‘கோ(அ)யமத்⁴யாஸோ நாமே’தி கிம்வ்ருத்தஸ்ய ப்ரஶ்ந ஆக்ஷேபே ச ஸமாநவர்திநோ விஶேஷாநுபலப்³தே⁴: ‘ப்ருஷ்டமநேநே’தி மத்வா அத்⁴யாஸஸ்வரூபே அபி⁴ஹிதே புந: ‘ஆக்ஷிப்தம் மயே’த்யபி⁴ப்ராயம் விவ்ருணோதி —
கத²ம் புந: ப்ரத்யகா³த்மந்யவிஷயே அத்⁴யாஸோ விஷயதத்³த⁴ர்மாணாமிதி ॥
பா³ட⁴மேவம்லக்ஷணோ(அ)த்⁴யாஸ:, ஸ சேஹ ந ஸம்ப⁴வதி । கத²ம் ? யத:
ஸர்வோ ஹி புரோ(அ)வஸ்தி²தே விஷயே விஷயாந்தரமத்⁴யஸ்யதி ; யுஷ்மத்ப்ரத்யயாபேதஸ்ய ச ப்ரத்யகா³த்மநோ(அ)விஷயத்வம் ப்³ரவீஷி ॥
ந ஹ்யவிஷயே அத்⁴யாஸோ த்³ருஷ்டபூர்வ: ஸம்ப⁴வீ வா, உச்யதே —
ந தாவத³யமேகாந்தேநாவிஷய: ; அஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வாத் ॥
கோ(அ)யமத்⁴யாஸோ நாமேதி பா⁴ஷ்யே க்ருதமத்⁴யாஸாக்ஷேபமஜ்ஞாநம் । தம் ப்ரதி ஸ்வீயாக்ஷேபாபி⁴ப்ராயம் விவ்ருணோதி, ந த்வபூர்வமாக்ஷேபம் கரோதி - கத²ம் புநரித்யாதி³நேத்யாஹ –
கோ(அ)யமிதி ।
கிம் வ்ருத்தஸ்யேதி ।
கிம்ஶப்³தே³ந நிஷ்பந்நக இதி ஶப்³த³ஸ்யேத்யர்த²: ।
விஶேஷாநுபலப்³தே⁴ரிதி ।
அத்⁴யாஸம் ப்³ரூஹீதி வா அத்⁴யாஸோ ந ஸம்ப⁴வதீதி வா விஶேஷாநுபலப்³தே⁴ருப⁴யம் க்ருதமபீத்யர்த²: ।
ப்ருஷ்டமநேநேதி ।
மத்வேதி ।
அநேந ப்ருஷ்டமேவேதி மத்வேத்யர்த²: ।
க்ஷிப்தமிதிஆக்ஷிப்தம் மயேதி ।
ஆக்ஷிப்தமபி மயேத்யர்த²: ।
ப்ரத்யகி³தி ।
இந்த்³ரியாவிஷய இத்யர்த²: । ஆத்மநி அபரிச்சி²ந்ந இத்யர்த²: । அவிஷயே ஆரோப்யேண ஸஹைகஜ்ஞாநாவிஷய இத்யர்த²: ।
யதி³ ஸாதி⁴தார்தே² அஜ்ஞாநமபலாபோ(அ)நாத³ரோ வா ஸ்யாத் ததா³ வாதா³ர்ஹோ ந ஸ்யாத் । அதோ(அ)நுவாதே³நாஜ்ஞாநாத்³யபா⁴வம் வாதா³ர்ஹத்வாய த³ர்ஶயதி பூர்வவாதீ³ -
பா³ட⁴மேவமிதி ।
லோகே ப⁴வத்வேவம்லக்ஷணோ(அ)த்⁴யாஸ: இத்யர்த²: ।
இஹேதி ।
ஆத்மநீத்யர்த²: । ஸ சேஹேதி சகாராத் லக்ஷணமபி ந ஸம்ப⁴வதீத்யுச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
பூர்வபா⁴ஷ்யே ஆத்மந்யஹங்காராத்³யத்⁴யாஸே லக்ஷணஸ்ய ஸமர்தி²தத்வால்லக்ஷ்யாத்⁴யாஸோ(அ)ப்யஸ்தீதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ஆத்மநோ அதி⁴ஷ்டா²நத்வயோக்³யத்வாபா⁴வாத³த்⁴யாஸோ ந ஸம்ப⁴வதீதி வதி³தும் லோகே அதி⁴ஷ்டா²நத்வே ப்ரயோஜகாகாரமாஹ -
