಸಂಭವತೀತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾಹ -

ಉಚ್ಯತ ಇತಿ ।

ಲೋಕೇಽಪಿ ವಿಷಯತಯಾಧಿಷ್ಠಾನಶುಕ್ತೀದಮಂಶೇ ಇಂದ್ರಿಯಜನ್ಯಜ್ಞಾನವಿಷಯತ್ವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತಯಾ ಸ್ಫುರಿತತ್ವಂ ಚ ವಿದ್ಯತೇ । ತತ್ರ ಕೇವಲವ್ಯತಿರೇಕಾಭಾವಾತ್ ಸ್ಫುರಣಜನಕತ್ವೇನಾನ್ಯಥಾಸಿದ್ಧತ್ವಾಚ್ಚೇಂದ್ರಿಯಜನ್ಯಜ್ಞಾನವಿಷಯತ್ವಮಧಿಷ್ಠಾನತ್ವೇ ಪ್ರಯೋಜಕಂ ನ ಭವತಿ । ಕಿಂತು ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತಯಾ ಸ್ಫುರಿತತ್ವಮೇವ ಪ್ರಯೋಜಕಮ್ । ತದಾತ್ಮನ್ಯಪಿ ಸಂಭವತಿ । ಅಹಂಕಾರೇ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತತ್ವೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತಯಾ ಸ್ಫುರಿತತ್ವಾದಿತ್ಯಾಹ -

ನ ತಾವದಯಮಿತಿ ।