ஸர்வோ ஹி புரோ(அ)வஸ்தி²த இதி ।
அஸ்யாயமர்த²:, புரோவஸ்தி²தே இந்த்³ரியஸம்ப்ரயுக்தே(அ)வஸ்தி²தே அவச்சி²த்³ய ஸ்தி²த: அவஸ்தி²த:, பரிச்சி²ந்ந: தஸ்மிந் விஷயே ஆரோப்யேண ஸஹைகஜ்ஞாநவிஷயே விஷயாந்தரமத்⁴யஸ்யதீதி ஆத்மநோ(அ)ந்யக³தஜ்ஞாநாவிஷயத்வே(அ)பி ஸ்வக³தஜ்ஞாநவிஷயவிஷத்வமிதித்வமஸ்தீத்யாஶங்க்ய ததா² ஸதி ஸ்வேநைவ ஸ்வம் யுஷ்மதி³தி க்³ராஹ்யம் ஸ்யாத் ,
தத³பா⁴வாந்நவிஷயத்வமாத்ரமித்யாஹ -
யுஷ்மத்ப்ரத்யயாபேதஸ்ய சேதி ।
ப்ரத்யகி³தி ।
இந்த்³ரியப்ரேரகத்வாந்நேந்த்³ரியகர்மத்வேந பராக்த்வமித்யர்த²: ।
ஆத்மந இதி ।
ஆப்நோதீதி வ்யுத்பத்த்யா அபரிச்சி²ந்நத்வாந்ந பரிச்சே²த³ இத்யர்த²: ।
விஷயே விஷயாந்தரஸ்யாத்⁴யாஸவத³விஷயாத்மநி பு³த்³தி⁴கர்த்ருத்வேந பு³த்³த்⁴யவிஷயாஹங்காரஸ்யாத்⁴யாஸ: ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
ந ஹீதி ।
ந ஹ்யவிஷயே(அ)த்⁴யாஸோ(அ)த்³ருஷ்டபூர்வத்வாதே³வ நாத்மந்யஸம்ப⁴வ: ? இத்யாஹ -
ஸம்ப⁴வீ வேதி ।
அத²வா ஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாநாந்தரகர்மேதி அவிஷயே ஜ்ஞாநே அவிஷயஜ்ஞாநாந்தரகர்மதயா அத்⁴யாஸோ த்³ருஷ்ட இத்யாஶங்க்யாஹ -
ஸம்ப⁴வீ வேதி ।
இந்த்³ரியஜந்யஜ்ஞாநவிஷயமாத்ரஸ்ய பரிச்சி²ந்நமாத்ரஸ்ய ஜட³மாத்ரஸ்ய சாரோப்யத்வாத் தத்³விபரீதாஜடா³பரிச்சி²ந்நாவிஷயாத்மநோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நத்வம் ஸம்ப⁴வதீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
உச்யத இதி ।
லோகே(அ)பி விஷயதயாதி⁴ஷ்டா²நஶுக்தீத³மம்ஶே இந்த்³ரியஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வம் பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வம் ச வித்³யதே । தத்ர கேவலவ்யதிரேகாபா⁴வாத் ஸ்பு²ரணஜநகத்வேநாந்யதா²ஸித்³த⁴த்வாச்சேந்த்³ரியஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வமதி⁴ஷ்டா²நத்வே ப்ரயோஜகம் ந ப⁴வதி । கிந்து பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வமேவ ப்ரயோஜகம் । ததா³த்மந்யபி ஸம்ப⁴வதி । அஹங்காரே அபி⁴வ்யக்தத்வேந பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வாதி³த்யாஹ -
ந தாவத³யமிதி ।